Thư mục học đi về đâu

mөc hӑc; 2) Hoҥt ÿӝng hay công tác thѭ 
mөc; và 3) Tên gӑi cӫa mӝt thӇ loҥi tài liӋu 
ÿһc biӋt, mà nӅn tҧng là nhӳng danh sách 
ÿӫ loҥi (danh mөc, mөc lөc, bҧn chӍ dүn 
thѭ mөc, ÿiӇm sách hay tәng quan thѭ 
mөc,), là kӃt quҧ cӫa hoҥt ÿӝng nói trên. 
Ta không thӇ bҳt gһp cөm tӯ ÿӝc lұp 
“Science of Bibliography” hoһc “La 
science de bibliographie”, trong các tài 
liӋu nghiӋp vө Âu Mӻ, trӯ nhӳng trѭӡng 
hӧp dӏch tӯ tiӃng Nga, lý luұn hay bút 
chiӃn. 
Cho tӟi nhӳng năm 80 cӫa thӃ kӹ trѭӟc, 
xuҩt phát tӯ quan niӋm hoҥt ÿӝng thѭ mөc 
là hoҥt ÿӝng mang tính hӋ thӕng, các hӑc 
giҧ Nga ÿã ÿѭa ra thuұt ngӳ ÿӝc lұp: 
“Bibliografovedenie” (Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ: 
Thѭ mөc hӑc) vӟi ý nghƭa là khoa hӑc 
nghiên cӭu tính chҩt hӧp quy luұt cӫa hoҥt 
ÿӝng thѭ mөc, bao gӗm các bӝ môn sau 
ÿây: lý luұn, lӏch sӱ, tә chӭc và phѭѫng 
pháp luұn thѭ mөc ÿӇ tiӃn tӟi xây dӵng các 
giáo trình thѭ mөc hӑc dѭӟi tên gӑi ÿó. Và 
thӃ là các tài liӋu giáo khoa ÿҫu tiên mang 
tên “Bibliografovedenie” ÿã ra ÿӡi thay cho 
“Lý luұn thѭ mөc ÿҥi cѭѫng” (Obshchaja 
teorija bibliografii) hay “Thѭ mөc hӑc ÿҥi 
cѭѫng” “Obshchaja bibliografija” ÿã ÿѭӧc 
xuҩt bҧn ӣ Liên Xô. CNJng tӯ ÿó, bӝ môn 
“Ʉnigovedenie i Bibliografovedenie” (Thѭ 
tӏch hӑc và thѭ mөc hӑc) ÿѭӧc ÿѭa vào 
danh mөc các chuyên ngành ÿӝc lұp, hình 
thành nӝi dung giҧng dҥy và ÿào tҥo cӫa 
các trѭӡng văn hoá ӣ Liên Xô và nѭӟc Nga 
ngày nay. 
Ӣ nѭӟc ta, trѭӟc năm 1975, khi ÿҩt nѭӟc 
N 
1 Giáo trình cӫa Louise-Noëlle Malcles, ÿã trӣ thành mӝt tác phҭm kinh ÿiӇn vӅ sѭ phҥm và hoҥt ÿӝng thѭ mөc chuyên ngành, 
ÿѭӧc tái bҧn nhiӅu lҫn (tӯ 1954), tuy thӵc chҩt là mӝt tài liӋu tra cӭu, chӍ dүn, là thѭ mөc cӫa thѭ mөc (thѭ mөc bұc 2), nhѭng 2 
chѭѫng ÿҫu ÿã ÿӅ cұp tӟi ÿӏnh nghƭa, ÿӕi tѭӧng, lѭӧc sӱ cӫa thѭ mөc hӑc, và nhӳng chѭѫng sau liӋt kê và chӍ dүn nhӳng công 
trình thѭ mөc tiêu biӇu cӫa thӃ giӟi vӅ tҩt cҧ các ngành khoa hӑc, xuҩt bҧn tӯ trѭӟc ÿӃn nay. Giáo trình này tәng hӧp nhӳng kiӃn 
thӭc mà tác giҧ ÿã tӯng giҧng dҥy tӯ nhӳng năm 1930, phөc vө cho viӋc ÿào tҥo cán bӝ thѭ viӋn nghiên cӭu và ÿҥi hӑc lӟn ӣ 
Pháp và Mӻ, mà sau này ӣ Mӻ ÿã dùng ÿӇ ÿào tҥo cán bӝ thѭ viӋn công cӝng nhѭ nhӳng công cө thông tin hӑc ÿҥi cѭѫng. Giáo 
trình ÿã có ҧnh hѭӣng lӟn ÿӃn sӵ nghiӋp thѭ mөc thӃ giӟi, ÿһc biӋt trong lƭnh vӵc lӏch sӱ thѭ mөc và khoa hӑc thѭ mөc, mà chính 
nhӳng hӑc giҧ nghiên cӭu vӅ thѭ viӋn hӑc và thѭ mөc hӑc cӫa nѭӟc ngoài, kӇ cҧ nѭӟc Nga, cNJng thӯa nhұn. 
2 Lӏch sӱ thѭ mөc chuyên ngành bҳt ÿҫu tӯ thӃ kӹ XVI, phát triӇn rӵc rӥ tӯ cuӕi thӃ kӹ XVIII, ÿһc biӋt kӇ tӯ năm 1925 khi ҩn bҧn ÿҫu 
tiӋn cӫa L'Index bibliographicus.(ChӍ dүn thѭ mөc các bài tҥp chí) ra ÿӡi cho ÿӃn lúc Malcles xuҩt bҧn Giáo trình này – [11, 12]
tҥm thӡi bӏ chia cҳt, hai miӅn chӏu ҧnh 
hѭӣng cӫa nhӳng truyӅn thӕng thѭ viӋn hӑc 
và thѭ mөc hӑc khác nhau. MiӅn Bҳc theo 
nghiӋp vө thѭ viӋn Xô ViӃt, miӅn Nam 
theo trѭӡng phái thѭ viӋn Anh-Mӻ, cho nên 
không tránh khӓi hiӋn có các ý kiӃn trái 
chi͉u vӅ vai trò cӫa thѭ mөc hӑc cNJng nhѭ 
cách dӏch không thӕng nhҩt thuұt ngӳ 
“bibliography” (thѭ mөc hӑc so vӟi thѭ tӏch 
hӑc). Dӏch là “thѭ mөc hӑc” thiên vӅ ÿӕi 
tѭӧng nghiên cӭu cӫa khoa hӑc này là hoҥt 
ÿӝng thѭ mөc. Dӏch là “thѭ tӏch hӑc” có ý 
nhҩn mҥnh thѭ mөc hӑc là mӝt trong nhӳng 
khoa hӑc vӅ sách (Theo các tӯ ÿiӇn tiӃng 
ViӋt, thѭ tӏch là sách báo nói chung, sách 
cә nói riêng). TruyӅn thӕng Xô ViӃt ÿӅ cao 
vai trò cӫa thѭ mөc hӑc nhѭ mӝt bӝ môn 
khoa hӑc ÿӝc lұp, vͣi b̫n ch̭t cͯa m͡t 
khoa h͕c xã h͡i, có tác dөng hӛ trӧ viӋc 
lѭu thông sách báo, nhҩn mҥnh quan hӋ 
sách và ngѭӡi sӱ dөng (bҥn ÿӑc), còn 
trѭӡng phái Anh-Mӻ chӍ coi thѭ tӏch hӑc 
(thѭ mөc hӑc) nhѭ mӝt bӝ môn cӫa khoa 
hӑc vӅ sách (bibliology) vӟi các 
nghƭa: 1) Ngành nghiên cӭu vӅ sách nhѭ 
nhӳng vұt thӇ vұt chҩt ÿӇ xác ÿӏnh lӏch sӱ 
và sӵ lѭu truyӅn cӫa các văn bҧn, 2) Ngành 
chuyên môn vӅ mô tҧ sách mӝt cách chính 
xác vӅ phѭѫng diӋn tác quyӅn, ҩn bҧn, hình 
thӭc, v.v. HiӋn nay, ӣ Hoa KǤ, thѭ mөc là 
mӝt ÿӕi tѭӧng nghiên cӭu cӫa Khoa 
h͕c th˱ vi͏n và thông tin (Library 
and Information Science). Cҫn nhҩn 
mҥnh rҵng, tính ÿa nghƭa cӫa thuұt ngӳ 
“Bibliography” cho ÿӃn nay vүn còn tӗn tҥi 
trong khoa hӑc vӅ sách và thông tin hӑc ӣ 
các nѭӟc Phѭѫng Tây. 
Trên thӃ giӟi, thuұt ngӳ “Thѭ mөc” vӟi 
tѭ cách là mӝt thӇ loҥi tài liӋu hiӋn có 
nhӳng nghƭa cө thӇ, nhѭ “tài liӋu thѭ mөc”, 
“xuҩt bҧn phҭm thѭ mөc”, “Thѭ mөc” cuӕi 
sách, cuӕi bài (Danh sách tài liӋu tham 
khҧo), cѫ sӣ dӳ liӋu thѭ mөc (tұp hӧp các 
biӇu ghi thѭ mөc),. 
Nhѭ ÿã nói ӣ trên, các chuyên gia Nga 
tӯ thӡi Xô ViӃt ÿӃn nay, trong quá trình 
phát triӇn thѭ mөc, ÿã góp phҫn quan trӑng 
vào viӋc lұp luұn vӅ bҧn chҩt xã hӝi cӫa thѭ 
mөc, và sӵ xuҩt hiӋn cӫa thѭ mөc hӑc nhѭ 
mӝt mӝt ngành khoa hӑc ÿһc thù. 
Theo dõi cuӝc tranh luұn giӳa các nhà 
thѭ viӋn hӑc và thông tin hӑc Nga vӅ quan 
hӋ thông tin - thѭ viӋn trong thұp kӹ 60, 
ÿҫu 70 cӫa thӃ kӹ trѭӟc, ta thҩy có hai quan 
ÿiӇm: 1) Thѭ mөc hӑc chӍ ÿѭӧc coi là mӝt 
bӝ phұn cӫa thông tin hӑc do hiӋn nay thѭ 
mөc hӑc không thӇ ÿáp ӭng ÿҫy ÿӫ các yêu 
cҫu phөc vө khoa hӑc kӻ thuұt hiӋn ÿҥi: 
nhiӅu loҥi tài liӋu chѭa ÿѭӧc phҧn ánh vào 
thѭ mөc, ví dө: tài liӋu hӝi nghӏ, hӝi thҧo, 
tài liӋu lѭu hành nӝi bӝ (tài liӋu nӝi sinh, 
tài liӋu xám), thông tin sӵ kiӋn, thӵc 
tӃ,.... 2) Thѭ mөc hӑc là bӝ môn khoa hӑc 
xã hӝi ÿӝc lұp, có chӭc năng ÿӏnh hѭӟng 
tìm tài liӋu, chӭc năng tuyên truyӅn và giáo 
dөc; còn thông tin hӑc là bӝ môn khoa hӑc 
kӻ thuұt. Mӝt sӕ nhà thông tin hӑc Xô ViӃt 
còn ÿѭa ra quan ÿiӇm chҷng nhӳng “hòa 
nhұp” các thѭ viӋn khoa hӑc kӻ thuұt vào 
hӋ thӕng thông tin khoa hӑc, mà còn “hòa 
tan” nghƭa là trӣ thành mӝt bӝ phұn, mӝt 
kho tra cӭu tin thu̯n túy cӫa cѫ quan thông 
tin [3]. Chính vì vұy, cҫn tiӃp tөc xây dӵng 
và phát triӇn thѭ viӋn hӑc và thѭ mөc hӑc 
trên cѫ sӣ tұn dөng nhӳng thành quҧ cӫa 
thông tin hӑc và tin hӑc hiӋn ÿҥi sao cho 
Nghiïn cûáu - Trao àöíi
12 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
Nghiïn cûáu - Trao àöíi
THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014 13
ÿӕi tѭӧng nghiên cӭu cӫa thѭ mөc hӑc 
ÿѭӧc nâng cao, mӣ rӝng và hiӋn ÿҥi hóa cҧ 
vӅ bӕn phѭѫng diӋn: lӏch sӱ, lý luұn, 
phѭѫng pháp luұn, và tә chӭc công tác thѭ 
mөc (thông qua phát triӇn các dӏch vө và 
tiӋn ích, ÿһc biӋt là hiӋn ÿҥi hóa các phòng 
tra cӭu ÿa phѭѫng tiӋn, xây dӵng, cұp nhұt 
và hѭӟng dүn ngѭӡi sӱ dөng tra cӭu cѫ sӣ 
dӳ liӋu, tìm tin trên mҥng, biӃn thѭ viӋn 
thành mӝt cәng vào thông tin, ). 
Ⱥ.I. Barxuc, Ɉ.P Korshunov, D. 
Iu. Ɍɟplov , Iu. Ɇ. Ɍugɨv là nhӳng ngѭӡi 
khӣi xѭӟng và lұp luұn ÿѭa ra thuұt ngӳ 
“Bibliografovedenie” và xây dӵng các 
giáo trình mang tên ÿó [5-9]. ĈӇ làm 
viӋc này, hӑ phҧi giҧi quyӃt mӝt loҥt vҩn 
ÿӅ nhѭ: sӵ thӕng nhҩt và khác biӋt giӳa 
lý luұn và thӵc tiӉn thѭ mөc hӑc, thѭ 
mөc hӑc có phҧi là mӝt bӝ phұn cӫa khoa 
hӑc vӅ sách hay không?, nhӳng dҩu 
hiӋu cѫ bҧn cӫa thѭ mөc hӑc ÿҥi cѭѫng 
và chuyên ngành, thѭ mөc hӑc ÿҥi cѭѫng 
nghiên cӭu và giҧi quyӃt nhӳng nhiӋm 
vө gì?, nhӳng phѭѫng pháp chung và 
riêng cӫa thѭ mөc hӑc ÿҥi cѭѫng, sӵ 
khác biӋt vӅ ÿӕi tѭӧng nghiên cӭu giӳa 
thѭ viӋn hӑc và thѭ mөc hӑc vӟi thông 
tin khoa hӑc, mӕi tѭѫng quan giӳa lý 
luұn và thӵc tiӉn thѭ mөc hӑc vӟi thѭ 
viӋn hӑc và công tác thѭ viӋn, biên mөc 
là quy trình thѭ mөc hay thѭ viӋn, hiӋn 
có mӕi tѭѫng quan nào giӳa hoҥt ÿӝng 
thѭ mөc, thông tin khoa hӑc, thѭ viӋn 
hӑc, Cùng tán thành phҧi ÿһt mӝt tên 
riêng, ÿӝc lұp cho thѭ mөc hӑc 
(Bibliografovedenie), nhѭng Ⱥ.I. Barxuc 
và mӝt sӕ ngѭӡi khác vүn tiӃp tөc lұp 
luұn và phát triӇn thѭ mөc hӑc nhѭ mӝt 
khoa hӑc nghiên cӭu vӅ sách [5], còn 
Ɉ.P Korshunov lý giҧi cho sӵ phát triӇn 
cӫa thѭ mөc hӑc là theo hѭӟng trӣ thành 
mӝt trong nhӳng khoa hӑc thông tin: 
thông tin th˱ mͭc. Theo ông, thông tin 
thѭ mөc là kӃt quҧ hoҥt ÿӝng cӫa con 
ngѭӡi ÿӇ phân biӋt thông tin vӅ tѭ liӋu 
vӟi bҧn thân tѭ liӋu, ghi lҥi và tә chӭc 
các thông tin này nhҵm góp phҫn làm 
cho tѭ liӋu ÿáp ӭng ngѭӡi dùng. Quan hӋ 
thông tin (tѭ liӋu - ngѭӡi dùng tin) là 
xuҩt phát ÿiӇm ÿѭa ra khái niӋm thông 
tin thѭ mөc nhѭ thông tin vӅ tѭ liӋu, ÿҧm 
bҧo có thӇ nhұn dҥng và tìm ÿѭӧc tѭ liӋu 
ÿó trong mӝt mҧng hay khӕi lѭӧng tѭ 
liӋu, thông báo vӅ sӵ tӗn tҥi cӫa nhӳng 
tѭ liӋu mà ngѭӡi dùng tin chѭa biӃt, và 
cuӕi cùng là ÿánh giá các tѭ liӋu theo các 
tiêu chí nhҩt ÿӏnh, nҧy sinh trong lòng 
cӫa hӋ thӕng truyӅn thông tѭ liӋu. Nói 
cách khác, “Thông tin thѭ mөc là tri thӭc 
thѭ mөc ÿѭӧc truyӅn ÿҥt và tiӃp thu”. 
Vӟi ÿӏnh nghƭa này, mӝt sӕ nhà thѭ mөc 
Nga ÿã ÿӅ nghӏ phҧi giҧi thích thêm khái 
niӋm “tri thӭc thѭ mөc” trѭӟc khi nói 
ÿӃn “thông tin thѭ mөc”, vì theo hӑ, tri 
thӭc thѭ mөc là nӝi dung cӫa thông tin 
thѭ mөc. Tri thӭc thѭ mөc và thông tin 
thѭ mөc là các hӋ thӕng cӫa nhӳng quá 
trình xã hӝi khác nhau: hoҥt ÿӝng nhұn 
thӭc và, tѭѫng ӭng là, hoҥt ÿӝng thông 
tin. Trong lƭnh vӵc tri thӭc thѭ mөc, 
ngѭӡi ta vұn dөng các thuұt ngӳ “văn 
bҧn” (thay vì “tѭ liӋu”), “nhu cҫu nhұn 
thӭc” (thay vì “nhu cҫu thѭ mөc”). Tri 
thӭc thѭ mөc ÿѭӧc xem xét trong văn 
cҧnh cӫa nhұn thӭc luұn hay tri thӭc 
luұn - khoa hӑc vӅ tri thӭc, vӅ các quy 
luұt xӱ lý, hình thành, tә chӭc, phҧn ánh, 
trình bày tri thӭc; trong khi ÿó thông tin 
là thuӝc tính cӫa lƭnh vӵc thông tin. Tri 
thӭc không loҥi trӯ thông tin, cách tiӃp 
cұn theo tri thӭc không phӫ ÿӏnh cách 
tiӃp cұn theo thông tin. Thông tin thѭ 
mөc là tri thӭc thѭ mөc ÿang vұn ÿӝng, 
chuyӇn hóa và có chӭc năng. Phҥm trù 
“tri thӭc” vӕn có tính truyӅn thӕng ÿӕi 
vӟi thѭ mөc hӑc. HiӋn nay, sӵ trӣ lҥi 
Nghiïn cûáu - Trao àöíi
14 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
phҥm trù này ÿang diӉn ra nhѭng ӣ mӭc 
ÿӝ tѭ duy sâu sҳc hѫn. Tri thӭc thѭ mөc 
ÿѭӧc coi nhѭ mӝt thành tӕ cӫa nhұn thӭc 
cá nhân và xã hӝi, phҧn ánh thӃ giӟi 
văn bҧn và nhӳng hiӋn tѭӧng liên 
quan ÿӃn thӃ giӟi ÿó vӅ phѭѫng diӋn ÿһc 
thù - phѭѫng diӋn thѭ mөc. Ĉó là kӃt quҧ 
cӫa sӵ phҧn ánh các văn bҧn ÿѭӧc tѭ liӋu 
hóa nhѭ nhӳng ÿӕi tѭӧng vұt chҩt và tinh 
thҫn, nhӳng thuӝc tính và quan hӋ giӳa 
chúng trong nhұn thӭc cӫa con ngѭӡi. 
Tri thӭc thѭ mөc là tri thӭc vӅ các nguӗn 
tri thӭc, cho phép cҩu trúc, tә chӭc tri 
thӭc ÿó, và vұn dөng các bӝ phұn riêng 
lҿ cӫa nó. Tri thӭc thѭ mөc có cҩu trúc 
thӭ bұc, phҧn ánh các khҧ năng nhұn 
thӭc khác nhau cӫa nó [10]. Ӣ Liên Xô, 
tӯ ngày 01/7/1971 bҳt ÿҫu có hiӋu lӵc 
Tiêu chu̱n nhà n˱ͣc ȽOɋT 16448-70, 
trong ÿó lҫn ÿҫu tiên thѭ mөc ÿѭӧc giҧi 
thích nhѭ là mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng 
thông tin (thông tin thѭ mөc), theo quan 
ÿiӇm cӫa Ɉ.P Korshunov. 
Nӕi tiӃp sӵ nghiӋp cӫa Ⱥ.I. Barxuc 
và Ɉ.P Korshunov là cҧ mӝt thӃ 
hӋ các nhà thѭ mөc hӑc trҿ, tài 
năng, cӫa Nga ÿã ӫng hӝ và phát huy 
truyӅn thӕng này nhѭ: E.Ʉ. Bɟxpɚlova, 
Ɇ.G. ȼɨkhrѭshɟvɚ, Iu.S. Zubov, 
I.G. Ɇɨrgɟnshtern, N.Ⱥ. Xljadneva, 
Ⱥ.V. Sɨkɨlɨv, V.Ⱥ. Fokeev, v.v. Trong 
nhóm này, I.G. Ɇɨrgɟnshtern vӟi giáo 
trình “Bibliografovedenie” [8] xuҩt bҧn 
năm 2006 ӣ Saint Peterburg, là ngѭӡi nәi 
bұt vӟi nhӳng ý tѭӣng ÿӝc ÿáo, tuy còn 
cҫn phҧi kiӇm chӭng, nhѭng ÿó cNJng là 
mӝt sӵ kích thích cho lý luұn thѭ mөc 
hӑc hiӋn ÿҥi phát triӇn. Xem nhѭ vұy ÿӫ 
thҩy, lý luұn thѭ mөc hӑc ӣ Nga hiӋn nay 
vүn còn là mӝt mҧnh ÿҩt màu mӥ cho các 
nhà nghiên cӭu vӅ thѭ mөc nhѭ mӝt 
khoa hӑc ÿӝc lұp. 
Trѭӟc ÿây, nӝi dung các sách giáo 
khoa, giáo trình vӅ thѭ mөc hӑc ÿҥi 
cѭѫng cӫa Liên Xô và cӫa ViӋt Nam 
(không kӇ miӅn Nam ViӋt Nam trѭӟc 
giҧi phóng), ÿӅu xoay quanh các vҩn 
ÿӅ: 1) Cѫ sӣ lý luұn thѭ mөc hӑc (Thѭ 
mөc hӑc là mӝt hiӋn tѭӧng xã hӝi, 
Nguyên tҳc cѫ bҧn và nhӳng ÿһc ÿiӇm 
cӫa thѭ mөc hӑc, ); 2) Lӏch sӱ thѭ mөc 
hӑc (Thӡi ÿҥi phong kiӃn, tѭ bҧn và xã 
hӝi chӫ nghƭa); 3) Tә chӭc công tác thѭ 
mөc (HiӋn trҥng công tác thѭ mөc nói 
chung và tә chӭc công tác thѭ mөc trong 
thѭ viӋn nói riêng,); 4) Phѭѫng pháp 
luұn thѭ mөc trong thѭ viӋn. Nhұn thӭc 
ÿѭӧc vai trò và ҧnh hѭӣng cӫa lý luұn 
thѭ mөc hӑc ÿӕi vӟi ba bӝ phұn còn lҥi, 
ngoài Giáo trình Th˱ mͭc h͕c ÿ̩i c˱˯ng 
do Vi͏n sách liên bang xuҩt bҧn năm 
1990 [7], Ɉ.P. Korshunov ÿã biên soҥn 
mӝt giáo trình khác: Giáo trình Th˱ 
mͭc h͕c ÿ̩i c˱˯ng vӟi phө ÿӅ C˯ sͧ lý 
lu̵n [6] do Ĉ̩i h͕c Văn hóa và Ngh͏ thu̵t 
Matxc˯va xuҩt bҧn năm 2000, ÿã trình bày, 
bә sung và cұp nhұt vӟi mӝt dàn ý tѭѫng ÿӕi 
khác. Tác giҧ ÿã thӇ hiӋn rõ chͱc năng xã 
h͡i cӫa thѭ mөc hӑc và quan hӋ cӫa nó vӟi 
các khoa hӑc liên quan nhѭ thông tin hӑc, tѭ 
liӋu hӑc và thѭ viӋn hӑc. Giáo trình bao gӗm 
ba phҫn và 10 chѭѫng, cө thӇ nhѭ sau: 
Phҫn I: C˯ sͧ lý lu̵n cͯa thông tin 
th˱ mͭc 
Ch˱˯ng 1: Lý luұn thѭ mөc hiӋn ÿҥi, 
trong ÿó nhҩn mҥnh ÿӏnh nghƭa cӫa tӯ 
“thѭ mөc” và bҧn chҩt cӫa “thѭ mөc” 
Ch˱˯ng 2: Thông tin thѭ mөc là khâu 
trung gian trong hӋ thӕng truyӅn thông tѭ 
liӋu, vӟi các nӝi dung sau: tѭ liӋu và 
nhӳng thuұt ngӳ dүn xuҩt tӯ ÿó. HӋ 
thӕng truyӅn thông tѭ liӋu là môi trѭӡng 
hoҥt ÿӝng cӫa thѭ mөc. Quan hӋ giӳa 
sách và ngѭӡi ÿӑc là nguӗn gӕc xuҩt hiӋn 
thông tin thѭ mөc. Sӵ xuҩt hiӋn và 
nhӳng khuynh hѭӟng chӫ yӃu phát triӇn 
thông tin thѭ mөc. 
Nghiïn cûáu - Trao àöíi
THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014 15
Ch˱˯ng 3: Nhӳng hình thӭc tӗn tҥi 
cӫa thông tin thѭ mөc: thông báo thѭ 
mөc và tài liӋu thѭ mөc. 
Ch˱˯ng 4: Nhӳng chӭc năng xã hӝi cѫ 
bҧn cӫa thông tin thѭ mөc, vӟi các nӝi 
dung: tính hai mһt cӫa thông tin thѭ mөc; 
nhu cҫu tѭ liӋu và thѭ mөc; chӭc năng 
cӫa thông tin thѭ mөc; xuҩt xӭ cӫa các 
khái niӋm vӅ chӭc năng xã hӝi cѫ bҧn 
cӫa thông tin thѭ mөc. 
Ch˱˯ng 5: Cҩu trúc, ÿӏnh tính, ÿӏnh 
nghƭa thông tin thѭ mөc, vӟi các nӝi 
dung: cҩu trúc thông tin thѭ mөc căn cӭ 
vào bҧn chҩt và chӭc năng, ÿӏnh tính 
thông tin thѭ mөc; khái niӋm khoa hӑc 
vӅ thông tin thѭ mөc. 
Phҫn II: Ho̩t ÿ͡ng th˱ mͭc là ph̩m 
trù trung tâm cͯa lý lu̵n th˱ mͭc h͕c 
Ch˱˯ng 6: Quan niӋm chung vӅ thѭ 
mөc nhѭ mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng, vӟi các 
nӝi dung sau: sӵ xuҩt hiӋn và phát triӇn 
cӫa thѭ mөc nhѭ mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng 
cӫa con ngѭӡi, ÿӏnh nghƭa. Nguyên nhân 
lӏch sӱ cө thӇ cӫa thѭ mөc nhѭ mӝt hiӋn 
tѭӧng xã hӝi; nhӳng nguyên tҳc cӫa hoҥt 
ÿӝng thѭ mөc. 
Ch˱˯ng 7: Nhӳng thành tӕ cѫ bҧn cӫa 
hoҥt ÿӝng thѭ mөc vӟi các nӝi dung: thѭ 
mөc là ÿӕi tѭӧng cӫa sӵ phân tách (chia 
theo bӝ phұn hay theo loҥi hình); chӫ thӇ 
và mөc ÿích cӫa hoҥt ÿӝng thѭ mөc; 
khách thӇ cӫa hoҥt ÿӝng thѭ mөc; các 
quy trình hoҥt ÿӝng thѭ mөc; các phѭѫng 
tiӋn hoҥt ÿӝng thѭ mөc (phѭѫng pháp 
hoҥt ÿӝng thѭ mөc, phѭѫng pháp biên 
soҥn thѭ mөc; phѭѫng pháp phөc vө thѭ 
mөc); cҩu trúc chung cӫa quá trình biên 
soҥn thѭ mөc, các kênh tҥo ra và ÿѭa 
thông tin thѭ mөc ÿӃn ngѭӡi sӱ dөng, 
các phѭѫng tiӋn kӻ thuұt); các kӃt quҧ 
hoҥt ÿӝng thѭ mөc. 
Ch˱˯ng 8: Phân loҥi hình thѭ mөc 
nhѭ mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng, vӟi các nӝi 
dung: phân loҥi hình thѭ mөc nhѭ mӝt 
vҩn ÿӅ khoa hӑc; phân loҥi hình thѭ mөc 
theo cách tә chӭc và trình bày; phân loҥi 
hình thѭ mөc theo chӭc năng xã hӝi; 
phân loҥi hình thѭ mөc theo các dҩu hiӋu 
khác. 
Phҫn III: Th˱ mͭc h͕c là khoa h͕c 
v͉ th˱ mͭc 
Ch˱˯ng 9: Cҩu trúc và nӝi dung thѭ 
mөc hӑc, vӟi các vҩn ÿӅ: phân loҥi hình 
thѭ mөc nhѭ mӝt vҩn ÿӅ khoa hӑc; cҩu 
trúc thѭ mөc hӑc; nӝi dung và nhiӋm vө 
cӫa thѭ mөc hӑc. 
Ch˱˯ng 10: Thѭ mөc hӑc trong hӋ 
thӕng các lƭnh vӵc tri thӭc liên quan và 
nhӳng ÿӕi tѭӧng cӫa giҧng dҥy, vӟi các 
vҩn ÿӅ: hoҥt ÿӝng thѭ mөc và sӵ nghiӋp 
thѭ viӋn; thѭ mөc và hoҥt ÿӝng khoa 
hӑc; thѭ mөc và sӵ nghiӋp sách, thѭ mөc 
hӑc và thѭ tӏch hӑc (Khoa hӑc vӅ sách). 
Nӝi dung cӫa Giáo trình này cho thҩy: 
L͓ch s͵ phát triӇn cӫa thѭ mөc ÿѭӧc ÿӅ 
cұp sѫ lѭӧc trong mөc 2 (Bҧn chҩt cӫa 
thѭ mөc) thuӝc Chѭѫng 1, còn Ph˱˯ng 
pháp lu̵n thѭ mөc ÿѭӧc lý giҧi và trình 
bày ӣ cuӕi chѭѫng 7 (Phҫn II) dѭӟi tên 
gӑi chung là: Các phѭѫng tiӋn hoҥt ÿӝng 
thѭ mөc. Phѭѫng pháp biên soҥn thѭ 
mөc bao gӗm phѭѫng pháp phân tích và 
tәng hӧp. Phѭѫng pháp phân tích có liên 
quan ÿӃn: 1) Phân tích tài liӋu nói chung, 
nghƭa là làm rõ ÿӅ tài chính, nhӳng 
ÿһc ÿiӇm vӅ nӝi dung và hình thӭc, 
nhӳng ѭu nhѭӧc ÿiӇm, mөc ÿích và ÿӕi 
tѭӧng sӱ dөng cӫa tài liӋu; 2) Mô tҧ tài 
liӋu 3) Làm dүn giҧi (chú giҧi) hoһc tóm 
tҳt; 4) Ĉӏnh chӍ mөc và ÿӏnh chӫ ÿӅ tài 
liӋu, nghƭa là thӇ hiӋn nӝi dung chӫ ÿӅ 
cӫa tài liӋu bҵng các tӯ khóa, tӯ chuҭn 
(descriptor) hoһc tiêu ÿӅ chӫ ÿӅ (subject 
heading) hay các ký hiӋu cӫa mӝt khung 
phân loҥi nào ÿó. KӃt quҧ cӫa ba thao tác 
sau (2-4) ÿѭӧc ÿѭa vào biӇu ghi thѭ mөc. 
Nghiïn cûáu - Trao àöíi
16 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
Phѭѫng pháp tәng hӧp có liên quan 
ÿӃn: 1) Phát hiӋn các tài liӋu là ÿӕi tѭӧng 
biên soҥn thѭ mөc ÿӇ sau ÿó tiӃn 
hành xӱ lý thѭ mөc (t͝ng hͫp b˱ͣc ÿ̯u, 
thӵc tӃ là ÿi trѭӟc cҧ giai ÿoҥn phân tích 
thѭ mөc) 2) Lӵa chӑn tài liӋu theo các tiêu 
chí ÿӅ ra; tәng hӧp các biӇu ghi thѭ mөc 
vào tài liӋu thѭ mөc (t͝ng hͫp hoàn ch͑nh). 
Tác giҧ nhҩn mҥnh: triӇn vӑng giҧi 
quyӃt thành công nhӳng vҩn ÿӅ phѭѫng 
pháp luұn cӫa thѭ mөc hӑc liên quan ÿӃn 
tiӃn bӝ khoa hӑc kӻ thuұt trong lƭnh vӵc 
hoҥt ÿӝng thông tin, ÿӃn quá trình tin 
hӑc hóa thѭ viӋn, ÿӃn viӋc nҳm vӳng và 
áp dөng nhӳng hình thӭc và phѭѫng 
pháp làm viӋc tiên tiӃn. ĈiӅu này ÿòi hӓi 
phҧi tăng cѭӡng tiӃp xúc vӟi các khoa 
hӑc (bao hàm cҧ khoa hӑc xã hӝi, nói 
riêng là sѭ phҥm hӑc và tâm lý hӑc thӵc 
nghiӋm; thѭ viӋn hӑc; và thông tin hӑc) 
và công nghӋ, cNJng nhѭ chӫ ÿӝng nҳm 
bҳt nhӳng thành tӵu và kinh nghiӋm cӫa 
các khoa hӑc này, mһc dҫu tác giҧ vүn lý 
giҧi thѭ mөc hӑc bҧn chҩt vүn là mӝt 
khoa hӑc xã hӝi, thông tin thѭ mөc là 
mӝt hiӋn tѭӧng xã hӝi, trong hoҥt ÿӝng 
thѭ mөc (nhҩt là hoҥt ÿӝng tra cӭu - 
hѭӟng dүn, trҧ lӡi thѭ mөc bҥn ÿӑc trong 
thѭ viӋn) phҧi vұn dөng các phѭѫng pháp 
công tác bҥn ÿӑc, phөc vө ngѭӡi dùng 
tin, theo quan ÿiӇm tiӃp cұn cá biӋt. 
Trên thӃ giӟi cNJng nhѭ ӣ nѭӟc ta, nhu 
cҫu vӅ thông tin thѭ mөc (dù là dѭӟi 
hình thӭc truyӅn thӕng trên tӡ phiӃu mөc 
lөc, trong thông báo sách mӟi, hay dѭӟi 
dҥng biӇu ghi trong cѫ sӣ dӳ liӋu) vүn là 
mӝt nhu cҫu bӭc thiӃt, nӃu không nói là 
hàng ÿҫu, bên cҥnh thông tin tóm tҳt, 
thông tin tәng luұn, nhҩt là ÿӕi vӟi các 
nhà nghiên cӭu cҫn thông tin nhanh. 
Nhӳng nghiên cӭu cho thҩy: các dӳ liӋu 
thѭ mөc có khҧ năng phát hiӋn ra cҧ mӝt 
hӋ thӕng công trình sáng tҥo trí tuӋ và 
nghӋ thuұt, và quҧ thӵc ÿây mӟi chӍ là 
nhӳng biӇu hiӋn ÿҫu tiên vӅ sӭc mҥnh 
cӫa chúng [12]. 
Thông tin thѭ mөc còn trѭӡng tӗn và 
thѭ mөc hӑc vүn còn ÿҩt phát triӇn. Vҩn 
ÿӅ là ӣ chӛ: cҫn rà soát lҥi nӝi dung các 
giáo trình thông tin hӑc và thѭ mөc hӑc 
ÿӇ tránh trùng lһp trong giҧng dҥy; và 
tiӃp tөc cұp nhұt, hiӋn ÿҥi hoá các giáo 
trình này theo ÿà phát triӇn cӫa công 
nghӋ thông tin. 
Taâi liïåu tham khaão
1. Lê Ngӑc Oánh. Thѭ mөc hӑc cҫn hay không cҫn 
trong ÿào tҥo ngành thѭ viӋn hӑc tҥi ViӋt Nam hiӋn tҥi- 
2. Trӏnh Kim Chi, Dѭѫng Bích Hӗng (1993). Thѭ 
mөc hӑc ÿҥi cѭѫng. Hà Nӝi: Trѭӡng Ĉҥi hӑc Văn 
hóa, 248 tr. 
3. VNJ Văn Sѫn. ĈiӇm qua mӝt sӕ tài liӋu cӫa Liên 
Xô vӅ quan hӋ thông tin-thѭ viên-thѭ mөc tӯ 1962-
1969 // Công tác thѭ viӋn Khoa hӑc kӻ thuұt, 1988, 
Sӕ 4.- Tr. 3-15. 
4. ȼɭ ȼɚɧ ɒɨɧ. Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɱɟɫɤaɹ 
ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɶ ɐɟɧɬɪɚɥɶɧɨɣ ɇɚɭɱɧɨ-Ɍɟɯɧɢɱɟɫɤɨɣ 
Ȼɢɛɥɢɨɬɟɤɢ ɋɊȼ // Coɜɟɬɫɤɚɹ ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɹ. – 
1984, N.2, ɫ. 93-95. 
5 Ȼɚɪɫɭɤ Ⱥ.ɂ. (1918-1984). 
Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ ɜ ɫɢɫɬɟɦɟ ɤɧɢɝɨɜɟɞɱɟɫɤɢɯ 
ɞɢɫɢɩɥɢɧ. – Ɇ., 1975. - 288ɫ. 
6. Ʉɨɪɲɭɧɨɜ Ɉ.ɉ. .(1926-2013) 
Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ: Ɉɛɳɢɣ ɤɭɪɫ: Ɉɫɧɨɜɵ 
ɬɟɨɪɢɢ ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɢ. - Ɇ.: ɆȽɍɄɂ, 2000. - 149 ɫ. 
7. Ʉɨɪɲɭɧɨɜ Ɉ.ɉ. .(1926-2013). 
Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ Ɉɛɳɢɣ ɤɭɪɫ. – M.: ɂɡɞ-ɜɨ 
Kɧɢɠɧɚɹ ɩɚɥɚɬɚ, 1990. - 232ɫ. 
8. ɥɟɤɰɢɢ_-_ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ 
9. Ɇɨɪɝɟɧɲɬɟɪɧɚ ɂ.Ƚ. Ɉɛɳɟɟ 
ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ.– ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪɛɭɪɝ : ɂɡɞ -ɜɨ 
«ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪɛɭɪɝ», 2006. 
10.  
11. Malcles L.-N. Manuel de bibliographie . – 4e 
ed. rev. et augm. par Andrée l’Heritier. – Paris : Pr. 
Univ. de France. – 1969. - 366 p 
12. bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1956-05-0331-001 
(Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 10-1-2014; Ngaây phaãn biïån
àaánh giaá: 14-2-2014; Ngaây chêëp nhêån àùng: 5-3-2014).