Bài giảng Hoạch định và phát triển nuôi trồng thủy sản - Chương 2: Các nguyên tắc trong quy hoạch - Nguyễn Văn Trai

26-02-2014
1
Ch 2: Các nguyên tắc trong
quy hoạch
1. Nguyên tắc Rio: phát triển bền vững (mục đích
equity); xem xét cẩn trọng; trả phí bảo vệ môi trường
(polluter pay)
2. Nguyên tắc kết hợp và cùng tổ chức thực hiện
3. Nguyên tắc tham gia cộng đồng
4. Nguyên tắc đánh giá chi phí và lợi ích 
5. Nguyên tắc đánh giá tiềm năng môi trường 
6. Nguyên tắc phối hợp giữa khuyến khích-tự nguyện
(incentives) và qui định
7. Khống chế tác động chứ không hạn mức hoạt động
8. Đánh giá và điều chỉnh trong quá trình thực hiện
9. Sơ đồ tổ chức hiệu quả
NT1- Nguyên tắc Rio (tt)
• Phát triển bền
vững: tổng giá
trị tài nguyên sử
dụng cho phát
triển thủy sản
phải được bảo
tồn; bảo đảm
cho thế hệ sau
tiếp tục sử dụng.
Đời ông
Nuôi cá
• Đất/nước
• Vốn
• Con người (công bằng; năng lực;v.v)
• Cơ sở hạ tầng (đáp ứng thực tiễn)
Đời cha 
nuôi cá
• Đất/nước
• Vốn
• Con người
• Cơ sở hạ tầng
Đời con 
nuôi cá
• Đất/nước
• Vốn
• Con người
• Cơ sở hạ tầng
26-02-2014
2
NT1- Nguyên tắc Rio (tt)
• Xem xét cẩn
trọng: đánh
giá tất cả
mặt lợi/hại
do việc phát
triển mang
lại, tức là
đánh giá rủi
ro, v.v.
Hại 1?
Lợi 1?
0
$2000
$4000
Phí ô nhiễm(-$230)
Trừ trợ giá (-$1,700)
Phí phục hồi (-$8,240)Source: Millennium Ecosystem 
Assessment; Sathirathai and Barbier 2001
Source: UNEP
Giá trị 
(mỗi ha)
So sánh giá trị/ha
RNM: $91
Ao tôm: $2000
$1,000 tới $3,600
$-5,400 to $200
Giá trị thực: $2,000 (Thô 
$17,900 trừ $15,900)
Bảo vệ bờ biển
(~$3,840)
Bãi ương tôm cá($70)
Lâm sản ($90)
RNM Ao tôm
26-02-2014
3
NT1- Nguyên tắc Rio (tt)
• Trả phí bảo vệ môi
trường: nhiều hình
thức khác nhau tùy
thuộc vào bản chất
của những tác động
môi trường; 
• Cần sử dụng công cụ
đánh giá kinh tế môi
trường, lập kế hoạch
kinh tế để đáp ứng
mục tiêu này
“Polluter 
pay”
Phí xử lý
chất ô 
nhiễm
Phí giám
sát, q.lý
Công cụ
k.tế ???
NT2- Kết hợp và cùng thực hiện
• Có sự tham gia nhiều
thành phần trong quá
trình quyết định: giải
quyết nhiều vấn đề
trong phát triển
26-02-2014
4
NT2- Kết hợp và cùng thực hiện (tt)
• Phân tích tổng
hợp nhiều
thông tin thuộc
các lĩnh vực
khác nhau: kỹ
thuật, kinh tế, 
xã hội, hệ sinh 
thái, v.v.
NT2- Kết hợp và cùng thực hiện (tt)
• Phối hợp các chính
sách ở các cấp khác
nhau: địa phương, 
vùng, quốc gia, v.v.
Thông lệ
Quốc tế ???
Ch.sách
Quốc gia
Chính sách
Tỉnh/TP
Chính
sách
Vùng
qui 
hoạch
26-02-2014
5
NT2- Kết hợp và cùng thực hiện (tt)
• Phối hợp tốt
hơn chính
sách đa thành
phần
• v.v. Quy hoạch
bền vững
Nhà
chức
trách
Kinh tế
tư nhân
Nhóm
Ngư
dân
NGOs
Tính phức tạp khi áp dụng biện pháp kết hợp
Tính
phức
tạp; 
thời
gian
cần
để
quyết
định
Trao đổi thông tin rõ hơn
và tốt hơn; tiêu chí để
quyết định rõ hơn; cải
thiện qui trình quyết
định; thống nhất giữa các
bên
Số lượng các đơn vị tham gia
Số lượng các thành phần kinh tế
Sự tham gia của cộng đồng
26-02-2014
6
NT 3: Public involvement
• Public 
involvement 
là gì?
Public
Decision 
maker
Chiến
lược
hoạch
định
NT 3: Public involvement (tt)
• Tại sao phải có public involment?
• Có nhiều hình thức tham gia khác nhau:

Truyền tải thông tin (qua lại giữa các thành
phần tham gia quy hoạch)

Tham gia hoạch định (responsibility, decision 
making)
26-02-2014
7
NT 3: Public involvement (tt)
• Tầm quan trọng của sự tham gia đầy đủ của cộng đồng: 

Giải quyết các vấn đề chung

Giảm chủ quan

Kiến thức bản địa(Indigeneous knowledge)

Giảm mâu thuẫn giữa các nhóm

Tạo ý tưởng cho quy hoạch (zoning, design, 
development alternatives, mitigating envi. effects)

Giảm chi phí giám sát (monitoring and quality 
control)

Hình thành ý thức trách nhiệm trong cộng đồng
(ownership and responsibility)

Tạo sự minh bạch và niềm tin vào quyết định cuối
cùng (decision making)
NT 4: Đánh giá chi phí và lợi ích
• Ý nghĩa: đánh giá rủi ro cũng như định giá
các chi phí môi trường của các kịch bản
(scenarios)/chọn lựa (options) trong hoạt
động phát triển
• Yêu cầu: không bỏ xót bất cứ nguồn tài
nguyên nào trong lượng giá
26-02-2014
8
15
Bản đồ rủi ro sinh thái do nuôi tôm thâm canh
tại Bến Tre
NT 5: Đánh giá tiềm năng môi trường
(environmental capacity)
• Mục tiêu: lập kế hoạch phát triển phù hợp
• Đặc điểm: khó định lượng
• Ý nghĩa: làm nền tảng cho việc thảo luận
các mục tiêu (environmental standards; 
ecological processes; nhận thức của cộng
đồng; v.v.) 
26-02-2014
9
NT 6: Kết hợp giữa tự nguyện và luật lệ
(incentives and regulation)
• Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng
(self-mngt, self-enforcement)
• Dựa trên khung pháp lý: giao nhiều quyền
tự chủ và quyền sở hữu hơn
• Dẫn đến sự tự giác thực hiện
(environmentally friendly technologies)
• Có thể sử dụng công cụ kinh tế (land use 
rights, taxes)
• Vẫn cần có qui định (regulations) 
NT 7: Khống chế tác động hơn là
hạn mức
• Hạn mức là gì?
– Giới hạn diện tích đất, nước đưa sử dụng cho sản xuất
– Hạn mức sản lượng
• Khó khăn là gì?
– Không khai thác hết tiềm năng kinh tế
– Không tạo động lực cải tiến kỹ thuật nhằm bảo vệ môi
trường (sử dụng thức ăn viên)
• Khống chế tác động ra sao?

Tiêu chuẩn chất lượng nước; tính mùa vụ (hàm lượng
dd trong nước từng mùa)

Dễ hay khó?
26-02-2014
10
NT 8: Đánh giá và điều chỉnh
• Ý nghĩa:
Cho phép chỉnh sửa thường xuyên và tăng sự
hiểu biết các yếu tố kinh tế, xã hội, sinh thái, 
v.v. và các quá trình biến động của chúng
Giúp hiệu chỉnh và cải thiện những công cụ
hoạch định để đạt mục tiêu ban đầu
• Quá trình: dài hạn vì giải pháp ban đầu có
thể không phù hợp; cần giám sát, thu thập
thông tin và đánh giá thường xuyên
NT 9: Sơ đồ tổ chức hiệu quả
• Tại sao phải có sơ đồ tổ chức
tốt?
 Để phân công phối hợp tốt
 Mọi thay đổi cấu trúc đều khó
khăn và rủi ro, nên cần đánh giá
cẩn trọng khi muốn thay đổi
(phải thực hiện lại bước kế
trên)
• Ai nên làm facilitator cho quá
trình tham gia của cộng đồng?
 (Effective stakeholder 
representative organisations)
NGOs’
Nhà
chức
trách
26-02-2014
11
NT 9: Sơ đồ tổ chức hiệu quả (tt)
• Ai nên làm người điều phối (facilitator) cho
quá trình tham gia của cộng đồng?
Đóng vai trò chủ đạo trong việc trao đổi và
truyền tải thông tin đến các thành phần liên
quan
Là đại diện quan trọng đối với những nhóm
cộng đồng (minority hay highly dispersed 
groups-tiếng nói ít được quan tâm)
Chủ đề cho seminar
(Nhóm 3-4 người)
• Đánh giá quy hoạch NTTS hiện hành của một địa
phương (ở Việt Nam)
Thời hạn: 
• Nộp báo cáo file word vào tuần thứ 8
• Trình bày báo cáo nhóm trên lớp vào tuần thứ 9-
10.