Phê bình lý luận văn học Anh - My - Lê Huy Bắc (Phần 1)

h, "luác àoá Ezra àuáng möåt nûãa vaâ khi öng ta 
quaá sai thò baån àûâng bao giúâ phên vên vò àiïìu êëy. Gertrude luön 
luön àuáng." 
Nùm 1923, cuöën saách nhoã àêìu tiïn cuãa öng xuêët hiïån úã Phaáp, 
àoá laâ cuöën Ba cêu chuyïån vaâ mûúâi baâi thú, in úã daång êën baãn rêët 
nhoã búãi Contact Publishing Company. Mêëy cuöën àûúåc gúãi vïì Oak 
Park vaâ gêy nïn möåt vuå xòcùngàan úã àoá. Nhûäng ngûúâi haâng xoám 
àaä àoåc nhûäng baâi thú thùèng thùæn vaâ nhòn gia àònh Hemingway 
nhû thïí möåt gia àònh khaá khùæt khe maâ laåi sinh ra möåt tïn töåi 
phaåm. Oak Park àaä sinh ra ba nhên vêåt nöíi tiïëng vaâ ngaây nay 
niïìm tûå haâo vïì Hemingway cuäng ngang vúái niïìm tûå haâo vïì kiïën 
truác sû Frank Lloyd Wright. Dêîu vêåy, coá möåt thúâi, tïn tuöíi cuãa hoå 
àaä bõ nhòn nhêån quaá thêån troång búãi túâ Oak Leaves, tuêìn baáo cuãa 
àõa phûúng, vò viïåc Charles J. Guiteau, cuäng ngûúâi Oak Park, àaä 
gêy thêët voång trong viïåc tòm kiïëm keã aám saát töíng thöëng Garfield. 
Nùm 1924, Hemingway xuêët baãn quyïín saách moãng thûá hai 
nhan àïì Trong thúâi àaåi chuáng ta, in möåt trùm baãy mûúi cuöën búãi 
Three Moutains Press úã Paris. Khöng nïn lêîn vúái Trong thúâi àaåi 
chuáng ta in bùçng chûä hoa, têåp truyïån xuêët baãn vaâo nùm sau úã New 
York vò noá khöng bao göìm têët caã laâ truyïån maâ chó laâ nhûäng mêíu 
ngùæn vaâ nhûäng phaác thaão sùæc neát vïì cuöåc söëng hêåu chiïën, àûúåc in 
xen giûäa nhûäng truyïån trong tuyïín têåp sau naây. 
Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 44 
Trong thúâi àaåi chuáng ta, in bùçng chûä hoa, laâ möåt thêët baåi vïì 
taâi chñnh. Chó in coá 1335 baãn vaâ baán àûúåc vaâi trùm baãn vaâo nùm 
1925, nùm xuêët baãn. Quyïín saách thûá hai cuãa öng vïì nûúác Myä laâ 
Nhûäng thaác nûúác muâa xuên, nhûng êën baãn baán àûúåc vaâo nùm 
1926 chó laâ doâng suöëi chaãy nhoã gioåt. Quyïín thûá ba viïët vïì Myä cuãa 
öng laâ möåt tiïíu thuyïët, Mùåt trúâi vêîn moåc, xuêët baãn vaâo muâa thu 
nùm àoá. Noá laâ möåt thùæng lúåi, nhûng khöng phaãi laâ möåt thaânh cöng 
tuyïåt vúâi vúái 26.000 baãn baán àûúåc ngay trong nùm àêìu. Röìi, dêìn 
dêìn, ngûúâi ta bùæt àêìu àïí yá thêëy coá möåt sûå aãnh hûúãng lan röång phi 
thûúâng maâ cuöën saách àaä gêy nïn trong thïë hïå múái, thïë hïå vûâa 
trûúãng thaânh sau Thïë chiïën I. Hemingway cuäng nhû Lord Byron 
àaä laâm vaâo thïë kyã trûúác, mang àïën cho lúáp thanh niïn nhûäng thaái 
àöå àïí bùæt chûúác vaâ nhûäng kiïíu mêîu söëng àïí noi theo. Hoå khöng chó 
viïët giöëng öng nïëu hoå viïët vaâ ài thoäng vai húi lùæc lû nhû öng nïëu 
hoå nhòn thêëy öng, maâ hoå coân uöëng nhû caác nam nûä nhên vêåt cuãa 
öng, ham mï möåt möëi u sêìu laåc loäng vaâ noái nùng theo kiïíu àöëi 
thoaåi cuãa Hemingway hïët trang naây àïën trang kia. 
Trong khi àoá, chaâng Byron cuãa thïë hïå múái àang söëng möåt 
caách khiïm töën úã Paris, vúái nhûäng chuyïën nghó àöng àïën Tyrol àïí 
trûúåt tuyïët vaâ nghó heâ àïën Têy Ban Nha àïí xem àêëu boâ. Nhûäng 
ngûúâi biïn têåp cuãa caác taåp chñ bùæt àêìu xuám quanh anh, nhûng öng 
khöng chêëp nhêån lúâi àïì nghõ cuãa hoå trûâ phi hoå xuêët baãn chñnh xaác 
nhûäng gò öng àaä viïët. "Ngûúâi ta khöng thïí mua öng êëy," sau naây 
John Peale Bishop baån öng noái. "Töi tònh cúâ coá mùåt vúái anh êëy vaâo 
höm anh êëy tûâ chöëi lúâi àïì nghõ tûâ möåt trong nhûäng biïn têåp viïn 
cuãa öng Hearst, maâ nïëu chêëp nhêån khoaãn nhuêån buát àoá thò anh seä 
söëng thoaãi maái trong nhiïìu nùm. Bêy giúâ anh êëy àang söëng úã phña 
nghôa trang Montparnasse, trïn xûúãng veä cuãa möåt ngûúâi baån, 
trong cùn phoâng nhoã vaâ tröëng traãi chó coá möåt chiïëc giûúâng vaâ möåt 
caái baân, mua bûäa trûa tûâ ngûúâi baán rong khoai têy chiïn chó hïët coá 
nùm xu". 
Nïëu khi êëy öng söëng möåt mònh laâ búãi vò cuöåc hön nhên àêìu 
tiïn cuãa öng tan vúä vaâ vaâo thaáng ba nùm 1927 àaä kïët thuác bùçng 
viïåc ly dõ. Cuöëi nùm êëy, öng cûúái Pauline Pfeiffer, möåt ngûúâi viïët 
vïì thúâi trang, toác àen, laâm viïåc cho túâ baáo Vogue úã Paris, ngûúâi 
cuäng giöëng Hadley, thuúã nhoã söëng úã St. Louis. Cuâng vúái ngûúâi vúå 
múái, Hemingway quay trúã laåi nûúác Myä, núi öng tiïëp tuåc viïët Giaä tûâ 
Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä 
vuä khñ, tiïíu thuyïët chiïën tranh maâ öng àaä chúâ àúåi mûúâi nùm àïí 
viïët. Taác phêím àûúåc hoaân thaânh vaâo cuöëi nùm 1928, sau khi gia 
àònh Hemingway öín àõnh cuöåc söëng úã Key West, thaânh phöë cûåc 
nam cuãa àêët nûúác. 
Trong suöët nhûäng nùm úã Key West, tûâ nùm 1928 àïën 1938, 
laâ nhûäng nùm maâ öng coá àûúåc danh tiïëng cuãa mònh nhû möåt ngû 
dên, möåt thúå sùn thuá lúán, möåt nhaâ thïí thao toaân diïån. Möåt thúâi 
gian sau chiïën tranh, öng àaä gùåp rùæc röëi vò nhûäng vïët thûúng cuãa 
mònh vaâ dïî bõ mïåt moãi. Möåt ngûúâi baån khoeã maånh cuãa öng àaä noái 
vúái Gertrude Stein. "Ernest rêët moãng manh. Bêët cûá khi naâo anh êëy 
chúi mön thïí thao gò thò coá möåt böå phêån naâo àoá laåi bõ gaäy vúä, caánh 
tay, öëng chên hay àêìu." Nhûng öng tiïëp tuåc mêët sûác vaâ àöi khi 
phaãi cöë gùæng lùæm múái vûúåt qua àûúåc bêët lúåi cuãa mònh, úã Key West 
nhûäng nùm àoá öng àaä phaát triïín khaã nùng chõu àûång gioãi, àêìy baãn 
lônh. "Öng êëy laâ möåt ngû dên deão dai," thuyïìn trûúãng taâu àaánh caá 
Jackie Key noái, anh ta laâ ngûúâi thûúâng xuyïn ài cêu vúái öng. "Öng 
cêu caá suöët caã ngaây, röìi àïí nguyïn quêìn aáo nùçm nguã trïn boong 
trong khi taâu chaåy vaâ laåi tiïëp tuåc cêu vaâo saáng höm sau." 
Nùm 1933, öng bùæt àûúåc con caá khöíng löì àêìu tiïn cuãa mònh, 
möåt con caá kiïëm nùång gêìn hai taå rûúäi, con caá öng àaä àaánh bùçng lao 
moác trong saáu mûúi lùm phuát maâ khöng cêìn möåt duång cuå naâo 
khaác. "Noá nhaãy voåt nhû möåt Apocalypse," öng noái. Öng bùæt àêìu 
biïët chiïën àêëu vúái con caá cuãa mònh vaâ keáo nhanh chuáng lïn boong, 
trûúác khi luä caá mêåp coá thúâi gian xêu xeá chuáng. Sau khi trúã vïì tûâ 
chêu Phi vaâo nùm 1934 - vúái möåt böå sûu têåp àêìu thuá tuyïåt vúâi àïí 
treo vaâ nhûäng chêët liïåu chñ ñt laâ àuã cho möåt cuöën saách, Nhûäng 
ngoån àöìi xanh chêu Phi - öng àaä coá möåt chiïëc thuyïìn cêu, chiïëc 
Pilar, àoáng theo thiïët kïë cuãa öng úã xûúãng àoáng taâu Brooklyn. Öng 
àaä tûå hoåc nghïì ài biïín ngay khi haå thuãy vaâ àûa chiïëc Pilar àïën 
Bahamas. Taåi Bimini, öng àaä cêu àûúåc möåt con caá ngûâ nguyïn veån 
àêìu tiïn - con vêåt nùång gêìn möåt taå rûúäi - àaä tûâng bõ sùn úã vuâng 
biïín àoá bùçng dêy cêu guöìng. 
Àoá laâ muâa heâ nùm 1935 úã Bimini, möåt muâa cêu lúán khi öng 
cêu àûúåc khaá nhiïìu caá kiïëm vaâ àoaåt giaãi trong cuöåc thi cêu caá. Höìi 
àoá, coá möåt möëi aác caãm giûäa dên àaão vaâ khaách du lõch àïën cêu caá vaâ 
Hemingway àaä cöë laâm nguöi nhûäng ngûúâi dên àõa phûúng bùçng 
viïåc taåo cú höåi cho hoå thi àêëu. Öng boã ra 200 àö la cho bêët cûá ai coá 
Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 46 
thïí truå àûúåc böën hiïåp vúái öng trïn saân àêëu vaâ àaä coá rêët nhiïìu dên 
àõa phûúng thûã laâm àiïìu àoá, nhûng khöng ai truå àûúåc böën hiïåp. 
Tom Heeney, nhaâ vö àõch quyïìn Anh haång nùång ngûúâi Anh, cuäng úã 
Bimini àêìu muâa heâ àoá trûúác khi saân àêëu àûúåc xêy dûång vaâ öng ta 
àaä àêëm böëc vúái Hemingway trïn baäi biïín. Caã àaão túái xem trêån àêëu 
êëy, cuöëi cuâng Tom noái, "Ta haäy dûâng caái troâ naây ài. Chuáng ta àêëu 
chùèng vò caái gò caã, leä ra chuáng ta phaãi àûúåc traã vò trêån àêëu." 
Hemingway trúã laåi Bimini vaâo nùm sau khi nöåi chiïën nöí ra úã 
Têy Ban Nha, quöëc gia öng yïu mïën nhêët sau àêët nûúác cuãa mònh. 
Chiïën tranh àaä thûác tónh lûúng têm xaä höåi cuãa öng, böå phêån dûúâng 
nhû khöng coân hoaåt àöång hoùåc àaä chïët. Ngay khi êëy öng boã ra 
40.000 àö la tiïìn riïng cuãa mònh àïí mua nhûäng chiïëc xe cûáu 
thûúng cho quên àöåi cöång hoâa. Àïí thu thêåp tin tûác, öng àaä ài rêët 
nhiïìu chuyïën àïën Têy Ban Nha vúái tû caách laâ phoáng viïn cuãa Liïn 
àoaân baáo chñ Bùæc Myä. Trong suöët nhûäng chuyïën ài daâi ngaây ra mùåt 
trêån, öng trúã thaânh baån cuãa nhûäng thuã lônh quên sûå. Öng àang 
thûåc hiïån möåt khoáa sau àaåi hoåc vïì chiïën tranh, sau nhûäng àiïìu 
hoåc àûúåc úã Italy vaâ caác baâi hoåc vïì chiïën trûúâng vúái ngûúâi Hy Laåp úã 
Asia Minor. 
Martha Gellhorn cuäng úã Têy Ban Nha, laâm phoáng viïn chiïën 
tranh cho túâ Collier, vaâ cö àaä gùåp Hemingway úã Key West khi cö 
xuöëng àoá vúái meå àïí phoãng vêën öng. úã Têy Ban Nha, Hemingway 
àaä àoåc truyïån cuãa cö, cho cö nhûäng lúâi khuyïn vaâ röìi yïu cö. Öng laâ 
ngûúâi laäng maån tûå baãn chêët, öng yïu nhû möåt cêy àöåc cêìn lúán àöí 
guåc xuyïn qua têìng cêy thêëp; öng cuäng coá tñnh àaåo àûác chuã nghôa, 
àûác tñnh khiïën öng giûä mònh traánh àïën dûå nhûäng bûäa tiïåc rûúåu 
cöëctai àïí taán tónh phuå nûä. Khi yïu, öng muöën cûúái vaâ söëng trong 
hön nhên, vaâ öng xem kïët cuåc cuãa hön nhên nhû möåt thêët baåi caá 
nhên. Tuy nhiïn, viïåc ly dõ chûa ngaä nguä vaâo lêìn trûúác khi öng trúã 
vïì tûâ Têy Ban Nha vaâ öng phaãi viïët tiïëp Chuöng nguyïån höìn ai. 
Öng àaä lïn kïë hoaåch àïí viïët möåt cuöën tiïíu thuyïët vïì nöåi 
chiïën Têy Ban Nha kïí tûâ nhûäng chuyïën ài àêìu tiïn trong thúâi 
chiïën cuãa öng àïën Madrid. Öng àaä noái vúái Andreá Malraux, ngûúâi 
sau naây laâm phi cöng cho phe Cöång hoâa vaâ hoå àaä nghiïm tuác àöìng 
yá chia àöi cuöåc chiïën cho nhau; Malraux seä viïët moåi thûá cho àïën 
cuöåc thêët baåi cuãa ngûúâi Italy úã Brihuega vaâo thaáng tû nùm 1937. 
Malraux viïët nhanh - rêët nhanh, Hemingway nghô - vaâ cuöën tiïíu 
Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä 
thuyïët daâi cuãa öng ta, cuöën Hy voång sau naây àûúåc dõch ra tiïëng 
Anh vaâ àûúåc xuêët baãn vaâo thaáng 12 nùm êëy. Hemingway viïët 
chêåm hún vaâ Madrid àaä thêët thuã àêìu nùm 1939, trûúác khi quyïín 
saách àûúåc bùæt àêìu. 
Thêåm chñ öng coân nghô rùçng coá leä öng viïët Chuöng nguyïån 
höìn ai quaá nhanh. "Nhûng quyïín saách khöng hoaân toaân viïët vïì nöåi 
chiïën," öng giaãi thñch, "noá coá têët caã moåi thûá töi biïët vïì Têy Ban 
Nha trong mûúâi taám nùm." Chuöng nguyïån höìn ai laâ quyïín saách 
yïu thñch cuãa Hemingway trong nhûäng cuöën tiïíu thuyïët cuãa öng. 
Hai àoaån öng thñch àoåc laåi laâ viïåc giïët tay kyå binh Franco trïn 
tuyïët vaâ cuöåc chiïën àêëu cuãa El Sordo trïn àónh àöìi, öng noái vïì 
chuáng, "Àêëy laâ caách maâ möîi möåt du kñch tûâng chiïën àêëu." Suöët 
chiïën tranh Thïë giúái II, cuöën tiïíu thuyïët naây àûúåc sûã duång trong 
caã quên àöåi Nga vaâ Myä nhû möåt cuöën cêím nang vïì chiïën tranh du 
kñch. 
Hêìu hïët quyïín Chuöng nguyïån höìn ai àûúåc viïët úã cùn phoâng 
trïn goác têìng nùm cuãa khaách saån Ambos Mundos úã Havana. Khi 
öng mang baãn thaão lïn miïìn Bùæc vaâo muâa heâ nùm 1940, sau mûúâi 
baãy thaáng laâm viïåc àïìu àùån, thò vêîn phaãi sûãa laåi, vò thïë öng àùåt 
möåt toa röång trïn xe lûãa ài tûâ Miami. Hïå thöëng maáy àiïìu hoâa àaä 
hoãng, nhûng öng laâm viïåc thùèng möåt maåch àïën New York vaâ baãn 
thaão àaä sùén saâng àïí in. Khi nhêån laåi baãn in thûã öng mang àïën 
khaách saån Barclay vaâ chûäa trong suöët chñn mûúi tiïëng àöìng höì 
khöng rúâi phoâng. Sau àoá öng thû giaän cuâng vúái nhiïìu baån thên. 
Damon Runyon, möåt ngûúâi trong söë àoá noái, "Chó vaâi ngûúâi coá thïí 
chõu àûång àûúåc àöå cùng cuãa viïåc khöng thû giaän lêu nhû thïë cuãa 
anh êëy." 
Muâng 4 thaáng 11 nùm 1940, vaâi ngay sau khi Chuöng 
nguyïån höìn ai àûúåc xuêët baãn, úã Key West, Pauline àaä àöìng yá ly dõ 
vúái ly do bõ ruöìng boã. Ngaây 21 thaáng 11, Ernest cûúái Marth 
Gellhorn úã Cheyenne, Wyoming. Chuyïën du lõch tuêìn trùng mêåt 
cuãa hoå laâ chuyïën ài Trung Quöëc vúái tû caách phoáng viïn chiïën 
tranh. Ngay sau khi hoå trúã vïì Havana, Hemingway bùæt tay vaâo 
viïët quyïín tiïíu thuyïët múái maâ nguyïn nhên sûå àûát quaäng cuãa noá 
laâ do chiïën tranh, kïí tûâ khi öng bùæt àêìu viïët noá. 
Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 48 
Roä raâng, luác bùæt àêìu noá khöng phaãi laâ tiïíu thuyïët chiïën 
tranh, nhûng öng viïët quyïín saách nhû möåt cuöåc thaám hiïím vaâo 
vuâng àêët chûa xaác àõnh. Öng biïët roä muåc àñch cuãa mònh, nhûng 
muåc àñch coá thïí thay àöíi. Öng biïët hûúáng ài cuãa mònh, nhûng 
khöng biïët mònh seä ài bao xa vaâ seä thêëy gò trïn haânh trònh möîi 
ngaây cuãa chuyïën ài. Thûác dêåy vaâo luác saáng súám, öng cöë laâm viïåc 
bïn baân khoaãng taám tiïëng, trong nhûäng ngaây úã Key West öng bùæt 
àêìu laâm viïåc luác saáu rûúäi. Trûúác khi bùæt àêìu, öng àoåc laåi nhûäng gò 
mònh àaä viïët - trong cuöën tiïíu thuyïët êëy, öng àoåc laåi nûãa cuöëi, àöi 
khi laâ hai, ba chûúng. Chuáng khiïën öng lêëy àûúåc phûúng hûúáng vaâ 
öng sùén saâng viïët tiïëp. 
Öng viïët tiïíu thuyïët bùçng buát bò vaâ Pauline thûúâng noái rùçng 
öng tû duy bùçng nhûäng ngoán tay. Sau tai naån xe húi nùm 1930, 
khi baác sô noái rùçng coá thïí öng mêët khaã nùng sûã duång caánh tay, öng 
àaä súå rùçng öng khöng thïí viïët tiïíu thuyïët àûúåc nûäa. Möåt nguyïn 
nhên khaác khiïën öng viïët bùçng buát chò, nhû öng noái, laâ, "Coá ba 
caách xem khaác nhau khiïën ngûúâi àoåc coá àûúåc àiïìu anh ta muöën. 
Àêìu tiïn laâ khi anh àoåc qua noá, röìi khi noá àûúåc àaánh maáy, anh coá 
àûúåc cú höåi àïí sûãa chûäa, vaâ laåi àoåc baãn in thûã. Viïët baãn àêìu tiïn 
bùçng buát chò mang laåi cho nhaâ vùn cú höåi sûãa chûäa ba lêìn." 
"Caách töët nhêët àïí dûâng laåi," öng noái "laâ khi anh àang tiïën 
haânh töët vaâ khi anh biïët àiïìu gò seä xaãy ra tiïëp theo. Nïëu anh laâm 
nhû thïë möîi ngaây khi anh àang viïët tiïíu thuyïët, anh seä khöng bao 
giúâ gùåp trúã ngaåi." Nhû vêåy, nïëu viïåc viïët laách haâng ngaây cuãa öng 
kïët thuác úã möåt chûúng, öng luön viïët töëi thiïíu laâ möåt cêu cuãa 
chûúng tiïëp theo, àïí khöng bõ vûúáng laåi úã àiïím chïët. Thûúâng 
thûúâng öng khöng viïët quaá mûúâi hai rûúäi, tuy nhiïn thónh thoaãng 
öng laâm viïåc thïm hai tiïëng àöìng höì nûäa. Öng nghô thêåt sai lêìm 
khi laâm viïåc quaá nhiïìu trong möåt ngaây maâ ngûúâi ta àaä quaá mïåt àïí 
coá thïí tiïëp tuåc vaâo saáng höm sau. Khi ngûâng laåi, öng àïëm hïët 
nhûäng chûä mònh àaä viïët, tûâng chûä möåt, röìi öng goåi Rene, cêåu phuåc 
vuå, mang cho öng möåt ly gin pha tonic to. 
Öng lêåp möåt höì sú vïì kïët quaã laâm viïåc haâng ngaây cuãa mònh. 
Tuêìn cuöëi cuâng cuãa thaáng ba öng viïët àûúåc 485 chûä vaâo thûá hai, 
516 chûä vaâo thûá ba, 638 chûä vaâo thûá tû, 912 chûä vaâo thûá nùm vaâ 
276 chûä vaâo thûá saáu, töíng cöång laâ 2827 chûä trong möåt tuêìn. Thûá 
baãy öng ài cêu trïn chiïëc thuyïìn Pilar vaâ chuã nhêåt öng laâm möåt 
Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä 
chuyïën thaám hiïím àïën Matanzas vúái Bumby. Öng cuäng ghi laåi kyã 
luåc cuãa nhûäng ngaây viïët ñt, giöëng nhû 276 tûâ vaâo thûá saáu - khi öng 
viïët nhûäng trang miïu taã trong möåt tiïíu thuyïët. Àöëi thoaåi thò 
nhanh hún, öng noái rùçng nïëu öng coá böën ngûúâi noái chuyïån vúái 
nhau thò têët caã moåi thûá seä tröi qua nhû möåt giêëc mú. 
Khi viïët, Hemingway laâm viïåc cêåt lûåc; röìi khaách khûáa àïën 
àuáng vaâo bûäa trûa vaâ öng thöi khöng nghô vïì cöng viïåc cuãa mònh 
nûäa. "Àûâng lo lùæng gò vïì noá cho túái khi anh viïët tiïëp vaâo ngaây höm 
sau," öng khuyïn möåt nhaâ vùn treã. "Bùçng caách êëy tiïìm thûác cuãa 
anh seä luön laâm viïåc vúái noá. Nhûng nïëu anh nghô vïì noá möåt caách 
tónh taáo hoùåc anh lo lùæng vïì noá, anh seä giïët chïët noá vaâ àêìu oác anh 
seä mïåt moãi trûúác khi anh bùæt àêìu." Àêëy laâ öng àang noái vïì viïåc 
viïët möåt tiïíu thuyïët, maâ cöng viïåc phaãi keáo daâi tûâ ngaây naây qua 
ngaây khaác. Coân àöëi vúái truyïån ngùæn, öng coá möåt nguyïn tùæc khaác 
hùèn. Öng nghô vïì chuáng trong möåt thúâi gian daâi, coá leä laâ nhiïìu 
nùm, cho túái khi chuáng roä raâng trong têm trñ öng, röìi khi têm 
traång phuâ húåp àïën, öng ngöìi xuöëng maáy chûä vaâ goä chuáng ra, coá leä 
chó möåt vaâi chöî sûãa chûäa trïn trang àêìu, coân nhûäng trang tiïëp 
theo thò khöng sûãa gò caã. Coá lêìn, öng viïët ba truyïån trong möåt 
ngaây, trong àoá coá Rùång àöìi tûåa àaân voi trùæng, möåt trong nhûäng 
truyïån ngùæn hay nhêët cuãa öng. 
Sau khi baãn thaão àêìu tiïn cuãa möåt cuöën tiïíu thuyïët hoaân 
thaânh, öng xem xeát kyä lûúäng baãn àaánh maáy, "cùæt boã hïët nhûäng chöî 
raác rûúãi" nhû öng noái. öng khöng dung thûá bêët cûá caái gò mònh viïët 
maâ àöëi vúái öng coá veã giaã döëi vaâ khoa trûúng. Öng tin rùçng, nïëu möåt 
nhaâ vùn àaä tûâng xuêët baãn möåt caái gò àoá giaã döëi, noá seä phaá hoãng 
moåi thûá khaác maâ anh ta àaä laâm, giöëng nhû möåt quaã taáo thöëi trong 
thuâng vêåy. Möåt phêìn coân búãi vò öng àùåt ra nhûäng tiïu chuêín cao 
hún cho baãn thên, öng laâm viïåc lêu hún cho möîi tiïíu thuyïët thaânh 
cöng. Nhûäng thaác nûúác muâa xuên khöng thûåc sûå laâ möåt tiïíu 
thuyïët, nhûng töëi thiïíu noá cuäng kïí möåt cêu chuyïån vïì tiïíu thuyïët 
daâi vaâ öng viïët noá trong baãy ngaây. Öng mêët saáu tuêìn viïët baãn thaão 
àêìu tiïn cuãa Mùåt trúâi vêîn moåc vaâ nùm thaáng àïí xem laåi. Öng viïët 
Giaä tûâ vuä khñ mêët möåt nùm vaâ Chuöng nguyïån höìn ai hïët mûúâi 
baãy thaáng. Cuöën tiïíu thuyïët múái cuãa öng seä mêët nùm àïën saáu 
nùm, sau khi trûâ ài phêìn cöng viïåc cuãa öng trong thúâi gian chiïën 
tranh úã biïín, trúâi vaâ mùåt àêët. 
"Böë gheát cöng viïåc," baâ Mary noái: nhûng öng cuäng yïu cöng 
viïåc vaâ quyá thúâi gian. Khi ngûâng viïët möåt tiïíu thuyïët öng caãm 
Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 50 
thêëy nhû cuâng möåt luác tröën traánh caã vûúân àõa àaâng vaâ xiïìng xñch. 
Öng nghô vïì viïët laách nhû möåt nghïì maâ öng vêîn àang hoåc vaâ noái 
rùçng öng seä hoåc nghïì naây cho túái khi chïët. Búãi vò öng luön biïët öng 
nghô rùçng mònh coá thïí daåy nhiïìu ngûúâi khaác, noá giuáp laâm saáng toã 
nhûäng yá kiïën trong àêìu öng, öng noái. "Töi thñch daåy," öng noái thïm 
vaâo, "vaâ quyá caánh treã". Töi thñch àûúåc xem hoå laâm viïåc vaâ truyïìn 
àaåt nhûäng gò mònh coá thïí." 
"Àûâng àaánh giaá thêëp Hemingway cuãa caác anh," Arthur 
Koestler noái trong möåt chuyïën viïëng thùm gêìn àêy. "Noái gò ài nûäa 
thò öng êëy vêîn laâ nhaâ vùn vô àaåi nhêët àang coân söëng." Baãn thên 
Hemingway cuäng thûúâng noái vïì nhûäng ngûúâi khaác, nhûäng ngûúâi 
maâ öng ngûúäng möå vò coá taâi nùng thiïn bêím vô àaåi hún. Öng nghô, 
Faulkner coá taâi nhêët so vúái bêët cûá ai - "nhûng öng ta cûá tiïëp tuåc 
viïët sau khi àaä mïåt moãi vaâ àiïìu àoá coá veã dûúâng nhû öng ta khöng 
bao giúâ vûát boã nhûäng thûá vö duång. Töi hùèn seä haånh phuác nïëu àûúåc 
laâm àiïìu àoá cho öng ta." Hemingway nghô, öng kiïím soaát taâi nùng 
cuãa chñnh mònh nhúâ kyã luêåt vaâ sûå kiïn trò, vaâ búãi loaåi boã têët caã 
nhûäng gò àûúåc viïët úã dûúái mûác tiïu chuêín cuãa mònh. Öng phaãn àöëi 
viïåc bõ bònh luêån nhû möåt nhaâ vùn beâ phaái hay dên töåc bùçng möåt 
luêån àiïím rùçng bêët cûá nhaâ vùn naâo àaáng giaá àïí àoåc thò àñch thõ àoá 
laâ möåt nhaâ vùn. 
"Àêëy laâ möåt liïn àoaân khoá àïí tham gia," öng noái. "Boáng àaá laâ 
tiïu chuêín, nhûäng sên boáng coá khaác nhau, nhûng têët caã àïìu töët. 
Chùèng coá cuá naãy trêìm troång naâo. Àûâng kïí àïën chûáng cúá. Cûá ra sên 
vaâ laâm nhiïåm vuå cuãa anh. Anh khöng thïí laâm àûúåc àiïìu àoá û? Vêåy 
thò àûâng coá àûa ra nhûäng phaán xeát vïì caác sûå kiïån rùçng anh laâ möåt 
ngûúâi àõa phûúng hay möåt keã say rûúåu, hoùåc höín hïín boâ trúã laåi vaâo 
trong baâo thai cuãa ai àoá, hoùåc coá sûå lûâa gaåt hay tiïëng ran cöí löî. 
Anh coá thïí laâm hay khöng laâm àiïìu àoá trong caái liïn àoaân töi àang 
àïì cêåp àïën êëy! Vaâ anh chó phaãi laâm àiïìu àoá möåt lêìn àïí àûúåc nhúá 
búãi möåt ngûúâi naâo àoá. Nhûng nïëu anh coá thïí laâm àiïìu àoá tûâ nùm 
naây qua nùm khaác thò coá rêët nhiïìu ngûúâi seä nhúá vaâ hoå seä kïí cho 
con hoå vaâ con hoå seä kïí cho chaáu hoå ghi nhúá, vaâ nïëu àoá laâ nhûäng 
quyïín saách maâ ngûúâi ta coá thïí àoåc. Vaâ nïëu noá àuã hay thò noá seä töìn 
taåi maäi maäi." 
1949 
Àaâo Thu Hùçng dõch