Bài giảng Báo cáo tài chính - Chương 3: Hệ thống kiểm soát nội bộ

2016
1
HỆ THỐNG
Kiểm sốt nội bộ
 Trình bày được định nghĩa kiểm sốt nội bộ
 Giải thích các hạn chế tiềm tàng của hệ
thống kiểm sốt nội bộ
 Trình bày các bộ phận hợp thành của hệ
thống kiểm sốt nội bộ
 Giải thích được mục đích nghiên cứu
hệ thống KSNB của kiểm tốn viên
 Trình bày trình tự nghiên cứu hệ
thống KSNB trong kiểm tốn BCTC
Sau khi nghiên cứu xong chương này, người học cĩ thể:
MỤC TIÊU HỌC TẬP
1. Định nghĩa
KSNB và hạn chế
tiềm tàng
2. Các bộ phận hợp
thành của hệ thống
kiểm sốt nội bộ
3.Mục đích và trình
tự tìm hiểu KSNB
của kiểm tốn viên
HỆ THỐNG KIỂM SỐT NỘI BỘChương 3
NỘI DUNG
2016
2
1. Định nghĩa
KSNB và hạn chế
tiềm tàng
2. Các bộ phận hợp
thành của hệ thống
kiểm sốt nội bộ
3.Mục đích và trình
tự tìm hiểu KSNB
của kiểm tốn viên
HỆ THỐNG KIỂM SỐT NỘI BỘChương 3
NỘI DUNG
Rủi ro quản lý là gì?
Rủi ro
quản lý
Ví dụ rủi ro của doanh nghiệp
• Làm ăn thua lỗ
• Tài sản bị tham ơ
• Báo cáo tài chính khơng trung
thực
• Báo cáo nội bộ khơng trung thực
• Vi phạm pháp luật
• Khơng tuân thủ các quy định
Sự phát triển của một khái niệm
1900 - 1970 1970 - 1992 1992 - nay
Phát triển nhận
thức về KSNB
Hình thành
các khuơn khổ
về KSNB
Vai trị tăng
lên của KSNB
KSNB như một cơng cụ của
kiểm tốn để đánh giá rủi ro
và điều chỉnh thủ tục kiểm
tốn
KSNB mở rộng
thành một cơng
cụ quản lý và
quản trị rủi ro
của tổ chức
2016
3
Rủi ro quản lý là gì?
CHÍNH SÁCH
TIÊU CHUẨN
THỦ TỤC
Rủi ro
quản lý
Hội
đồng
quản trị
Người
quản
lý
Các
nhân
viên
CON NGƯỜI
Kiểm
sốt nội
bộ
Độ tin
cậy
thơng tin
Hiệu lực,
hiệu quả
hoạt động
Tuân thủ
pháp luật
và các
quy định
MỤC TIÊU
QUÁ
TRÌNH
BẢO
ĐẢM
HỢP
LÝ
8
Định nghĩa KIỂM SỐT NỘI BỘ
NỘI DUNG
 Khái niệm
 Cơ cấu hệ thống
KSNB
 Tìm hiểu và đánh
giá KSNB
2016
4
CƠ CẤU KIỂM SỐT NỘI BỘ
5. Giám sát
4. Thơng
tin và
truyền
thơng
3. Các hoạt động
kiểm sốt
2. Đánh giá rủi ro
1. Mơi trường kiểm sốt
10
CƠ CẤU KIỂM SỐT NỘI BỘ
1. Mơi trường kiểm sốt
11
MƠI TRƯỜNG KIỂM SỐT
Các nhân tố tạo lập bầu khơng khí chung về kiểm
sốt trong tồn đơn vị, phản ảnh các quan điểm
nhận thức của nhà quản lý.
2016
5
Ý thức Quy địnhMơi
trường
kiểm
sốt
Các hoạt
động
kiểm
sốt
13
MƠI TRƯỜNG KIỂM SỐT
CÁC NHÂN TỐ
14
Triết lý quản lý và phong cách điều hành3
Hội đồng quản trị và Ủy ban Kiểm tốn4
Cơ cấu tổ chức5
Đảm bảo về năng lực2
Phân định quyền hạn và trách nhiệm6
Chính sách nhân sự7
Tính trung thực và các giá trị đạo đức1
CƠ CẤU KIỂM SỐT NỘI BỘ
5. Giám sát
4. Thơng
tin và
truyền
thơng
3. Các hoạt động
kiểm sốt
2. Đánh giá rủi ro
1. Mơi trường kiểm sốt
15
2016
6
ĐÁNH GIÁ RỦI RO
• Nhận dạng rủi ro
 Xác định mục tiêu
 Thiết lập cơ chế nhận dạng rủi ro
• Đánh giá rủi ro
 Thiệt hại
 Xác suất xảy ra
• Các biện pháp đối phĩ với rủi ro
 Tránh né rủi ro
 Chuyển giao rủi ro
 Giảm rủi ro
 Chấp nhận rủi ro
Xác định mục
tiêu
Nhận dạng rủi
ro
Phân tích rủi ro
Quản trị rủi
ro
Kiểm sốt
nội bộ
Quy trình
quản lý
ĐÁNH GIÁ RỦI RO
CƠ CẤU KIỂM SỐT NỘI BỘ
5. Giám sát
4. Thơng
tin và
truyền
thơng
3. Các hoạt động
kiểm sốt
2. Đánh giá rủi ro
1. Mơi trường kiểm sốt
18
2016
7
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SỐT
 Phân chia trách nhiệm
 Kiểm sốt quá trình xử lý thơng tin
 Bảo vệ tài sản
 Phân tích rà sốt
PHÂN CHIA TRÁCH NHIỆM
 Khơng để một cá nhân nắm tất cả các
khâu của một nghiệp vụ: xét duyệt, thực
hiện, bảo quản tài sản và giữ sổ sách kế
tốn.
 Khơng cho phép kiêm nhiệm giữa một số
chức năng
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
THÍ DỤ VỀ KIÊM NHIỆM “NGUY HIỂM”
Cơng việc kiêm nhiệm
Thu tiền và theo dõi sổ
sách kế tốn về nợ phải
thu
Rủi ro
Mua nguyên vật liệu
và sử dụng cho sản
xuất
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
2016
8
KIỂM SỐT QUÁ TRÌNH XỬ LÝ THƠNG TIN
• Ủy quyền và xét duyệt
• Kiểm sốt chứng từ và
sổ sách
• Kiểm tra độc lập
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
ỦY QUYỀN VÀ XÉT DUYỆT
Ủy quyền bằng chính sách
Đưa ra chính sách chung bao gồm các điều
kiện cho phép thực hiện nghiệp vụ.
Xét duyệt cụ thể
Xét duyệt từng trường hợp cụ thể, khơng cĩ
chính sách chung.
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
XÉT DUYỆT CỤ THỂ
Phĩ Tổng giám đốc xét
duyệt từng trường hợp cụ
thể :
Các hố đơn bán chịu trên
10 triệu
Các đại lý đã cĩ dư nợ
vượt mức 100 triệu
ỦY QUYỀN THEO CHÍNH SÁCH
Phịng kinh doanh được quyền
xét duyệt bán chịu theo chính
sách với:
Các hố đơn dưới 10 triệu
đồng
Các đại lý cĩ mức dư nợ dưới
100 triệu đồng
ỦY QUYỀN VÀ XÉT DUYỆT
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
2016
9
KIỂM SỐT CHỨNG TỪ, SỔ SÁCH
Kiểm sốt chứng từ
Đánh số trước, liên tục
Biểu mẫu chứng từ đầy đủ
Kiểm sốt chứng từ chưa sử dụng
Lưu chuyển chứng từ
Tham chiếu và dấu vết kiểm tốn
Bảo quản lưu trữ
Kiểm sốt sổ sách
Thiết kế, Ghi chép, Bảo quản lưu trữ
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
Lưu chuyển chứng từ
 Bao gồm quá trình lập và lưu chuyển qua
các bộ phận :
 Thực hiện sự xét duyệt
 Thực hiện sự kiểm sốt
 Là cơ sở ghi sổ
 Cần xây dựng một quy trình chuẩn
 Mơ tả bằng lưu đồ
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
LƯU ĐỒ - Cơng cụ mơ tả hệ thống
Nhập kho và lập
PN
PN
Kiểm tra và cập
nhật thẻ kho
Thẻ kho PN đã kiểmtra N
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
2016
10
Các ký hiệu
Nhập kho
và lập PN Thực hiệnmột công việc
(thủ công)
PN Chứng từ
Thẻ kho
Đầu vào
hay đầu ra
của thông
tin
Lưu
chứng từ
Điểm nối
Luồng lưu
chuyển
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
Tham chiếu
N
Khách
hàngTham chiếuxuôi
Lập hóa
đơnVận đơn
Hóa đơn
Vận đơn
N
Tham chiếu
ngược
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
KIỂM TRA ĐỘC LẬP
Người kiểm tra khơng phải là người thực
hiện nghiệp vụ để nâng cao tính khách quan
Tiền kiểm
Kiểm tra trước khi nghiệp vụ diễn ra
Hậu kiểm
Kiểm tra sau khi nghiệp vụ xảy ra
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
2016
11
BẢO VỆ TÀI SẢN
Tổ chức kho
hàng, bảo vệ
Quy định các
thủ tục
HẠN CHẾ TIẾP CẬN
TÀI SẢN
KIỂM KÊ TÀI SẢN
Phát hiện mất mát, hư hỏng
Nâng cao trách nhiệm thủ kho
SỬ DỤNG THIẾT BỊ
Máy tính tiền,
POS
Camera...
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
PHÂN TÍCH RÀ SỐT
?
Mục đích
Phát hiện các biến động bất
thường, xác định nguyên nhân,
xử lý kịp thời
Phương pháp
Đối chiếu định kỳ tổng hợp và chi
tiết, thực tế và kế hoạch, kỳ này
và kỳ trước, sử dụng các chỉ số
Bản chất
Kiểm sốt bằng ngoại lệ
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
GIÁ
Mua giá cao --> Xem xét
chính sách mua hàng
Giá thực sự tăng --> Xem
xét lại giá bán
Áp dụng phương pháp tính
giá sai --> Điều chỉnh kịp
thời
LƯỢNG?
Sử dụng vượt định mức--->
Quy định thưởng, phạt
Máy mĩc hư hỏng --> Sửa
chữa kịp thời
Ghi chép sai --> Điều chỉnh
kịp thời
Khoản mục Giá thành kế
hoạch
Giá thành
thực tế
1. Chi phí NVL TT
2. Chi phí NC TT
3. Chi phí SXC
100
40
40
121
42
37
Cộng 180 200

BÁO CÁO GIÁ THÀNH SP X
THÁNG 9.20x1
CÁC HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT
PHÂN TÍCH RÀ SỐT
2016
12
CƠ CẤU KIỂM SỐT NỘI BỘ
5. Giám sát
4. Thơng
tin và
truyền
thơng
3. Các hoạt động
kiểm sốt
2. Đánh giá rủi ro
1. Mơi trường kiểm sốt
THƠNG TIN VÀ TRUYỀN THƠNG
BP bán hàng BP mua hàng BP nhân sự BP kế toán
Ban Giám đốc
Thơng tin
• Cĩ cơ chế thu thập thơng tin cần thiết từ bên
ngồi và bên trong, chuyển đến người quản lý
bằng các báo cáo thích hợp.
• Bảo đảm thơng tin được cung cấp đúng chỗ, đủ
chi tiết, trình bày thích hợp và kịp thời.
• Rà sốt và phát triển hệ thống thơng tin trên cơ
sở một chiến lược dài hạn.
• Sự hậu thuẫn mạnh mẽ của người quản lý đối
với việc phát triển hệ thống thơng tin.
THƠNG TIN VÀ TRUYỀN THƠNG
2016
13
 Truyền thơng
 Duy trì sự truyền thơng hữu hiệu về trách nhiệm và
nghĩa vụ của mỗi thành viên
 Thiết lập các kênh thơng tin ghi nhận các hạn chế
hay yếu kém trong các hoạt động.
 Xem xét và chấp nhận những kiến nghị của nhân
viên trong việc cải tiến hoạt động
 Bảo đảm truyền thơng giữa các bộ phận
 Mở rộng truyền thơng với bên ngồi.
 Phổ biến cho các đối tác về các tiêu chuẩn đạo đức
của đơn vị.
 Theo dõi phản hồi thơng tin
THƠNG TIN VÀ TRUYỀN THƠNG
HỆ THỐNG KẾ TỐN
Yêu cầu
Công cụ
Có thật
Đầy đủ
Đúng kỳ
Đánh giá
Tổng hợp
Trình bày và công
bố
Hệ thống tài khoản
Sơ đồ hạch toán
Một phân hệ trong hệ thống thông tin
Quy định và thủ tục kế tốn sử dụng để ghi chép và lập BCTC:
 Các loại nghiệp vụ kinh tế chủ yếu;
 Nguồn gốc các loại nghiệp vụ kinh tế chủ yếu;
 Tổ chức bộ máy kế tốn;
 Tổ chức cơng việc kế tốn, gồm: Hệ thống chứng
từ kế tốn, tài khoản kế tốn, sổ kế tốn và hệ
thống báo cáo tài chính;
 Quy trình kế tốn các nghiệp vụ kinh tế chủ yếu và
các sự kiện từ khi phát sinh đến khi lập và trình
bày báo cáo tài chính.
HỆ THỐNG KẾ TỐN
2016
14
CƠ CẤU KIỂM SỐT NỘI BỘ
5. Giám sát
4. Thơng
tin và
truyền
thơng
3. Các hoạt động
kiểm sốt
2. Đánh giá rủi ro
1. Mơi trường kiểm sốt
GIÁM SÁT
Thường xuyên và định kỳ giám sát và kiểm
tra các hoạt động để đánh giá chất lượng
của hệ thống KSNB để cĩ các điều chỉnh, cải
tiến thích hợp:
 Giám sát thường xuyên
 Các chương trình đánh giá
 Kiểm tốn nội bộ
HẠN CHẾ TIỀM TÀNG
 Quan hệ lợi ích - chi phí
 Sự thơng đồng
 Gian lận quản lý
 Những tình huống ngồi dự kiến
 Vấn đề con người
2016
15
NỘI DUNG
 Khái niệm
 Cơ cấu hệ thống
KSNB
 Tìm hiểu và đánh
giá KSNB
TÌM HIỂU VÀ ĐÁNH GIÁ KSNB
Mục đích
Cơ sở đánh giá rủi ro cĩ sai sĩt trọng yếu trên
BCTC.
Hiểu biết về kiểm sốt nội bộ để lập kế hoạch
kiểm tốn
Xác định rủi ro kiểm sốt, từ đĩ xác định
phạm vi thực hiện các thủ tục kiểm tốn
Cơ sở để đưa ra Thư quản lý cho khách hàng.
TRÌNH TỰ XEM XÉT HỆ THỐNG KSNB
1. Tìm hiểu KSNB (để lập kế hoạch kiểm tốn)
2. Đánh giá ban đầu rủi ro kiểm sốt
3. Thiết kế các thử nghiệm kiểm sốt
4. Thực hiện các thử nghiệm kiểm sốt
5. Đánh giá lại rủi ro kiểm sốt
=> Thực hiện các thử nghiệm cơ bản
TÌM HIỂU VÀ ĐÁNH GIÁ KSNB
2016
16
B.1 TÌM HIỂU VỀ HỆ THỐNG KSNB
Phương
pháp tìm
hiểu
NỘI
DUNG
TÌM
HIỂU
Các bộ phận hợp thành của hệ
thống KSNB
Các chu trình chủ yếu
B.1 TÌM HIỂU VỀ HỆ THỐNG KSNB
Phương
pháp
tìm
hiểu
Dựa vào kinh nghiệm của KTV
Phỏng vấn
Thu thập và nghiên cứu tài liệu
Quan sát
B.1 TÌM HIỂU VỀ HỆ THỐNG KSNB
2016
17
Cơng
cụ tìm
hiểu
Bảng câu hỏi
Bản tường thuật
Lưu đồ
Phép thử walk - through
B.1 TÌM HIỂU VỀ HỆ THỐNG KSNB
B2. ĐÁNH GIÁ RỦI RO KIỂM SỐT
B3. THIẾT KẾ VÀ THỰC HIỆN CÁC
THỬ NGHIỆM KIỂM SỐT
Điều kiện áp dụng
 Đánh giá ban đầu về rủi
ro kiểm sốt là thấp
hoặc trung bình
 Tính hiệu quả của thử
nghiệm kiểm sốt
 Nếu chỉ thực hiện thử
nghiệm cơ bản thì
khơng cung cấp đầy đủ
bằng chứng thích hợp
Phương pháp thực hiện
 Phỏng vấn
 Quan sát
 Kiểm tra tài liệu
 Thực hiện lại thủ
tục kiểm sốt
2016
18
Kiểm tốn viên phải thực hiện các thử nghiệm kiểm
sốt để thu thập đầy đủ bằng chứng về tính hiệu quả
của hệ thống kế tốn và hệ thống kiểm sốt nội bộ
trên các phương diện:
Thiết kế: Hệ thống kế tốn và hệ thống kiểm sốt
nội bộ của đơn vị được thiết kế sao cho cĩ đủ khả
năng ngăn ngừa, phát hiện và sửa chữa các sai sĩt
trọng yếu;
Thực hiện: Hệ thống kế tốn và hệ thống kiểm sốt
nội bộ tồn tại và hoạt động một cách hữu hiệu trong
suốt thời kỳ xem xét.
B3. THIẾT KẾ VÀ THỰC HIỆN CÁC
THỬ NGHIỆM KIỂM SỐT
Tìm hiểu KSNB
Đánh giá sơ bộ RRKS
Thiết kế và thực hiện thử
nghiệm kiểm sốt
Thực hiện các thử nghiệm
cơ bản
Đánh giá lại RRKS
NoYes