Tài liệu Dị ứng thực phẩm tìm hiểu và chữa trị (Phần 2)

18 DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 
Dị ứng đồ biển 
Tôm, cua, tôm nước ngọt, tôm hùm và những động vật khác có vỏ cứng có thể 
đưa đến các phản ứng dị ứng và các phản ứng không thuộc dạng dị ứng. Thông 
thường, chỉ cần số lượng nhỏ trong thức ăn hoặc qua hơi nước cũng đủ để gây 
ra các phản ứng nghiêm trọng. 
Vì loại gien chính gây dị ứng trong những động vật có vỏ cứng, cũng có trong 
những động vật nhuyễn thể như ốc, mực và sò hến, nên thường có những phản 
ứng xen kẽ giữa các loại động vật khác nhau này. Dị ứng đối với con mạt và con 
dán có thể đưa đến những phản ứng xen kẽ với những động vật có vỏ cứng và 
những động vật nhuyễn thể, nhưng việc này thường không có ảnh hưởng nào 
liên quan đến việc chữa trị. 
Dị ứng trái cây thuộc dòng họ đậu 
Các loại hạt đậu, đậu nành, bột của hạt đậu trắng và đậu phụng thuộc cùng gia 
đình thực vật. Vì thế, các phản ứng xen kẽ có thể xảy ra giữa những loại này. 
Chẳng hạn như bột của hạt đậu trắng có thể gây ra các phản ứng dị ứng nơi một 
số người bị dị ứng đậu phụng. Bột của hạt đậu trắng được cho thêm vào trong 
một số loại bánh đã nướng chín hoặc nướng lưng chừng. 
Đa số những 
người bị dị ứng 
đậu nành đều có 
thể dùng dầu 
đậu nành và 
soyalecithin.
Nhiều người bị 
dị ứng phấn hoa 
lại phản ứng 
với hạt cây phỉ 
và hạt hạnh 
nhân. 
DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 19
Tuy đậu phụng nằm trong số những thực phẩm thường gây ra các phản ứng dị ứng 
nghiêm trọng nhất, nhưng không phải tất cả mọi người dị ứng đậu phụng đều bị 
những phản ứng nghiêm trọng. Có thể phản ứng với đậu phụng khi ăn, qua bụi từ 
đậu phụng hoặc khi đụng vào đậu phụng. Mặc dù hầu hết những người bị dị ứng 
đậu phụng chịu đựng được những loại hạt khác, nhưng điều quan trọng là để ý 
xem những loại hạt này có chung trong các loại thực phẩm hay không. 
Dị ứng đậu nành ít xảy ra ở Na-Uy. Tuy vậy, nhiều người có phản ứng dương 
tính với đậu nành trong các cuộc thử nghiệm dị ứng. Lý do là vì đậu nành có thể 
phản ứng xen kẽ với phấn cỏ và với những trái cây khác thuộc giòng họ đậu. Vì 
thế, trước khi kiêng dùng đậu nành, cần phải biết chắc rằng đậu nành có gây ra 
các triệu chứng lâm sàng hay không.
Khi bị dị ứng đậu nành, cần phải tránh chất đạm có trong đậu nành. Tuy vậy, hầu hết 
mọi người đều có thể dùng dầu đậu nành và soyalecithin vì những thứ này được chế 
từ phần chất béo của hạt đậu nành. Nếu không kê khai rõ ràng, các sản phẩm được 
ghi dấu như là chất béo thực vật không có chứa chất đạm trong đậu nành.
Những thử 
nghiệm dị ứng 
với kết quả 
dương tính 
thường xảy ra 
với lúa mì dù 
không có dị ứng 
thực phẩm khi 
ăn lúa mì.
20 DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 
Dị ứng các loại hạt vỏ cứng và hạt 
Trong số các loại hạt vỏ cứng có hạt cây phỉ, hạt hồ đào, hạt điều, hạt cây hồ 
trăn, hạt hạnh nhân . Người ta có thể phản ứng với một hoặc nhiều loại hạt. Hạt 
nhục đậu khấu và dừa là họ hàng xa với các loại hạt có vỏ cứng và vì thế rất ít 
có khả năng gây ra những phản ứng xen kẽ. Hạt mè, hạt hoa hướng dương và hạt 
cây anh túc là các loại hạt có thể gây ra những phản ứng dị ứng.
Dị ứng đối với các loại hạt vỏ cứng và hạt có thể đem lại những phản ứng mạnh. 
Dị ứng các loại hạt vỏ cứng là thành phần trong hàng loạt thực phẩm và trong 
bụi. Phản ứng này thường xảy ra trong vòng ít phút. Vì thế, điều tối quan trọng 
là đọc kỹ mục kê khai các thành phần trong món hàng. Nhiều sản phẩm được ghi 
dấu bằng”có thể chứa dấu vết của các loại hạt”.
Thông thường có thể dùng những loại thực phẩm này, nhưng những người trước 
đây đã từng bị kích ngất vì dị ứng cần phải cẩn thận. Những người nhạy cảm ở 
mức độ mạnh nên tránh loại dầu làm từ các loại hạt có vỏ cứng và hạt vì loại dầu 
này được ép lạnh và có thể có những phần còn lại đáng kể của chất đạm. Tuy vậy, 
hầu hết những người bị dị ứng các loại hạt đều chịu đựng được các loại dầu này.
Nhiều người chỉ phản ứng với hạt cây phỉ và hạt hạnh nhân như là phản ứng xen 
kẽ với phấn cây phong. Những phản ứng xen kẽ như thế thường gây ra các triệu 
chứng nhẹ, và những người này thường chịu được các loại hạt có vỏ cứng khi 
được hâm nóng. Nên tham khảo ý kiến với bác sĩ trước khi ăn thử các loại hạt này.
Dị ứng chất đạm trong lúa mì và bịnh 
đường ruột mãn tính 
Khi dị ứng lúa mì, một hay nhiều chất đạm trong lúa mì, lúa mạch đen và đại mạch gây 
ra các triệu chứng dị ứng. Những thử nghiệm dị ứng với kết quả dương tính thường 
xảy ra với lúa mì dù không có dị ứng thực phẩm khi ăn lúa mì. Vì thế, điều tối quan 
trọng cần tìm ra ở trường hợp này là bị dị ứng lúa mì thật sự hay chỉ là kết quả dương 
tính của thử nghiệm dị ứng do bởi dị ứng phấn hoa. Một số người bị dị ứng lúa mì khi 
hít bột mì, nhưng lại chịu đựng tốt khi dùng thực phẩm có chứa lúa mì.
Bịnh đường ruột mãn tính bao hàm một phản ứng miễn dịch đối với các chất 
đạm trong lúa mì, lúa mạch đen và đại mạch khác hơn là phản ứng miễn nhiễm 
Dị ứng đối với 
trái cây và rau 
quả thường do 
bởi dị ứng xen 
kẽ.
DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 21
qua trị số của kháng tố IgE. Với những người bị bịnh đường ruột mãn tính, nhựa 
bột trong thực phẩm sẽ gây ra một phản ứng sưng với tình trạng ruột bị phẳng và 
đem lại hậu quả là không hấp thụ đủ các chất dinh dưỡng.
Trong cả hai trường hợp nói trên, cách chữa trị duy nhất là kiêng dùng lúa mì, 
lúa đại mạch, lúa mì đen, spelt (loại lúa giống lúa mì), loại lúa lai giữa lúa mì và 
lúa mì đen, lúa mì Ai Cập, yến mạch không thuần giống và tất cả các sản phẩm 
được làm từ những chất này. Khi bị bịnh đường ruột mãn tính cần phải dùng 
thực phẩm không có nhựa bột suốt cuộc đời. Khi bị dị ứng chất đạm có trong lúa 
mì, việc kiêng một số thực phẩm chỉ được duy trì trong thời gian còn bị dị ứng.
Khi kiêng các loại ngũ cốc có chứa nhựa bột, là đồng thời mất đi những nguồn 
cung ứng quan trọng của chất sơ, sinh tố B và các yếu tố vi lượng. Vì thế, chúng 
tôi khuyên nên dùng các sản phẩm ngũ cốc không có nhựa bột, có bán tại hầu hết 
các tiệm tạp hóa. Yến mạch không có nhựa bột, hạt kê, lúa mạch đen và hạt là 
những giải pháp chọn lựa có rất nhiều dinh dưỡng. Muốn biết thêm chi tiết, xin 
liên hệ với Tổng hội những người bị bịnh đường ruột mãn tính, www.ncf.no
Dị ứng trái cây và rau quả 
Những dị ứng xen kẽ 
Các phản ứng dị ứng đối với trái cây và rau quả thường do bởi dị ứng xen kẽ. Dị 
ứng xen kẽ nghĩa là cơ thể không nhìn thấy sự khác biệt giữa cái mà khởi điểm bạn 
Chỉ kiêng các 
loại trái cây và 
rau quả thực sự 
gây khó chịu.
22 DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 
bị dị ứng với những chất đạm từ các thực phẩm khác vì các chất đạm giống nhau. 
Các phản ứng khó chịu thường xuất hiện như ngứa và sưng trong miệng, mũi, môi 
và họng (hội chứng dị ứng chung quanh miệng). Tình trạng này là khó chịu, nhưng ít 
khi nguy hiểm. Cũng có thể xảy ra các triệu chứng ở bao tử/ ruột và da.
Bảng số 1 cho thấy các phản ứng xen kẽ thông thường nhất. Thí dụ những 
người dị ứng đối với cây phong (bjørk) có thể bị ngứa ở xoang miệng khi ăn cà 
rốt tươi hoặc táo. Tuy nhiên, họ thường chịu đựng được cà rốt/ táo khi luộc chín, 
chiên xào hoặc đóng hộp. Cũng có người cảm thấy là họ chỉ phản ứng đối với cà 
rốt/ táo trong mùa phấn hoa. 
Hãy nhớ là không có lý do gì để kiêng các trái cây/ rau quả khác ngoài những 
loại thực sự gây khó chịu.
Hình 1. Các phản ứng xen kẽ bình thường khi bị dị ứng phấn hoa
Cây phong, cây phỉ, cây trăn, Các 
loại liễu
(cây liễu, cây liễu bụi)
Timotei và các loại cỏ khác Ngải cứu
Táo (tươi)
Lê (tươi)
Các loại trái cây thuộc giòng 
họ đậu 
Cần tây
Trái cây có hột (trái đào, trái xuân 
đào, trái anh đào, trái morell, trái 
mận, trái mơ, hạt hạnh nhân, xoài)
Lúa mì, lúa đại mạch, lúa mì 
đen, yến mạch,
Tỏi tây, hành, tỏi
Khoai tây (tươi)
Cà rốt (tươi)
Dược thảo, gia vị làm từ dược 
thảo (mùi tây, húng quế, cây 
kinh giới, rau mùi v.v)
Hạt cây phỉ, hạt hồ đào Ớt tây
Đậu phụng
Cần tây
Hoa hướng dương
Kiwi Mật ong
• Khi bị dị ứng con mạt, thỉnh thoảng có xảy ra các phản ứng xen kẽ với các thực 
phẩm đồ biển
• Khi bị dị ứng cao su, có thể có những phản ứng xen kẽ đối với trái kiwi, trái bơ 
và chuối. 
• Khi bị dị ứng phấn cỏ, các cuộc thử nghiệm dị ứng thường cho thấy kết quả 
dương tính đối với lúa mì và các loại trái cây thuộc giòng họ đậu, nhưng việc 
này ít khi có liên hệ đến các triệu chứng dị ứng.
Hãy luôn luôn 
đọc mục kê khai 
các thành phần 
của món hàng.
DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 23
Không chịu đựng được trái cây khi bị bịnh ngứa ngoài da 
Một số loại trái cây có thể gây khó chịu nơi da của những người bị bịnh chàm. 
Tình trạng này đặc biệt nói đến các loại thực phẩm có thải ra chất histamin như 
cam chanh bưởi, dâu tây, cà chua, khóm và các loại hạt vỏ cứng. Sô-cô-la, thịt 
heo, gia vị và axít benzoic cũng có thể gây hậu quả như thế. 
Dinh dưỡng khi kiêng trái cây và rau quả 
Khi kiêng nhiều loại trái cây và rau quả, có nghĩa là việc ăn uống với những thứ 
có sinh tố C, chất chống ôxy hóa và chất sơ bị giảm bớt. Vì thế, điều quan trọng 
là tìm ra những cách thức chọn lựa khác mà bạn có thể chịu đựng được trong 
nhóm thực phẩm này. 
Kinh nghiệm cho thấy là cả trẻ em bị bịnh ngứa ngoài da lẫn những người bị dị 
ứng phấn hoa có thể chịu đựng được tốt đối với các loại dâu như multer, bringe-
bær, solbær, hoa hồng dại và blåbær. Đu đủ, xoài, củ cải tròn màu vàng, các loại 
cải và khoai tây là những thứ vừa ngon vừa là nguồn an toàn của sinh tố C và 
các chất chống ôxy hóa. Cũng có các loại nước trái cây tương tự và thuốc bổ 
phụ thêm thực phẩm được làm từ nước cốt của dâu và trái cây.
Mua và chuẩn bị
Illustrasjonsfoto: colourbox.no
24 DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 
Đọc mục kê khai các thành phần của món hàng
Khi bị dị ứng thực phẩm, điều quan trọng là đọc kỹ danh mục các thành phần 
trong món hàng để chắc chắn là không có loại gien gây dị ứng. Cũng có khi nhà 
sản xuất thay đổi thành phần có trong thực phẩm dù không thay đổi hình dáng 
của bao bì bên ngoài. Vì thế, bạn nên kiểm soát mỗi lần ở mục kê khai các thành 
phần trong món hàng. 
Theo quy định về nhãn hiệu, các loại gien gây dị ứng sau đây đều phải LUÔN 
LUÔN được ghi dấu nơi danh mục các thành phần trong món hàng dù với số 
lượng rất nhỏ: ngũ cốc có nhựa bột, sữa, các động vật có vỏ, các động vật 
nhuyễn thể, cá, các loại hạt vỏ cứng, đậu phụng, cần tây, mù tạc, mè, đậu nành, 
hạt mè, đậu trắng và hợp chất lưu huỳnh. 
”Dấu vết của”
Ngoài ra, nhiều sản phẩm được ghi dấu ”có thể chứa dấu vết của” các loại hạt vỏ 
cứng hoặc tương tự. Một sản phẩm như thế không có cho thêm các loại hạt vỏ cứng 
vào như là thành phần của sản phẩm, ngay cả số lượng nhỏ, nhưng sản phẩm này 
được làm tại một hãng hay trong một máy cũng được dùng để chế những sản phẩm 
khác có các loại hạt vỏ cứng. Do đó, có thể có nguy cơ bị nhiễm các loại hạt vỏ cứng. 
Tuy vậy, các sản phẩm được ghi dấu qua hình thức này, đều an toàn cho hầu hết 
những người bị dị ứng. Chỉ trong những trường hợp bị phản ứng rất nghiêm 
trọng người ta mới khuyên nên lưu ý đến thực phẩm được ghi dấu như thế.
Các chất bỏ thêm vào viết tắt bằng E
Các chất bỏ thêm vào/ các chất E là các chất bỏ thêm vào trong thực phẩm để 
kéo dài thời hạn tồn trữ, tạo ra một hương vị đặc biệt, độ đậm đặc hoặc màu sắc. 
Các chất bỏ thêm vào có thể được chế tạo bằng hóa chất hoặc chất tự nhiên 
được tách ra từ những thực phẩm khác. Các chất này luôn được kê khai qua tên 
gọi riêng hoặc bằng một số E.
Các chất bỏ thêm vào không bao giờ có chứa sữa, đường sữa, nhựa bột, các loại 
hạt vỏ cứng, cá hoặc đồ biển. 
Các sản phẩm 
được ghi dấu 
”có thể chứa 
dấu vết của” 
đều an toàn cho 
hầu hết những 
người bị dị ứng.
DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 25
Lyzosym (E1105) là chất E duy nhất có thể chứa chất đạm trong trứng. Các chất 
bỏ thêm vào ít khi gây ra phản ứng dị ứng. Một số chất màu và chất đậm đặc, 
đặc biệt trong các axít benzoic (E210-219) khi dùng với số lượng nhiều, có thể 
gây khó chịu cho những người đang bị ngứa ngoài da. Muốn biết thêm chi tiết, 
hãy xem trên trang www.matportalen.no
Chuẩn bị làm thức ăn dị ứng
Khi chuẩn bị làm thức ăn, điều quan trọng là lưu ý để thực phẩm không đụng vào 
các loại thực phẩm khác mà bạn kiêng, trong đó hãy rửa sạch thớt, muôi vá và 
dao muỗng. Hãy nhúng các đồ dùng nhà bếp bằng nước lạnh sau khi dùng. Rồi 
rửa sạch theo cách bình thường. Nước lạnh làm ngăn cản các chất đạm bám chặt 
vào đồ dùng nhà bếp. 
Có nhiều hướng 
dẫn và lời 
khuyên thực tiễn 
về nhạy cảm 
thực phẩm trên 
internet.
Illustrasjonsfoto: shutterstock.com
26 DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 
Đối với một ít người bị dị ứng trứng và cá, điều cần thiết là có xoong chảo và 
muôi vá riêng chỉ được dùng để nấu thức ăn cho người bị dị ứng.
Tài chánh
Dị ứng thực phẩm/ không chịu đựng được thực phẩm thường không đem lại chi 
phí đặc biệt đáng kể nào về thực phẩm. Nếu có những chi phí đặc biệt ở mức 
đáng kể, có thể xin trợ cấp căn bản từ Cơ quan an sinh. Khi đó, những chi phí 
đặc biệt phải nhiều hơn giá biểu bậc 1 dành cho trợ cấp căn bản, (muốn biết về 
những giá biểu hiện hành, hãy xem trên trang www.nav.no). 
Những chi phí đặc biệt về thực phẩm cần phải duyệt lại theo thứ tự và đính kèm 
trong đơn xin. Bạn có thể tính chung những chi phí đặc biệt về thực phẩm và các 
chi phí khác khi có bịnh mãn tính.
Những người được chẩn đoán bị bịnh đường ruột mãn tính và dị ứng chất đạm 
trong lúa mì sẽ được chấp thuận trợ cấp căn bản mà không cần đòi hỏi chứng 
minh các chi phí đặc biệt về thực phẩm. Tuy vậy, yêu cầu đòi hỏi là sự chẩn đoán 
bịnh đường ruột mãn tính đã được đưa ra bằng sinh thiết ruột non. Trẻ em dưới 
10 tuổi bị dị ứng sữa được quyền mua sữa ngoài bằng toa thuốc màu xanh 
dương.
Khi xin phụ cấp, cần diễn tả các công việc phải làm thêm có liên quan đến thực 
phẩm đặc biệt.
Có thể tìm các mẫu đơn xin trên trang www.nav.no
Khi có các chi phí đặc biệt vì bịnh mãn tính, bạn cũng có cơ hội để xin khấu trừ 
các chi phí này trong bản khai thuế hàng năm. Cần phải đính kèm giấy y chứng 
và tất cả mọi chi phí phải được chứng minh hoặc phải cụ thể hóa. Muốn biết số 
tiền chính xác bao nhiêu và yêu cầu chứng minh các giấy tờ nào, xin xem trên 
trang www.skatteetaten.no
DỊ ỨNG THỰC PHẨM VÀ NHẠY CẢM ĐỐI VỚI THỰC PHẨM 27
Những địa chỉ hữu ích trên mạng 
Có nhiều hướng dẫn và lời khuyên thực tiễn về nhạy cảm thực phẩm trên inter-
net. Ở phần dưới, bạn sẽ thấy sự chọn lọc các cơ quan, hội đoàn cung ứng tất cả 
từ công thức nấu ăn đến các nhà cố vấn trong việc chẩn đoán và chữa trị:
www.naaf.no (Tổng hội những người bị bịnh suyễn và dị ứng)
www.rikshospitalet.no/matallergi
www.ncf.no (Hội những người bị bịnh đường ruột mãn tính tại Na-Uy)
www.helsedirektoratet.no/ernaering 
www.matportalen.no (Cổng dành cho người tiêu thụ của Nha thanh tra thực phẩm)
www.mattilsynet.no (Có trách nhiệm thượng cấp về việc ghi dấu và kiểm soát 
thực phẩm và các loại thuốc bổ phụ cho thức ăn)
www.allergiviten.no (Có nhiều tài liệu chuyên môn về dị ứng và không chịu 
đựng được các loại thực phẩm)
www.matskolen.no (Có các công thức nấu ăn và cung ứng về các khóa dạy nấu 
ăn cho những người bị dị ứng)
www.allergikokken.no (Cơ sở dữ liệu các công thức nấu ăn thích hợp cho những 
người bị dị ứng)
www.nifab.no (Cơ quan thông tin quốc gia về các chọn lựa trong cách chữa trị)
Nhiều nhà sản suất thực phẩm và các đại lý cũng có hướng dẫn về dị ứng thực 
phẩm trên trang mạng của mình. Bạn có thể nhận được các lời khuyên và thông tin 
hướng dẫn về việc dùng các loại sữa ngoài khi liên hệ với từng cơ quan sản xuất.
Tại tiệm sách, bạn cũng có thể tìm thấy nhiều sách nấu ăn dành cho những 
người bị dị ứng. Bạn có thể mua các sản phẩm đặc biệt dành cho những người dị 
ứng thực phẩm và bị bịnh đường ruột mãn tính tại tiệm bán thuốc bổ và các thứ 
liên quan đến sức khỏe, tiệm tạp hóa và tiệm thuốc tây, nhưng cũng có thể đặt 
mua qua các trang mạng dưới đây:
www.allergimat.no
www.allergikost.no
Tập hướng dẫn này được phát hành với 
sự trợ giúp của Hội Y tế và Phục hồi.
www.naaf.no
• NAAF soạn thảo và phổ biến dự báo về phấn hoa hàng ngày trong suốt mùa 
phấn hoa
• Dịch vụ cố vấn của NAAF sẽ trả lời mọi thắc mắc liên quan đến bịnh 
suyễn, kols (bịnh phổi mãn tính), bịnh dị ứng, bịnh ngứa ngoài da, nhạy 
cảm, khí hậu trong nhà, những quyền lợi về bồi thường và an sinh
• NAAF thực hiện công việc vận động về chính sách y tế nhằm đạt được điều 
kiện tốt cho những người bị bịnh suyễn và bịnh dị ứng và đồng thời ngăn 
ngừa để nhiều người khác không bị những bịnh này
• NAAF nhận xét, phát triển và hướng dẫn về những sản phẩm dùng để che 
chở bảo vệ
• Các chi hội vùng và địa phương của NAAF cung ứng những khóa học và 
các cuộc gặp gỡ để bạn có thể học cách dùng thuốc men, các quyền lợi và 
phòng ngừa
• Các chi hội vùng và địa phương của NAAF tại nhiều nơi ở Na Uy có những 
người thông tin hướng dẫn và những người trong cùng cảnh ngộ để nói về 
các bịnh
• NAAF làm chủ Trung tâm y tế Na Uy, Valle Marina tại Gran Canaria. Hàng 
năm có khoảng 1.500 hội viên với các bịnh mãn tính khác nhau, được tập 
luyện và phục hồi sức khỏe trong những môi trường đem lại sức khỏe tốt 
hơn
• NAAF làm chủ Khu Geilomo Barnemedisinske avdeling, Kvinne- og barne-
klinikk, Rikshospitalet, Oslo Universitetssykehus. Nơi đây cung ứng chỗ để 
chữa trị và phục hồi sức khỏe cho trẻ em và thiếu niên bị bịnh suyễn, dị ứng 
và ngứa ngoài da
La
yo
ut
 o
g 
gr
af
is
k 
pr
od
uk
sj
on
: w
w
w
.m
er
ku
rt
ry
kk
.n
o