Bài giảng Môi trường và con người - Chương 3: Tương tác giữa con người và môi trường

 nguy cơ về:
- Sức khỏe
- Đời sống-kinh tế-xã hội
- Xung đột, chiến tranh, nạn đói, dịch bệnh, di cư, 
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 156
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
 Liên quan đến ô nhiễm không khí, y học đã ghi nhận nhiều bệnh tật có nguyên nhân bởi bụi, 
NOx, SOx, CO, ozone tầng thấp, chì và kim loại nặng. Từng loại chất ô nhiễm sẽ có thể dẫn 
đến những bệnh đặc trưng riêng, phổ biến là liên quan đến đường hô hấp (tai, mũi, họng, 
thanh quản), bệnh tim mạch, tăng huyết áp, hay thậm chí gây chậm phát triển trí não ở trẻ em.
 Nhiều nghiên cứu đã xác định có mối liên quan rõ rệt giữa các bệnh hô hấp và ô nhiễm KK
5/13/2012
40
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 157
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
 ~80% trường hợp bệnh tật ở nước ta là do nguồn nước bị ô nhiễm gây ra (tại các địa
phương nghèo còn cao hơn). Những bệnh liên quan: tiêu chảy, bệnh lỵ, bệnh ngoài da, các
bệnh viêm nhiễm đường sinh dục dưới của phụ nữ hoặc có thể dẫn đến ung thư.
 Trong vòng 4 năm vừa qua có 6 triệu người Việt Nam gặp phải những bệnh dịch do nước
bẩn gây nên và số tiền chữa trị lên đến 400 tỷ đồng Việt Nam.
 Sự tích tụ cao các chất độc hại trong nước, trong đất sẽ làm tăng khả năng hấp thụ các
nguyên tố có hại trong cây trồng, vật nuôi và gián tiếp gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe con
người qua quá trình phóng đại sinh học.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 158
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
•Các kim loại nặng như Pd, Cd đi vào cơ thể sẽ bị hoà tan vào các mô mỡ, tich lũy trong cơ thể gây
ra các bệnh về xương, quái thai
•Tiếp xúc với nước ô nhiễm thường bị các bệnh ngoài da: các loại nấm da, lở loét, ngứa, hắc lào
•Các loại thuốc trừ sâu có trong nước có thể gây ra các bệnh quái thai dị dạng, ung thư
•Florua gây các bệnh về răng miệng dù thừa hay thiếu (> 1 ppb<)
•Đồng: các muối Cu thường gây tổn thương đường tiêu hoá, gan, thận, viêm mạc
•Zn: các muối kẽm hoà tan đều độc-gây đau bụng, mạch chập, co giật
•Chì: gây rối loại bộ phận tạo huyết, đau bụng chì, đau khớp, tai biến não  Nặng có thể tử vong
•Mn: là nguyên tố vi lượng, quá liều lượng sẽ gây bệnh như tác dụng lên hệ thần kinh, gây tổn
thương thận, bộ máy tuần hoàn
•Chất tẩy rửa bề mặt: có thể tổn thương giác mạc, ăn mòn da, phá huỷ tế bào mô.
•Bụi Amiang (vữa trát tường, tấm cách âm cách nhiệt, ngói amiang) có thể gây ung thư phổi.
•CO: lấy O2 của cơ thể gây đau đầu chóng mặt ở liều lượng cao gây chết người
•CO2: ở nồng độ 10% gây khó thở, nhức đầu, ngất
•NOx: lấy O2 của máu, NO2 ở nồng độ trên 150-200 ppm gây phá huỷ dây khí quản, trên 500 ppm
dẫn đến tử vong
•SO2: gây rối loạn chuyển hoá protein và đường, dẫn đến thiếu vitamin B&C
•H2S: mùi trứng thối, gây ngạt, gây viêm màng kết
•Các chất hữu cơ dễ bay hơi: dễ hoà tan trong các mô mỡ, dễ dàng hấp thụ qua phổi
•Dung môi (hydrocarbon vòng thơm dẫn xuất benzen) có độc tính cao, gây các bệnh về thần kinh,
gây bại liệt
•Ozone: gây tác hại với mắt và các cơ quan hô hấp
•Formandehit: gây các bệnh về phổi
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 159
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
 Nhiều “bệnh lạ” y khoa hiện tại vẫn chưa giải thích, chữa trị được; các bệnh về ung thư
ngày càng phổ biến; các dịch bệnh ngày càng phát tán mạnh mẽ trên diện rộng.
“Bệnh lạ” ở Quãng Ngãi từ
đầu năm 2012
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 160
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

 Nhu cầu về nước sạch trên thế giới ngày càng tăng, nguồn cung ngày càng bất ổn và nước
đang trở thành một vũ khí chính trị chi phối mối quan hệ giữa các quốc gia.

 Khi thiếu nuước  sản xuất lương thực bị suy giảm, sinh vật khó sống hơn, phong trào di
cư trong và ngoài nước tăng, căng thẳng về kinh tế và địa chính trị. Tất cả những hệ quả này sẽ
ảnh hưởng sâu sắc đến an ninh toàn khu vực.

Một số quốc gia đã bắt đầu nhòm ngó nguồn nước ở ngoài biên giới nước mình, giống như
tìm nguồn dầu mỏ. Nước có thể trở thành nguyên nhân xung đột như xung đột chủng tộc.
Ví dụ: Trung Quốc và Ấn Độ, nguồn nước ở biên giới hai nước luôn là nguyên nhân tiềm ẩn
xung đột. Hai nền kinh tế phát triển nhanh nhất châu Á này đang chịu sức ép lớn về nguồn
nước do tốc độ phát triển công nghiệp vũ bão và thành phần dân chúng giàu lên tiêu thụ nhiều
nước hơn. Theo các nhà phân tích thì chẳng bao lâu nữa, Trung Quốc và Ấn Độ sẽ rơi vào tình
trạng khát nước giống như Trung Đông. Chính vì vậy, việc khai thác dòng chảy chung giữa hai
nước sẽ trở thành vấn đề lớn, mà nếu không khéo sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường.
5/13/2012
41
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 161
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

 Những khía cạnh khác trong phạm vi đời sống, kinh tế con người bị tác động/ảnh hưởng xấu
từ sự suy thoái của thiên nhiên/môi trường:
 Nguồn thủy hải sản giảm (khai thác quá mức và ô nhiễm)  tác động xấu đến đời sống 
kinh tế của các ngư dân.
 Đất nông nghiệp thoái hóa về chất và lượng khiến sản lượng nông sản suy giảm, người 
nông dân chịu thiệt thòi. Việc ô nhiễm kim loại nặng của gần 20% tổng diện tích đất 
canh tác ở Trung Quốc, hàng năm thiệt hại tới 1.000 vạn tấn lương thực, trực tiếp gây 
tổn thất kinh tế hơn 10 tỷ NDT.
 Ngành lâm nghiệp của Canada có thu nhập hàng năm 10 tỉ USD. 10% lực lượng lao 
động của Canada đang phụ thuộc vào lâm nghiệp. Khi rừng bị tổn hại, sẽ ảnh hưởng 
nghiêm trọng đến thu nhập và việc làm ở Canada.
 Khi biển bị ô nhiễm, ngành du lịch cũng bị tác động. Các bãi tắm có thể bị đóng cửa, 
lượng khách du lịch đến vùng biển tham quan, nghỉ dưỡng cũng sẽ giảm sút.
 Mưa acid khi rơi xuống nhà cửa và các bức tượng điêu khắc, các công trình kiến trúc sẽ 
ăn mòn chúng. 
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 162
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
Sự kiện và con số về mưa axit:
•Năm 1967, mưa acid làm đổ sập một cây cầu ở Ohio (Hoa Kỳ) làm chết hàng chục người.
•Năm 1979, mưa acid rất lớn tại khu vực Wheeling (West Virginia, Hoa Kỳ) với pH thấp kỷ lục
(độ acid tương đương với dung dịch acid trong bình acquy của xe hơi) (trận mưa này được ghi vào kỷ lục
thế giới).
•Một trận mưa axít khác ở New England có độ pH thấp không kém đã làm lớp vỏ sơn của các
xe ô tô đỗ ngoài trời mưa bị ăn mòn trực tiếp và tróc ngay tại chỗ.
•Tòa nhà Capitol ở Ottawa đã bị tan rã bởi hàm lượng SO2 trong không khí quá cao.
•Hằng năm, mưa acid “đốt” của nước Mỹ 5 tỷ USD.
•Tại Đức, hơn một nửa các cánh rừng của miền tây nước này hiện nay đang ở trong những mức
độ bị phá hủy khác nhau và giá trị lượng cây gỗ bị hủy hoại bởi mưa axit ước tính đạt 800 triệu
đôla hàng năm.
•Tại Thụy Điển, 4.000 hồ không hề có cá; 9.000 hồ bị mất một phần lớn các loài cá đang sinh
sống, trong khi đó có tới 20.000 hồ khác cũng bị ảnh hưởng bởi mưa acid.
•Tại London, mưa acid đang tàn phá nghiêm trọng các công trình nghệ thuật bằng đá từ thế kỉ
18,19, như nghị viện Anh, Tu viện Westminter và nhà thờ Saint Paul.
•Do mưa acid mà hàng năm các khu rừng ở Châu Âu thiệt hại khoảng 30 tỉ đôla. Ở vùng Đông
Bắc nước Mỹ, hơn 50% trong số 219 ao hồ được khảo sát đã bị acid phá hoại.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 163
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

 Thời tiết bất thường đang gây nên nhiều vấn đề tiêu cực trên toàn cầu.

 Dân cư ở vùng ôn đới đã hứng chịu những mùa hè nóng "chết người" như đợt nắng nóng
kỷ lục tháng 6/2007 ở châu Âu với nhiệt độ trên 40oC. Ít nhất 10 người chết trong đợt nắng
nóng dài nhất trong lịch sử Hy Lạp với nhiệt độ lên tới 46,2oC, mức cao nhất kể từ 1955. Còn
tại Romania, 29 người đã thiệt mạng với nhiệt độ tại thủ đô Bucharest là 45oC Mới đây, chỉ
riêng tại Nhật Bản, gần 10.000 người nhập viện và 57 người chết do sốc nhiệt từ ngày 19 tới
25/7/2010. Hàng loạt đám cháy rừng bùng phát tại Nga trong những ngày qua. Gần 2000 ngôi
nhà bị hỏa hoạn thiêu rụi và ít nhất 34 người đã chết do cháy rừng ở Nga.

Trước đó, vào ngày 29/7/2010, nhiệt độ tại thủ đô Matxcơva của Nga lên tới 37,7oC – mức
cao nhất trong 130 năm qua. Matxcơva bị bao phủ bởi khói từ những đám cháy rừng và cháy
than bùn ở các khu vực xung quanh thành phố. Một số người dân gặp các vấn đề về hô hấp.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 164
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

Mùa hè nóng bức chưa từng có cũng làm tăng nguy cơ hỏa hoạn ở thủ đô Helsinki 
của Phần Lan và các khu vực lân cận. Nền nhiệt quá cao khiến nhu cầu tiêu thụ
điện tăng rất cao. Giá ngũ cốc cũng leo thang theo nhiệt độ. Giá lúa mì giao sau tại 
thành phố Chicago, Mỹ vọt lên gần mức cao nhất trong vòng 14 tháng do sản lượng 
toàn cầu có nguy cơ giảm mạnh. Hội đồng Ngũ Cốc Quốc tế dự đoán sản lượng ngũ 
cốc của Nga sẽ giảm 19% xuống còn 50 triệu tấn trong năm nay do hạn hán triền 
miên và nắng nóng. 

 Trong khi đó, thời tiết giá rét kỷ lục tại Afghanistan với nhiệt độ dưới -30oC 
(năm 2007) đã cướp đi sinh mạng của 797 người và ít nhất đã có 100 người phải trải 
qua phẫu thuật, cắt bỏ một phần chân tay vì sương giá. Tuyết dày cũng đã phá hủy 
hơn 700 căn nhà và gần 230.000 con gia súc chết. Trời lạnh giá cũng làm thiệt 
mạng 38 người ở Bắc Ấn Độ. Tại Kyrgyzstan, 50 người vô gia cư chết cóng trong 4 
ngày đầu tiên của năm mới (năm 2008). Còn tại Bangladesh, nhiệt độ xuống thấp 
còn 3-6oC, gây ra tử vong cho 185 người.
5/13/2012
42
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 165
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

Mùa đông 2007 – 2008, tại nhiều nơi ở châu Âu, tuyết rơi dày 2 m gây đổ cột điện và làm 
ách tắc giao thông. Ở Bulgaria, hơn 300 ngôi làng bị mất điện, hàng chục làng khác bị cô lập, 
thiếu lương thực và nước sạch. Tuyến đường hầm Mont-Blanc nối liền Pháp-Italy đã buộc phải 
cấm các xe tải đi qua do chênh lệch nhiệt độ lớn giữa hai đầu đường hầm có thể làm gián đoạn 
hệ thống thông gió của đường hầm. Cả khu vực Trung Đông đều chìm trong lạnh giá (Jordan 
đang trải qua thời tiết lạnh nhất kể từ năm 1964 trở lại đây với nhiệt độ -1,1oC). Một số nơi ở 
Iran, nhiệt độ tụt xuống -24oC, làm 8 người chết cóng. Còn Baghdad lần đầu tiên được chứng 
kiến cảnh tuyết rơi sau khoảng một thế kỷ. Ở Trung Quốc, giá lạnh và băng tuyết khắc nghiệt 
nhất trong vòng 100 năm nay tiếp tục gây ảnh hưởng xấu đến sản xuất và đời sống các tỉnh 
phía Nam. Theo thống kê, TQ đã có 60 người chết rét, hơn 200.000 người phải cấp cứu, thời 
tiết xấu ảnh hưởng 100 triệu người và gây thiệt hại ước tính lên đến gần 8 tỷ USD. Tại Mỹ 
Latin, tháng 6/2010, nhiệt độ ở nhiều nơi xuống thấp kỷ lục, thậm chí -35oC, kể cả một số vùng 
vốn có khí hậu ôn hòa cũng phải chịu đựng những đợt rét và tuyết dày. Theo thống kê, có 
khoảng 220 người thiệt mạng tại Mỹ Latin do nhiệt độ thấp. Ngoài ra còn có 12 người khác 
chết vì ngộ độc khí carbon monoxide (CO) khi sưởi ấm.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 166
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
Việt Nam
- Đợt rét đậm tại miền Bắc vào đầu năm 2008 là đợt rét kéo dài kỷ lục trong lịch sử quan trắc, 
gần 40 ngày liên tục (vốn thường chỉ kéo dài 3 ngày và đợt rét lạnh kéo dài nhất từng quan trắc -năm 
1968- cũng chỉ kéo dài 28). 
- Đặc biệt tại nhiều khu vực thuộc vùng núi cao phía Bắc, nhiệt độ xuống thấp nhất dưới 0oC 
như Sa Pa (Lào Cai) -2oC và Mẫu Sơn (Lạng Sơn) -5oC, có tuyết rơi và băng giá. 
 đợt rét kỷ lục đã làm trên 33.000 trâu bò chết và tổng thiệt hại của riêng ngành chăn nuôi là 
200 tỷ đồng. Rét đậm, rét hại kéo dài khiến một số bệnh liên quan đến thời tiết như viêm 
đường hô hấp cấp tính, tai biến mạch máu não, hạ thân nhiệt do lạnh ở một số bệnh viện tăng 
lên 10-20%. Đặc biệt số ca tai biến mạch máu não tăng 11-19%. Đã có trường hợp trẻ em chết 
rét khi đi trên đường
Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhiều cơn bão, lụt lội hơn quá khứ, hạn hán ngày càng 
trở nên khắc nghiệt.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 167
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
Bão – lũ lụt
Các cơn bão và áp thấp nhiệt đới xảy ra ở nước ta năm 2004 và 7 tháng đầu năm 2005 gây thiệt 
hại rất lớn về người, nhà cửa, công trình, mùa màng 
Bảng: Thống kê thiệt 
hại do bão, áp thấp 
nhiệt đới gây ra trong 
năm 2004 và 7 tháng 
đầu năm 2005
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 168
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

 Trong năm 2009, Việt Nam đã hứng chịu 11 cơn bão các cấp. Riêng cơn bão số 9 năm 2009 
đã làm 99 người chết, 14 người mất tích, 252 người bị thương, thiệt hại ước tính ban đầu lên 
tới hơn 10.000 tỷ đồng, trong đó, Quảng Ngãi và Quãng Nam chịu thiệt hại nặng nề nhất.

 Bão hay những cơn mưa lớn kéo dài thường dẫn tới lũ lụt, đặc biệt ở các tỉnh miền Trung. 
Mới đây nhất, mưa to trên diện rộng tại các tỉnh miền Trung (từ Nghệ An đến Thừa Thiên Huế) 
trong suốt 5 ngày (3 – 7/10/2010) đã gây lụt lội nghiêm trọng. Đã có tới 76 người thiệt mạng. 
Tổng thiệt hại kinh tế ước tính trên 2.500 tỷ đồng. Thống kê chi tiết hơn thì đã có hơn 2.000 
nhà bị sập, cuốn trôi, 150.000 nhà bị ngập, hư hại, hơn 17.000 ha hoa màu bị ngập, hơn 3.000 
gia cầm bị chết, cuốn trôi, hơn 9.000 gia súc bị chết, hơn 100.000 người bị thiếu nước sạch  
Rồi đến ngày 23/10/2010, một cơn lũ quét bất ngờ xuất hiện tại thị trấn Lương Sơn (Bình 
Thuận), chỉ trong 1 giờ, đã làm gần 1.000 ngôi nhà bị ngập, 90 ha hoa màu (trong đó chủ yếu 
là lúa đang trong thời gian thu hoạch, thanh long, bắp...) bị hư hại, chìm sâu trong nước (2 m), 
ước tính thiệt hại ban đầu lên đến gần 18 tỷ đồng.
5/13/2012
43
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 169
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

 Trong những năm qua, lũ quét, lũ ống, lũ bùn đá, sạt lở đất... xảy ra liên tiếp, bất ngờ, sức 
tàn phá lớn, gây tổn thất nghiêm trọng về người, của cải, công trình hạ tầng và phá hoại môi 
trường sinh thái ở các tỉnh miền núi.

 Trong vòng 10 năm, từ 2000 đến 2009 đã xảy ra 96 trận lũ quétlàm chết và mất tích 883 
người, bị thương gần 1.500 người; hơn 6.000 căn nhà bị đổ trôi; hơn 120.000 căn nhà bị ngập, 
hư hại nặng; hơn 132.000 ha lúa và hoa màu bị ngập; hàng trăm ha đất canh tác bị vùi lấp; 
nhiều công trình giao thông, thủy lợi, dân sinh kinh tế bị hư hỏng nặng nề. Tổng thiệt hại ước 
tính trên 6.000 tỷ đồng.
Hình ảnh lũ lụt vào tháng 
10/2010 tại Quảng Bình 

 Các tỉnh thường xuyên xảy ra lũ quét, sạt lở đất: 
Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Sơn La, Cao Bằng, Bắc 
Cạn, Yên Bái, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, Kon 
Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Bình Thuận.

 10 tháng đầu năm 2010 đã xảy ra 8 trận lũ quét, sạt 
lở trên địa bàn các tỉnh Bắc Cạn, Cần Thơ, Lai Châu, 
Sơn La, Nghệ An, Hà Giang.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 170
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
Lốc
Trong các năm qua, lốc đã trở nên phổ biến với tần suất và cường độ lớn hơn trước 
rất nhiều.
20 ha cao su, keo và tràm bị gảy đổTrường Mầm non bị tốc mái hoàn toàn
Bản Hạ Long (Thừa Thiên Huế) tan hoang sau cơn lốc ngày 15/10/2010
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 171
3. Tác động của suy thoái MT đến con người
Hạn hán
Việt Nam vốn vẫn bị tác động bởi nạn hạn hán hàng năm, tuy nhiên những năm gần đây, nạn 
hạn hán diễn ra sớm hơn và có phần kéo dài hơn; đặc biệt, hạn hán nghiêm trọng xảy ra không 
chỉ ở những vùng khô hạn như thường thấy (như Nam Trung Bộ), mà còn cả ở những vùng xưa 
nay không hề thiếu nước, bao gồm một số địa phương đồng bằng sông Cửu Long, đồng bằng 
Bắc Bộ.
Sự gia tăng các vụ cháy rừng là một trong những tác động nghiêm trọng và rõ ràng nhất của 
nạn hạn hán. Liên Hiệp Quốc ước tính khoảng 22 tỉnh của Việt Nam có nguy cơ cháy rừng cao, 
đang ở mức báo động. Theo các số liệu thống kê, chỉ trong ba tháng đầu năm 2010, đã có hơn 
150 vụ cháy nhỏ và vừa và khoảng 1.600 hecta rừng đã bị tàn phá. 40% diện tích canh tác ở 22 
tỉnh thành miền Bắc bị đe dọa bởi hạn hán. Nước mặn đe dọa xâm lấn khu vực đồng bằng sông 
Cửu Long (Cà Mau, Kiên Giang, Bạc Liêu, ) do mực nước xuống thấp, đe dọa phá hủy hơn 
620.000 ha diện tích lúa và cây trồng (40% diện tích toàn vùng).
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 172
3. Tác động của suy thoái MT đến con người

 Hậu quả của bão lũ, hạn hán ngoài việc trực tiếp gây chết người, dịch bệnh sau lũ, mùa 
màng mất mùa, làm tăng tỷ lệ suy dinh dưỡng, giảm khả năng kháng bệnh, mà còn làm phát 
sinh tình trạng phụ nữ hoá quản trị gia đình tại các vùng chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu 
do đàn ông phải rời nhà đi kiếm sống trong một thời gian dài tạo ra nhưng hệ luỵ khó khắc 
phục về mặt giáo dục trẻ em, trật tự xã hội và kiểm soát các dịch bệnh xã hội như HIV/AIDS, 
lao, các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Những vấn đề này đã từng xảy ra ở nhiều vùng 
nông thôn ở đồng bằng Bắc bộ.

 Không phải mọi giá trả cho sự phát triển con người gây ra bởi biến đổi 
khí hậu đều có thể đo đếm được bằng các hệ quả mang tính định lượng. 

 Không thể nhìn nhận riêng biệt những yếu tố có thể gây thụt lùi trong 
phát triển con người, mà chúng tác động qua lại với nhau, cùng với những 
vấn đề tồn tại từ trước về phát triển con người  tạo ra một xoáy nghịch, 
một hệ lụy vô cùng ghê gớm. 
5/13/2012
44
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 173
4. Một số b/pháp hạn chế, khắc phục
1. Giảm ô nhiễm không khí
2. Bảo vệ, cải tạo môi trường đất
3. Chống suy thoái nguồn nước
4. Khôi phục, bảo vệ rừng
5. Duy trì đa dạng sinh học
Trong cuộc 
sống hằng 
ngày, chúng ta 
có thể làm/thay 
đổi những hành 
động nào??
để:
- Can one person slow global warming? 
- Actually, yes.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 174
4. Một số b/pháp hạn chế, khắc phục
Tiết kiệm năng lượng
3 giờ
3 giờ
25 phút
60 W
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 175
4. Một số b/pháp hạn chế, khắc phục
There are several things you can do at home to help reduce your impact on the environment.
• Eat less beef and pork. Fish (check Seafood Watch from the Monterey Bay Aquarium to 
see what types are OK) and poultry have a much lower impact on the environment, while 
other protein sources such as nuts and organic soy are even less damaging to the planet.
• Think about packaging before you buy products. Individually-wrapped candy uses 
resources and generates a lot of trash, while fruits and vegetables are healthier and mean less 
waste.
• Turn off lights and other electrical devices when you don’t need them. When light bulbs 
burn out, replace them with energy-efficient bulbs.
• Do not waste water.
• Recycle.
• Encourage your parents to drive fuel-efficient cars and not to overheat their house.
• Don’t let your pets go when you don’t want them any more. Feral pets can have a 
destructive impact on the local environment. Before buying a pet be sure that you are ready 
to take care of it. Having a pet is a responsibility.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong 176
4. Một số b/pháp hạn chế, khắc phục
• Think about where the things you buy come from and how they are made. Sometimes it’s 
better not to buy something new, and buy it used instead. Or skip buying it altogether if it’s 
not necessary.
• Get involved! Join a local environmental group that is working to make a difference. For 
example, mongabay has selected the following organizations as recipients of its annual 
conservation award, which recognizes groups that are using innovative methods for protecting 
forests, oceans, and other ecosystems: the Amazon Conservation Team, for its work with 
indigenous tribes in trying to protect the Amazon; Health in Harmony, which is helping 
protect rainforests in Borneo by providing health care to local communities; and 
WildlifeDirect, which has created a system for funding park rangers and other conservation 
workers at dozens of sites around the world.
• Tell your family, friends, and relatives that you want to do more to protect the environment 
and why it’s important to do so. Spreading the word is very important.