Bài giảng Đảm bảo an toàn bức xạ trong X-quang tăng sáng truyền hình

ĐẢM BẢO AN TOÀN BỨC XẠ TRONG X-QUANG TĂNG SÁNG TRUYỀN HÌNH- Những yếu tố ảnh hưởng đến liều bức xạ của nhân viên - Những dụng cụ phục vụ an toàn- Một số quy tắc đảm bảo an toàn bức xạNỘI DUNGNhững thành phần bức xạ trong X-quang chẩn đoán•Cứ 1000 photon tiếp cận đến bệnh nhân thì khoảng 100-200 photon bị tán xạ, khoảng 20 photon đến được detector (tạo ảnh), số còn lại (880-780) thì bị hấp thụ.• Tán xạ cũng tuân theo định luật: giảm theo bình phương khoảng cách, do vậy tăng khoảng cách tới bệnh nhân sẽ đảm bảo an toàn hơn.Trong X-quang, tán xạ chủ yếu hướng về phía nguồn phátBóng phátI. Những yếu tố ảnh hưởng đến liều bức xạ của nhân viên X-quangNguồn bức xạ chủ yếu đối với nhân viên X-quang là từ bệnh nhân (bức xạ do tán xạ). Tán xạ là một trường bức xạ không đồng nhất quanh bệnh nhân. Suất liều xung quanh bệnh nhân là tập hợp của hàng loạt các yếu tố. Đó là.Đó là:Chiều cao của nhân viênVị trí của nhân viên đứng quanh bệnh nhânThể tích của bệnh nhânVị trí của ống phát tiakVp, mAsCó/không sử dụng các phương tiện bảo hộ và đảm bảo ATBX (áo, kính v.v)Suất liều tán xạ ở những vùng gần vị trí chùm tia bắn vào bệnh nhân sẽ cao hơn so với các vùng khác!Suất liều phụ thuộc vào góc tán xạ100 kV11x11 cm0.9 mGy/h0.6 mGy/h0.3 mGy/hCách bệnh nhân 1 m Chiều dầy BN=18 cmSuất liều tán xạ đến nhân viên X-quang phụ thuộc vào góc tán xạSuất liều tán xạ đến nhân viên X-quang phụ thuộc vào trường xạSuất liều tán xạ càng cao khi trường xạ càng lớn100 kV1 mA11x11 cm17x17 cm0.8 mGy/h0.6 mGy/h0.3 mGy/h1.3 mGy/h1.1 mGy/h0.7 mGy/hBệnh nhân dầy 18 cmCách bệnh nhân 1 mSuất liều tán xạ đến nhân viên X-quang phụ thuộc vào khoảng cách đến bệnh nhânSuất liều tán xạ sẽ giảm đi nếu nhân viên X-quang đứng xa bệnh nhân100 kV1 mA11x11 cmmGy/h at 0.5mmGy/h at 1m3,22,41,20,80,60,3Suất liều tán xạ đến mắt nhân viên X-quang phụ thuộc vào vị trí ống phát tia Ống phát tia nằm bên dưới giường bệnh nhân làm giảm suất liều đến thủy tinh thể nhân viên X-quangCẤU HÌNH TỐT NHẤTGIẢM ĐƯỢC 3 LẦN HOẶC HƠNBỘ I.I Ở TRÊNỐNG PHÁT TIA Ở DƯỚISO VỚI TRƯỜNG HỢPỐNG PHÁT TIA Ở TRÊNBỘ I.I Ở DƯỚIỐng phát tia100 kV1 m20x20 cm1 Gy/h(17mGy/min)mGy/h2.2 (100%)2.0 (91%)1.3 (59%)1.2 (55%)KHOẢNG CÁCH ĐẾN BỆNH NHÂN LÀ 1 M1 Gy/h(17 mGy/min)20x20 cm100 kV1 mỐng phát tiamGy/h1.2 (55%)1.2 (55%)1.3 (59%)2.2 (100%)KHOẢNG CÁCH ĐẾN BỆNH NHÂN LÀ 1 MSuất liều phụ thuộc vào vị trí ống phát tiaLiều tán xạ sẽ cao hơn ở phía ống phát tiaSuất liều tán xạ đến nhân viên phụ thuộc vào ví trí họ đứng bên máyBNBộ tăng sáng100 cm 50 cm 0Scale1,23612Ống phát tiaPhân bố liều xung quanh cánh tay di động chữ CCác giá trị số có đơn vị là mGy/phútCÁC PHƯƠNG TIỆN ĐẢM BẢO AN TOÀNCó kính che mắtCó bình phong Có màn cheCó yếm che cổĐược trang bị liều kế cá nhânNhân viên bức xạ cần được trang bị nhiều loại liều kế cá nhânMột số quy tắc đảm bảo an toàn bức xạ trong khoa X-quang chẩn đoán sử dụng tăng sáng truyền hình Có chương trình kiểm tra máy (QC) thường xuyênNhững nguy cơ gây liều cao cho nhân viên bức xạ trong X-quangVẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN MÁYKÍCH THƯỚC PHÒNGĐỘ DẦY LỚP CHE CHẮNVỊ TRÍ ỐNG PHÁT TIAVẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN CHUYÊN GIAKHOẢNG CÁCH VÀ VỊ TRÍ TƯƠNG ĐỐI CỦA NHÂN VIÊN ĐẾN BỆNH NHÂNMỘT SỐ NGUYÊN TẮC “VÀNG” ĐỂ ĐẢM BẢO AN TOÀN CHO BÁC SỸ X-QUANG TĂNG SÁNG TRUYỀN HÌNHGiữ bộ I.I sát với bệnh nhân,Để ống phát tia cách bệnh nhân khoảng cách cực đại, Đeo tạp dề phòng hộ và phải biết chỗ nào có tán xạ cao nhất,Giữ khoảng cách càng xa thiết bị càng tốt, nếu có thể được.MỘT SỐ KHÍA CẠNH ĐẢM BẢO AN TOÀN BỨC XẠ TRONG CHỤP CẮT LỚP CÓ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH (CT-SCANNER)Kỹ thuật CT được đưa vào sử dụng trong chẩn đoán hình ảnh từ năm 1972Đây là cuộc cách mạng trong ngành X-quang chẩn đoán hình ảnh với kỹ thuật ống phát quay xung quanh cơ thể, hệ detector đối diện cũng quay theo.Thiết bị CT nhìn từ ngoài vàoỐng phát tia XDãy detector và collimatorCT soắn cho phép tăng tốc chụp ảnhChùm tia XHướng chuyển động giường và bệnh nhânHiện nay một số loại CT xoắn còn là loại đa chức năng, ví dụ: - CT nội soi, CT ba chiều v.v• Chụp CT thường phải đặt kVp cao, số mAs lớn (125 kVp, 30-50 mAs).Vì vậy, liều tập thể thường là cao.• Thống kê cho thấy 40% liều tập thể của nhóm chẩn đoán hình ảnh ở các nước phát triển là do chụp CT0100200300400500707580859095NămSố CT scanner sử dụng trong các bệnh viện ở UK 3.3Lumbar spine7.1Xương chậu7.2Gan7.6Ổ bụng7.8Lồng ngực2.6Xương cổ0.6Hố mắt0.7Hố xương chậu1.8Sọ não Liều tương đương trung bình (mSv)Phép kiểm traĐóng góp vào liều tập thể của chụp CT trong nhóm bác sỹ X-quang chẩn đoán hình ảnh (ở Anh quốc)• Chụp CT là phép xét nghiệm gây liều chiếu cao; phần đóng góp vào liều tập thể lớn (phần trên)Bởi vậy chụp CT phải có luận cứ!• Trước khi quyết định chụp CT, cần phải tham khảo mọi thông tin liên quan đến ca chụp. Nếu có thể, thì nên tận dụng những kết quả của các phép xét nghiệm thông thường.Những khía cạnh đảm bảo an toàn bức xạ trong chụp CTThiết bị phải được kiểm tra định kỳ (QC) mỗi năm một lần cho tất cả các thông số.Ngoài ra, hàng ngày/hàng tuần phải kiểm tra:Mức nhiễu hình ảnh và số lát cắt của máy.