Bài giảng Chọn giống cây trồng dài ngày - Chương 2: Chọn giống cây có múi

t thơm 
8-9 256 
8-
10 
8-10 
199
7 
Dr N.V Cương 54 
Một số giống cam 
Tên 
giống 
Nơi 
trồng 
Đặc điểm 
TGR
H-thu 
Qủả 
TlQ,g 
Độ 
brix, % 
tỷ lệ 
thịt 
/quả
, % 
số 
hạt 
/quả 
Cam 
Valencia 
late 
nhập 
nội 
cây 9 năm cao 4,74m, 
đường kính tán 3,96m, 
thân 11,57cm. Quả 
hình cầu, ngot 
8 
200-
210 
13 -15 
75-
80 
6-10 
Cam 
ĐL1 
Nhập 
từ 
Đài 
Loan 
quả hình cầu hơi dẹt, 
ngọt đậm 
8 
205-
225 
14 16 
75-
80 
2-4 
Cam bù 
(dạng 
lai) 
Hà 
Tĩnh 
quả hình cầu dẹt, mọng 
nước, ngọt 
8,8 
300-
350 
10-12 
75-
80 
12-
16 
8/24/2015 
10 
Dr N.V Cương 55 
Một số giống quýt 
(C. reciculata Blanco) 
• Cam sành (Quýt king) C nobilis Lour: Giống lai giữa cam và quýt. Nguồn gốc từ 
phía nam VN. Trồng nhiều ở Tuyên Quang, Hà Giang, Yên Bái, Cây ST khoẻ, 
phân cành hướng ngọ, cành mập và thưa, có gai hoặc không gai, lá xanh đậm, 
túi dầu nổi rõ. Năng suất trung bình. Quả không đẹp, vỏ dày thô, sần sùi. Màu thịt 
quả đẹp, ăn thơm, rất ngon. Chín muộn, rất triển vịng ở nước ta. 
• Quýt tích giang (quýt đỏ, quýt tiến): Trồng nhiều ở Hải Hưng,Sơn La, Phúc Thọ 
(Hà Tây), nhiều ở Quảng Đông (TQ), cây khoẻ, nhiều cành, đốt ngắn, không gai, 
eo lá nhỏ, mét lá có răng cứ nông, đuôi lá chẻ lõm. Quả to, dẹt, đường kính lớn 
hơn chiều cao, Vỏ quả hơi dày và giòn, mọng nước, nhiều hạt, nhiều xơ, ngọt 
đậm. 
• Cam Đường canh (cam giấy): vỏ mỏng, dai, được trồng nhiều nơi, cây ST khoẻ, 
ít hoặc không có gai, phân cành mạnh, lá gần như không có eo, quả tròn hơi dẹt, 
võ mỏng, nhẵn, khi chín màu đỏ gấc, mọng nước, óit hạt, vách múi hơi dai, ít xơ, 
ngọt mát đến ngọt đậm, tích nghi rộng ăng suất thâm canh đạt 45-50tấn/ha 
• Quýt chum, Quả to, có núm ở phía cuống mọng nước, rất ngọt. Trồng nhiều ở 
Hà Giang, Hàm Yên (Tuyên Quang) 
• Yên bình 
• Quýt vở vang Lang sơn (Tràng định): 
Dr N.V Cương 56 
Một số giống quýt 
Tên giống 
Nơi 
trồng 
Đặc điểm 
TG
RH-
thu
Q 
TlQ
,g 
Độ 
brix, 
% 
số 
hạt 
/ 
quả 
CN 
D/G 
Quýt 
Hồng QT 
12 
Đồng 
Tháp 
ST trung bình, tán trò, lá trứng, 
mép lá răng cưa, chóp lá 
thường cong. Quả tròn, vỏ 
vàng cam, dễ bóc, tép vàng 
cam đậm, nhiều nước 
8-9 
19
6 
10-
11 
10-
15 
1977 
Quýt lai 
Tangelo 
Orlando 
Nhập 
từ 
Pháp 
ST khá, quả tròn dẹt, hơi xổm, 
vàng, sáng, vỏ dày 2-2,5mm, 
ngọt vừa, thơm tb 
22
2 
8,4 6,2 2002 
Quýt 
đường 
(C.reticula
ta) 
Phía 
Nam 
ST tb, tán tròn, lá êlip mỏmg, 
xanh đậm. Quả xanh-xanh 
vàng, dễ lột, tép vàng cam, 
nhiều nước, 
8-9 
12
3 
9,5-
11,5 
8-
10 
Dr N.V Cương 57 
Một số giống chanh 
• Chanh yên, Phật thủ (C.medica L.) có ở Hà Giang, 
Tuyên Quang, Lạng Sơn; trồng và mọc hoang dại, dạng 
cây bụi, phân cành thấp, lan rộng, nhiều gai, lá ô van, 
thuôn dài và thô, nhiều tinh dầu, quả chanh yên rất chua. 
ở ven Địa TH người ta trồng chanh yên để cất tinh dầu. 
Phạt thủ khác canh yên là lá và cành to hơn khoẻ hơn, 
nhiều gai hơn, búp tím. Quả phật thủ (C.medica vả. 
Sarco dactilis) quả chín màu vàng, vỏ thô, túi tinh dầu to, 
đỉnh quả hình ngón tay do các múi phát triển thành, ruột 
qủa không có tép, có chất trắng Albedor, đường bột và 
pectin, không hạt. tỷ lệ đậu quả thấp, làm cây cảnh (TQ, 
VN, cây cảnh mini Nhật Bản), có nơi dùng làm đồ thờ 
cúng 
Dr N.V Cương 58 
Dr N.V Cương 59 
Một số giống chanh 
• Chanh ta (C.limon Osbeck). Có nhiều giống. Không rõ 
nguồn gốc. Là các giống do lai chanh với cam 
(C.sinensis x C lemone Burm) Tên giống ở các địa 
phương khác nhau. Có 5 giống: (i) Chanh đào, vỏ đỏ, 
ruột đỏ; (ii) Chanh đào: vỏ đỏ, ruột vàng nghệ, (iii) chanh 
ruột trắng (chanh giấy), (iv) Chanh ruột trắng tứ thời; (v) 
Chanh ĐH1 - 85 (chanh sần VN Climon, Rough 
Vietnamis) không gai, lá to, dày, quả tròn, ra thành 
chùm, năng suất cao. 4 giống đầu có tán hình dù, phân 
cành sát đất (chủ yếu là chiết), cây cao 2-3m, mọc khoẻ, 
nhiều gai sắc, quả tròn mỏng vỏ, nhiều nước, nhiều hạt, 
rất chua, lá và vỏ quả rất thơm. 
Dr N.V Cương 60 
Một số giống chanh,.. 
• Chanh (C. limon). Xuất xứ ở ĐTH, Eureca: nhập nội 2 
lần. (1) Do người pháp đưa từ Bắc phi vào năm 1937-
1938, cây phân cành thấp , nhiều nhánh, tán cầu,/bán 
nguyệt, cành có nhiều gai, lá ô van, dày, Hoa to màu 
tím, búp lá màu tím, quả to, ĐK = 4-5cm, vỏ dày, nhiều 
tinh dầu, thơm, mọng nước, ít hạt. (2) Nhập nội từ Cuba 
(1980), có lá rộng hơn, mỏng hơn. Cả 2 loại DT khoẻ, 
chống chịu tốt với đk khí hậu. Có thể chiết, ghép, giâm 
cành hoặc dùng làm gốc ghép. 
* Chanh lime (C.eurantifolia Swingle). nguồn gốc từ 
Malaixia: phổ biến khắp miền nam. Cây nhỏ, hình tán 
trụ, cành nhiều, ngắn, nhiều gai, lá nhỏ, eo lá to, quả 
nhỏ và có núm, vở nhẵn, nhiều hạt, rất chua. nhóm này 
có loại chanh xuất khẩu Tahiti (C.latifolia) quả ra quanh 
năm, năng suất cao, quả hình ôvan, có núm. Ở phía Bắc 
tập trung vào tháng 5 và tháng 9-10 
8/24/2015 
11 
Dr N.V Cương 61 
Cây kim quất Còn có tên thường gọi là 
quất (Citrus japonica Thung). 
Là cây đặc biệt chơi quả 
vào dịp tết Nguyên đán. 
Nếu cứ để cây sinh 
trưởng bình thường thì 
cây sẽ cho hoa vào tháng 
2 âm lịch và quả chín vào 
tháng 8. Hoa quất cũng 
thơm nhẹ, sai hoa và cánh 
trắng đẹp. Nếu trồng vào 
chậu chỉ cho hoa, chăm 
sóc tốt lắm mới cho quả 
nhưng ít. 
Dr N.V Cương 62 
Cây quất cảnh dịp tết 
Dr N.V Cương 63 
2.2.Chọn giống cam 
2.2.1.Quỹ gen cây cam (đã nêu chung 
phân ở trên) 
2.2.2.Mục tiêu chọn tạo giống cam 
2.2.3.Phương pháp chọn tạo giống 
 Cam 
Dr N.V Cương 64 
Những bức xúc về giống 
bưởi, cam quýt 
• Giống chưa tuyển chọn kỹ, tuổi thọ cây ngắn, năng 
suất, chất lượng quả chưa đáp ứng nhu cầu tiêu 
dùng. 
• cây chiết, ghép chất lượng kém, còi cọc và nhiễm 
bệnh. 
• người trồng không thể kiểm soát chất lượng giống 
• giống không rõ nguồn gốc nhiễm bệnh Greening, 
cây chết và không ra quả còn lây bệnh tới cả vùng 
• sản lượng lớn nhưng giá trị thu nhập lại kém, lãi 
không đáng kẻ. 
• thực tế, người trồng cam đang gặp không ít khó 
khăn trong khâu giống, 
Dr N.V Cương 65 
2.2.2.Mục tiêu chọn tạo giống bưởi, 
cam, quýt,  
• Khai thác nguồn giống đặc sản hiện có 
• Ưu tiên các giống bưởi quý 
• Chú trọng đến biện pháp phục tráng bằng 
kỹ thuật thâm canh kết hợp với CNSH 
• Tổ chức đánh giá đồng bộ nguồn gen cây 
có múi nhập nội sẵn có. 
• Tìm ra các giống quý giới thiệu sản xuất. 
Dr N.V Cương 66 
2.2.2.Mục tiêu chọn tạo giống cam, 
quýt 
• Tạo các giống đầu dòng, ít hoặc không hạt 
có năng suất & chất lượng cao 
• Nhân các giống cam, quýt tốt 
• Tạo các giống chịu sâu bệnh (greening) và 
thích ứng rộng. 
• Phát triển sản xuất. cải thiện chất lượng 
hàng xuất khẩu (bưởi, cam, qút chanh) 
8/24/2015 
12 
Dr N.V Cương 67 Dr N.V Cương 68 
2.2.3.Phương pháp chọn tạo giống 
bưởi, cam, quýt,.. 
Nguồn gen 
• Để chọn tạo giống, nhà chọn giống cần làm rõ 
(1) Đã có nguồn gen (vật liệu)đa dạng di truyền cho việc cải tiến các tính 
trạng quan trọng chưa? 
(2) Liệu có đủ nguồn lực (nhân lực, thời gian. địa bàn, kể cả lặp lại) cho thí 
nghiệm để chọn các vậ liệu (giống, cây đầu dòng) trong nguồn gen và 
thực hiện đầy đủ các nội dung thí nghiêm? 
(3) Cây đầu dòng trong nguồn vật liệu có triển vọng làm vật liệu để 
chọn/nhan giống? 
(4) Phương pháp nào để chọn nhanh và hiệu quả để cải tiến hoặc duy trì 
các tính trạng mong muốn? 
(5) Loại cây đầu dòng (giống, con lai) và phương pháp nào là phù hợp 
nhất để đạt mục tiêu? 
(6) Cùng cách làm đó có thể có hiệu quả với tất cả các tính trạng khác 
không? 
Dr N.V Cương 69 
2.2.3.Phương pháp chọn tạo giống 
bưởi, cam, quýt,.. 
• Chọn cây đầu dòng từ nguồn gen (nguồn vật liệu khởi 
đầu) có các tính trạng mong muốn. 
• Đánh giá dòng, giống bằng các tiêu chí từ mục tiêu đưa 
ra 
• Xác định phương pháp chọn tạo (nhân vô tính, lai, đột 
biến,  
• Tiến hành các bước thí nghiệm 
Lưu ý: Hiện tại ở nước ta chưa có kết quả nghiên cứu nào 
nói về kết quả tạo giống các con lai các phép lai giữa 
các giống, loài citrus. Tạo giống mới bằng phương pháp 
đột biến cúng chưa có. Các kết quả tạo giống chủ yếu 
tập trung vào việc tìm các cây tốt (năng suất, phẩm chất) 
trong các giống/loài hiện có, hoặc từ các giống nhập nội 
rồi từ đó nhân giống chủ yếu bằng phương pháp nhân 
vô tình (kể về kinh nghiệm chọn tao giống cam/q ở HG) 
Dr N.V Cương 70 
2.6.Các phương pháp nhân giống 
cây có múi 
• Nhân giống hữu tính 
• Nhân giống vô tính 
- Phương pháp giâm cành 
- Phương pháp chiết cành 
- Phương pháp ghép (ghép áp, ghép nối, ghép 
nêm, ghép mắt, ghép dưới vỏ, ghép chữ T, ghép 
cửa sổ) 
- Giống gốc ghép 
- Nhân giống invitro 
Dr N.V Cương 71 
Nhân giống hữu tính 
• Là phương pháp cho hạt giống nảy mầm, mọc thành cây 
con. Hạt phấn thu được từ quả được sự phối hợp giữa 
hạt phấn (tinh trùng) và noãn (trứng). Trong điều kiện đủ 
nước, nhiệt độ t/hợp, hạt nảy mầ hình thành cây mới. 
• Lợi thế (ưu điểm) của phương pháp này là: 
 - Hệ số nhân cao 
 - Hạt nhỏ, vỏ dày, dễ vận chuyển 
 - Cây có bộ rễ khỏe ắn sâu xuống đất-chống đổ, chịu 
hạn 
 - Cây sống lâu năm hơn; làm gốc ghép cho phương 
pháp nhân vô tính 
 - Đầu tư lao động và đất đai ít hơn so với phương pháp 
khác 
Dr N.V Cương 72 
Nhân giống hữu tính 
• Nhược điểm của PP: 
- Cây giống thường biến dị, khác cây mẹ, không 
đồng đều về quả 
- Có sự phân ly nếu hạt chưa thuần 
- Lâu ra quả (do thời gian kiến thiết cơ bản lâu 
hơn)-thu hồi vốn chậm 
- Sản lượng quả thường thấp hơn so với nhân 
giống vô tính 
- Do đa phôi nên cây từ phôi vô tính có đặc tính 
giống cây mẹ, thường lấn át cây hữu tính 
8/24/2015 
13 
Dr N.V Cương 73 
Nhân giống hữu tính 
• Yêu cầu đối với nhân giống bằng hạt 
- Biết lai lịch quả, chọn quả phẩm vị ngon, lấy từ 
cây đảm bảo tốt, sai quả 
- Quả chín được chọn có mã đẹp, to, không lấy 
quả dị hình, bị sâu bệnh, còn xanh 
- Chọn lấy hạt đều đặn, chắc để gieo 
- Trước và sau khi gieo hạt, không để hạt quá khô 
- Đất trồng phải tơi, xốp, đủ dinh dưỡng, ẩm, để 
cây mọc nhanh, mọc đều 
- Chăm sóc cẩn thận để cây phát triển tốt 
Dr N.V Cương 74 
Nhân giống vô tính 
• Từ tế bào sinh dưỡng nhân thành cây mới gọi là nhân 
vô tính (nghĩa là không có sự kết hợp giới tính). Từ cây 
mẹ tốt, người ta lấy tế bào, mô, cành, mắt tạo thành các 
cây mới giống hệt cây mẹ ban đầu. Các cây vô tính từ 
một cây mẹ giống hệt nhau về đặc tính hình thái, đặc 
tính sinh lý và sinh hóa. Do đó, chất lượng giống ổn định 
(trừ khi có đột biến soma) 
• Trên thế giới, bưởi, cam, quýt được nhân giống chủ yếu 
bằng phương pháp vô tính. Ở nước ta, phương pháp 
này đã được áp dụng từ lâu ở nhiều nơi nhưng kết quả 
chưa thật sự mỹ màn vì do việc xác định cây đầu dòng 
có sự kiểm tra, chứng nhận chu đáo, chưa tiếp xúc với 
thị trường thế giới về tính đồng đều, ổn định. 
Dr N.V Cương 75 
Giâm cành 
Dr N.V Cương 76 
Phương pháp giâm cành 
• Đối với chanh ta (C,limonia Osbeck), chanh sần 
(C Jambhiri), chanh Eurica (C.limon Burm), nhân 
giống gốc ghép bằng giâm cành. Dùng dao sắc 
cắt một đoạn cành bánh tẻ dài khoảng 15 cm, 
bỏ hết lá, cắm xuống nơi ẩm, mát. Cắm nghiêng 
để đầu cành trồi lên 5cm. Một thời gian sau 
cành sẽ ra rễ và phát triển thàh cây. 
• Nhược điểm của phương pháp này là tỉ lệ cành 
giâm bị chết khá lớn mặc dù có kết hợp với chất 
kích thích ra rễ (thường dùng dung dịch NAA 
nồng độ 500-1000ppm. . 
Dr N.V Cương 77 
Phương pháp chiết cành 
• Là biên pháp lấy cành là nguyên liệu, là cho cành ra rễ để 
có một cây giống hoàn chỉnh. Cách làm như sau; - Chọn 
cây mẹ tốt 
• Chọn cành đủ tiêu chuẩn, cành ở phần trên của tán cây, 
chọn cành xiên, nơi có nhiều ánh sáng, lá mọc dày, cành 
thô, lóng ngắn. Đường kính cành chiết từ 1-1,3cm 
 tuổi cành từ 1-3 năm (tốt nhất cành của cây non đang 
sung sức). Không chiết trên những cành già đã ra hoa, quả 
nhiều, Không chiết cành ở điểm ngọn hoặc cành vượt (vì 
khó ra rễ do nhiều nước, đường và bột tích luỹ ít). 
• Thời vụ chiết: nhiệt độ 20-30oC, độ ẩm không khí cao, 
thuận lợi cho ra rễ. 
 - Mùa xuấn chiết vào tháng 3-4, hạ bầu vào tháng 5-6 
 - Mùa thu; chiết vào tháng 8-9, hạ bầu vào tháng 10-11 
Dr N.V Cương 78 
Phương pháp chiết cành 
• Cả 2 thời điểm trên đây là thuận lợi cho việc ra rễ của 
cành chiết nhưng khó khăn trong việc hạ bầu vì mưa rào 
ở vụ xuấn và gió mùa đông bắc đầu mùa thu nên tỉ lệ 
cành sống có thể bị giảm.Một số nơi chiết cành vào 
tháng 1-2 bó bầu bằng ni lông cho ra rễ và hạ bầu vào 
tháng 3-4 có hiệu quả (tỉ lệ cành sống cao nhất). 
• Kỹ thuật; Trên cành chiết, bóc một khoanh vỏ (dài 3-
4cm), Lấy lưỡi dao cạo khẽ vào lớp gỗ dưới khoanh vỏ 
đã bóc để làm chết tượng tầng có thể làm cho vỏ tái 
sinh. Phải cạo toàn bộ mặt gỗ, để khô mới đắp (bọc) đất 
bùn (bèo, rơm mục) quanh cành chổ đã bóc vỏ. Phía 
ngoài bọc giấy ni lông hay mảnh chiếu rách. Lấy dây 
buộc phía trên chặt, phía dưới lỏng để để phòng khi gặp 
mưa nếu có nước vào bầu thì dễ thoát đi. 
8/24/2015 
14 
Dr N.V Cương 79 
Phương pháp chiết cành 
• Đất đắp quanh bầu là để giữ ẩm cho cành ra rễ 
phía mép trên khoanh cắt. Có thể dùng đất vách 
trộn rơm, đất đã ải, tơi, thoáng khí, có thể dùng 
bùn với rơm rạ chặt vụn, có nơi dùng bèo nhật 
bản cắt bỏ lá rồi quấn quanh chỗ bóc vỏ, phía 
ngoài buộc ni lông chống khô để cành chiết 
chóng ra rễ. 
• Dùng chất kích thích ra rễ IAA, IBA và NAA hoặc 
KTR nồng độ dung dịch 500-1000ppm, lấy bút 
lông bôi dung dịch vào miệng vết cắt phía trên 
Dr N.V Cương 80 
Phương pháp chiết cành 
• Hạ và giâm cành chiết; khi thấy rễ tơ ở bầu chiết 
có độ dài khoảng 2-3cm là lúc cắt hạ cành chiết 
(không nên để rễ quá dài) 
• Cây chiết phải qua giai đoạn vườn ươm 
• Ra ngôi cành chiết theo luống trong vườn ươm, 
trên mặt lưống rải đất trộn với phân ải mục. Sau 
khi đặt cành, lấp kín bầu và phủ lên một lớp rơm 
rạ mục để giữ ẩm 
• Giâm cành chiết ở mật độ 25x25cm hoặc 
25x30cm, thời gian để cây ở vườn 2-4 tháng 
mới đưa đi trồng. 
Dr N.V Cương 81 
Phương pháp ghép 
• Phương pháp này (chữ T, cửa sổ/chữ nhật, chữ u, vi 
ghép, áp) cho hiệu quả hơn phương pháp gieo hạt, 
giâm cành, chiết cành. 
• Tiêu chuẩn chọn gốc ghép như sau; 
 - Hạt đa phôi, có thể nhân giống bằng hạt 
 - khả năng kết hợp cao với giống ghép 
 - Cây gốc ghép khoẻ, thích nghi với loại đất trồng, 
 - Chống chịu bệnh virus, nấm và tuyến trùng 
 - Chịu hạn và gió bão 
* Cây gốc ghép có thể được ra ngôi trực tiếp trên luống đất 
hoặc túi bầu PE (12x15 hoặc 15x17cm). Chăm sóc để 
cây đạt tiêu chuẩn ghép, thương bón NPK tỉ lệ 5:5:7 với 
1kg NPK bón cho 60 m hai hàng cây ở vườn ươm mỗi 
tháng. Khi cây có đường kính cách mặt túi bầu 15-20cm 
đạt 0,4-0,8cm là ghép được.Thời gian gieo-ghép 6 tháng 
Dr N.V Cương 82 
Phương pháp ghép 
• Cách làm; Lấy một cành hoặc 1 mắt của cây ưu 
tú (cây được chọn lọc/cây đầu dòng có năng 
suất và phẩm chất tốt), ghép cành (mắt) vào gốc 
ghép và cắt cành, lá trên gốc ghép để cho gốc 
ghép chỉ nuôi cành (mắt) ghép. 
• Cành (mắt) sống được trên gốc ghép là nhờ 
cành (mắt) và gốc ghép có mô phân sinh-lớp tế 
bào non có một phần dính với vỏ và một phần 
dinh với phần gỗ. Mô phân sinh của cành (mắt) 
và gốc tiếp xúc nhau tạo ra mô mới gọi là mô 
tiếp hợp. Nhờ có mô tiếp hợp mà việc trao đổi 
chất giữa cành và gốc diễn ra liên tục. 
Dr N.V Cương 83 Dr N.V Cương 84 
Phương pháp ghép 
• Ưu điểm: 
- Nhân được nhiều cây giống, bộ rế cây ghép ăn sâu, 
chống gió bão và va chạm 
- Có các đặc điểm tốt của góc ghép, chống chịu khoẻ 
- Năng suất của cây ghép thông thường cao hơn cây 
trồng bằng hạt 
• Nhược điểm 
- Kỹ thuật ghép phức tạp hơn chiết, dễ bị vi khuẩn xâm 
nhập. 
- Phải xác định được cành (mắt tốt) 
- Phải có điều kiện khí hậu thuận lợi để ghép cành (mắt) 
tiếp hợp được với gốc ghép, hình thành được mô tiép 
hợp 
8/24/2015 
15 
Dr N.V Cương 85 
Một số điều cần biết để tăng sức sống 
của cành ghép, mắt ghép 
• Cành (mắt) ghép và gốc ghép phải có khả năng tiếp hợp tốt 
Mắt ghép khi bóc xong có mắt ở nách, vỏ và một phần 
tượng tầng (mô phân sinh)của cành ghép dính theo dưới vỏ 
• Gốc ghép cát hình chữ T lấy dao nạy vỏ làm lộ rõ tượng 
tầng của gốc ghép ép mắt vào để tượng tầng của mắt ghép 
và gốc ghép, cột lại để tạo điều kiện sinh mô kết hợp tốt. 
• Khi cắt cành ghép phải dùng dao sắc để tạo thành nhát cắt 
phẳng để tăng khả năng tiếp hợp cảu tượng tầng. 
• Cành và mắt ghép tốt khi mô phân sinh đang hoạt động 
mạnh. Nơi ghép trên gốc ghép cách cổ rễ 30-50cm. 
• Phương pháp ghép mắt phổ biến là: Ghép chữ T, Của sổ, 
Dạng mảnh, 
• Thời gian ghép ở phía bắc là tháng 2,3,5,7,8,9, phía nam: 
đầu/cuối mùa mưa. Mật độ gieo hạt cây gốc ghép 30x20cm. 
Cây con trong vườn cần bấm ngọn tạo tán để có 2-3 cành 
cấp 1, chiều cao cành chính 45-60cm mới đẹm trồng. Dr N.V Cương 86 
Một số phương pháp ghép mắt 
• Ghép hình chữ T, gốc khoảng 20 tháng tuổi, trên gốc 
ghép, cát 2 lát (1 ngang, 1 dọc) tình chữ T. Dùng mũi dao 
nạy vỏ lên theo vết cắt dọc gặp vết cắt ngang đủ để luồn 
mắt ghép vào. Lấy mắt ghep bằng một lát cắt bắt đầu từ 
dưới mắt ghép đẩy lưỡi dao lên trên lấy mắt ghép dính 
trên mảnh vỏ hình khiên và dưới mảnh vỏ có một mảnh gỗ 
mảnh có thể bóc đi dễ dàng 
• Ghép của sổ. Dùng dao vạch 4 nhát hình chữ nhật 
4x1,5cm. Trên gốc ghép cũng bóc một mảnh như thế, tạo 
thành của sổ để khi đặt mảnh vỏ có mắt ghép là vừa khít. 
Đặt mắt rôi lấy ni lông buộc lại 
• Ghép dạng mảnh, Chỉ cần cắt 2 lát ở cành ghép để lấy 
mắt (cả gỗ và vỏ), lắp vừa khít vào gốc ghép. Trước đây, 
phương pháp này chỉ dùng cho nho. Nay dùng cho cam, 
quýt, lê, táo. Phương pháp này thao tác nhanh thích hợp 
cho kinh doanh giống. 
• Ngoài ra còn có các phương pháp khác như ghép áp  
(đọc tài liệu tham khảo) 
Dr N.V Cương 87 
Gốc ghép 
(Phần này sinh viên tham khảo thêm tài liệu). 
• Gốc ghép cho cam: Cam, bưởi, chấp, chanh yên 
• Gốc ghép cho quýt: quýt, chanh, chấp, chanh 
chua, bưởi 
• Các giống chủ yếu dùng là gốc ghép rộng rãi 
cho cả cam và quýt là: Cam chua Hải Dương 
(C.sinen hybrid Haiduong), Cam chua Đạo Sử 
(C.retihybrid Daosu), Chanh Eureca, Chanh sần 
(C. Jambiri, C. vocameriana) , Chấp Thái Bình 
(C.gran hybrid), Bưởi chua (C.grandis Osbeck), 
Cam đắng (C. aurantium). Chanh giấy 
(C.limonia) 
Dr N.V Cương 88 
Ảnh hưởng của giống gốc ghép 
• Ảnh hưởng đến tuôỉ thọ, sinh trưởng, 
chống chịu sâu bệnh, chịu lạnh, chịu 
hạn của cây, năng suất, phẩm chất quả 
• Đánh giá sinh trưởng cân đối giữa gốc 
ghép và cành ghép (tỷ lệ đường kính cành 
ghép và gốc ghép) . Hiện tượng “chân 
hương”, “chân voi” 
Dr N.V Cương 89 
2.5.Chọn giống các cây có múi khác 
(chanh, quất, phật thủ..) 
Tương tự như chọn giống bưởi và cam quýt 
(SV, đọc thêm tài liệu) 
Dr N.V Cương 90 
Nhân giống vô tính invitro 
(SV đọc thêm tài liệu) 
• Mục tiêu: 
- Nhânh nhanh giống 
- Chọn tạo giống sạch bệnh 
• Phương pháp nuôi cấy 
- Dùng mô sinh trưởng để tái sinh cây trong 
ống nghiệm 
- Nuôi cấy đỉnh sinh trưởng, chọn giống 
sạch bệnh trên đĩa petri 
 Lớp học phần VNUA-Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
8/24/2015 
16 
Dr N.V Cương 91 
Nhân giống vitro 
Dr N.V Cương 92 
Bưởi lông ở Tiền Giang 
Dr N.V Cương 93 
DIỆN TÍCH, NĂNG SUẤT VÀ SẢN LƯỢNG 
Planted area, yield capacity, production citrus crops 
Chỉ tiêu (indicators) 2001 2002 2003 2004 2005 
Diện tích (ha) Planted area (ha) 432 270 223 195 214 
Cam, chanh, quýt Orange, lemon, 
mandarin 
280 122 99 69 76 
Bưởi - Pomelo 152 148 124 126 138 
Năng suất (Tạ/ha) 
Yield capacity (quintal/ha) 
64 69 74 78.3 95.8 
Cam, chanh, quýt 
Orange, lemon, mandarin 
20 27 33.2 39.3 33.3 
Bưởi - Pomelo 44 42 40.8 39 62.5 
Sản lượng (Tấn) 
( production tons) 
1180 908 747 763 1116 
Cam, chanh, quýt 
Orange, lemon, mandarin 
520 293 262 271 253 
Bưởi - Pomelo 660 615 485 492 863 Dr N.V Cương 94 
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
 Lớp học phần VNUA-Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam