Bài giảng môn Sinh lý hệ sinh sản - Nguyễn Phúc Hậu

aøm laïnh maùu tröôùc khi ñeán 
TH 
19 
Maøng ngaên maùu - tinh hoøan: 
 Thaønh cuûa oáng sinh tinh ñöôïc taïo thaønh : tb maàm nguyeân 
thuûy+ tb Sertoli 
 Tb Sertoli traõi daøi töø maøng ñaùy ñeán loøng oáng sinh tinh 
 Ôû gaàn maøng ñaùy tb Sertoli keá caän nhau gaén chaët vaøo 
nhau nhôø nhöõng lieân keát chaët ( lieân keát voøng bòt) 
 Caùc lieân keát chaët naøy khoâng cho caùc phaân töû lôùn qua laïi 
töø khoûang keõ sang loøng oáng sinh tinh ñöôïc, taïo ra thaønh 
maøng ngaên maùu tinh hoøan 
20 
 Maøng ngaên maùu –tinh hoøan vaãn cho caùc steroit vaø 
caùc teá baøo maàm ñang tröôûng thaønh xuyeân qua ñeå ñi 
vaøo loøng oáng sinh tinh 
 Quaù trình di chuyeån naøy dieãn ra maø khoâng laøm phaù 
huûy maøng ngaên laø do lieân tuïc coù söï phaù vôõ lieân keát 
chaët phía treân vaø söï hình thaønh lieân keát chaët ôû phía 
döôùi 
 Dòch trong loøng oáng sinh tinh coù nhieàu: androgen, 
estrogen, K, inostiol, glutaic vaø aspartic acid 
21 
 Ngaên khoâng cho chaát ñoäc haïi trong maùu taùc ñoäng leân 
tb maàm 
 Ngaên caùc phaûn öùng mieãn dòch giöõa caùc saûn phaåm 
sinh ra trong quaù trình tröôûng thaønh, hay phaân chia 
cuûa teá baøo maàm vôùi heä thoáng mieãn dòch trong maùu 
22 
23 
2. SÖÏ TAÏO TINH TRUØNG: 
SX TTr lieân tuïc töø luùc daäy thì ñeán khi cheát 
100-200 trieäu TTr ñöôïc taïo ra moãi ngaøy 
Caùc tinh nguyeân baøo ( TNB) phaûi phaân chia teá 
baøo ñeå ñaûm baûo soá löôïng lôùn Ttr ñöôïc taïo ra 
trong ngaøy. Khaùc vôùi nöõ soá löôïng tröùng sinh ra 
nhaát ñònh vaø giaûm daàn theo thôøi gian 
Khi tröôûng thaønh TNB bieán thaønh tinh baøo baäc 
1 
Moãi tinh baøo 1 seõ giaùn phaân giaûm nhieãm qua 2 
giai ñoaïn 
24 
 Giai ñoaïn 1: taïo ra 2 tinh töû baäc 2 
 Giai ñoaïn 2: cho ra 4 tinh töû 
 Moãi tinh töû coù 22 NST cô theå vaø 1 NST giôùi tính 
 Tinh töû khi tröôûng thaønh seõ thaønh tinh truøng 
 Moät tinh nguyeân baøo phaân chia vaø tröôûng thaønh con 
chaùu cuûa noù vaãn coøn noái vôùi nhau baèng caàu baøo 
töông cho ñeán gñ cuoái cuøng cuûa tinh töû 
 Nhôø vaäy maø ñaûm baûo tính ñoàng boä cuûa moãi cloân teá 
baøo maàm 
 Theo öôùc tính moãi tinh nguyeân baøo seõ cho ra 512 tinh 
töû 
 Moãi teá baøo maàm nguyeân thuûy maát 74 ngaøy môùi cho ra 
ñöôïc tt tröôûng thaønh 
25 
 Tinh truøng coù caáu taïo 3 phaàn: 
 Phaàn ñaàu: chöùa nhaân vaø theå cöïc ñaàu. Trong theå cöïc 
ñaàu coù chöùa caùc men thuûy phaân vaø men phaân huûy 
protein. Caùc men naøy giuùp tinh truøng xuyeân qua voû 
tröùng vaø nuùt nhaøy coå TC 
 Phaàn thaân: chöùa nhieàu ty theå taïo naêng löôïng cho söï 
di chuyeån 
 Phaàn ñuoâi: giuùp cho söï chuyeån ñoäng 
26 
 Sau quaù trình bieán ñoåi tinh töû thaønh tinh truøng noù baét 
ñaàu ñöôïc ñöa vaøo maøo tinh. Maát 24 ngaøy môùi ñi qua 
khoûi maøo tinh 
 Trong thôøi gian naøy noù tieáp tuïc tröôûng thaønh vaø coù 
ñöôïc cöû ñoäng 
 Tinh truøng ñöôïc ñöa vaøo aâm ñaïo do ñöôïc bôm töø oáng 
daãn tinh 
 Tinh truøng töø tinh dòch sau khi phoùng tinh khoâng theå 
thuï tinh ñöôïc 
 Phaûi qua 4-6 giôø naèm trong ñöôøng sinh saûn nöõ, chòu 
söï bieán ñoåi “taïo khaû naêng” 
27 
 Quaù trình thuï tinh trong oáng nghieäm chæ xaûy ra sau khi 
TT ñöôïc röûa saïch dòch cuûa tuùi tinh chöùng toû nhöõng 
chaát trong ñöôøng sinh saûn nöõ röûa saïch hay trung hoaø 
caùc chaát naèøm treân tinh truøng neáu khoâng nhöõng chaát 
naøy ngaên caûn TT keát hôïp vôùi tröùng 
28 
QUAÙ TRÌNH BIEÁN ÑOÅI TINH TRUØNG 
29 
3. HIEÄN TÖÔÏNG CÖÔNG 
 Söï giaõn nôû caùc tieåu ñoäng maïch maùu ñoå doàn veà moâ 
xoáp 
 Khi caùc moâ xoáp chöa ñaày maùucaùc TM seõ bò eùp, laøm 
caûn maùu khoù thoaùt ra döông vaät cöông cöùng 
 Trung khu phoái hôïp gaây phaûn öùng cöông naèm ôû ñoïan 
tuûy löng 
 Trung khu naøy nhaän xung ñoäng höôùng taâm töø boä phaän 
nhaän caûm ôû cô quan sinh duïc 
30 
31 
vaø töø heä TKTW khi coù kích thích tình duïc veà maët taâm lyù 
( nhìn hình aûnh khieâu gôïi, ngöôûi muøi höông, aâm 
thanh.) 
 Trung khu naøy phaùt ñoäng xung ly taâm theo daây thaàn 
kinh taïng töø vuøng chaäu ñeán döông vaät 
 Nitric oxit laø chaát daãn truyeàn thaàn kinh cuûa heä TK phoù 
giao caûm gaây hieän töôïng cöông 
 Hieän töôïng cöông chaám döùt khi coù luoàng xung ñoäng 
giao caûm laøm co tieåu ñoäng maïch 
32 
4. HIEÄN TÖÔÏNG PHOÙNG TINH 
 Laø PX tuûy soáng bao goàm 2 giai ñoaïn: 
 Giai ñoaïn tieát tinh: tinh dòch ñöôïc tieát ra vaø di chuyeån 
vaøo nieäu ñaïo do söï co thaét cô trôn oáng daãn tinh vaø tuùi 
tinh 
 Giai ñoaïn phoùng tinh thaät söï: tinh dòch töø nieäu ñaïo 
ñöôïc caùc cô baàu hang co thaét laøm baén ra khoûi nieäu 
ñaïo vaøo luùc ñaït ñeán möùc ñoä ñænh ñieåm 
 PX phoùng tinh do luoàng TK höôùng taâm xuaát phaùt töø 
caùc boä phaän caûm giaùc ñuïng 
33 
34 
 Chaïm ôû ñaàu döông vaät, ñeán tuyû soáng qua TK theïn 
trong 
 Trung khu PX phoùng tinh naèm ôû ñoaïn tuûy löng döôùi 
cuøng vaø ñoaïn tuyû thieâng treân cuøng 
 Tinh dòch coù chöùa TT vaø caùc chaát tieát cuûa tuùi tinh, 
tuyeán tieàn lieät, tuyeán Cowper, tuyeán nieäu ñaïo 
 Moãi laàn phoùng tinh töø 3-5ml tinh dòch 
 Trong 1ml tinh dòch coù khoaûng 100 trieäu TT 
35 
 Tinh dòch vaø TT seõ giaûm nhanh neáu soá laàn giao hôïp 
gaàn nhau 
 50% ñaøn oâng coù löôïng tinh truøng 20-40 trieäu/ml 
 Khi soá löôïng <20 trieäu/ml thì voâ sinh 
 Tinh truøng di chuyeån toác ñoä 3mm/phuùt trong ñöôøng 
sinh saûn nöõ 
 Sau khi giao hôïp maát 30-60 phuùt TT môùi di chuyeån 
ñeán voøi tröùng 
36 
5. HORMON ÑIEÀU HOAØ HOAÏT ÑOÄNG SINH 
TINH 
 Truïc GnRH-LH/FSH-tinh hoaøn coù vai troø quan troïng 
ñieàu hoøa hoïat ñoäng sinh tinh 
 Luùc daäy thì khi FSH gia taêng baøi tieát, caùc tinh nguyeân 
baøo baét ñaàu hoaït hoaù 
 FSH hoaït hoaù teá baøo Sertoli teá baøo naøy thì raát caàn cho 
quaù trình phaân baøo cuûa teá baøo maàm 
 LH kích thích teá baøo Leydig baøi tieát testosteron 
37 
38 
 Noàng ñoä testosteron taïi choå phaûi hôn huyeát 
töông 100 laàn ñeå hoaøn taát gñ cuoái quaù trình 
sinh tinh 
Ñaøn oâng bò beänh thieáu LH thì löôïng 
testosteron ngoaïi sinh lieàu thay theá khoâng ñuû 
ñeå duy trì hoaït ñoäng sinh tinh 
Neáu FSH & LH baøi tieát quaù ít thì söï taïo tinh 
vaãn dieãn ra neáu coù testosteron noàng ñoä cao 
nhöng soá löôïng TT thì giaûm ñaùng keå maø hình 
daïng TT thì bt. Chæ caàn laøm LH hay FSH veà 
bình thöôøng thì soá löôïng TT seõ taêng 
39 
  FSH & LH khoâng taùc ñoäng tröïc tieáp leân teá baøo maàm 
maø taùc ñoäng leân teá baøo Sertoli (FSH ) vaø Leydig (LH ) 
40 
6. CHÖÙC NAÊNG NOÄI TIEÁT TINH HOAØN 
Testosteron laø hormon chính cuûa TH 
Ñöôïc sinh toång hôïp töø cholesterol trong teá baøo 
Leydig vaø 1 phaàn ôû voû thöôïng thaän 
Ngaøy baøi tieát 4-9mg 
Söï baøi tieát testoterone bò ñieàu khieån bôûi LH 
Testosteron coøn coù taùc ñoäng öùc cheá baøi tieát 
LH 
Phaùt trieån & di trì phaùi tính thöù phaùt 
Taùc ñoäng leân chuyeån hoaù protein laøm taêng 
tröôûng cô theå 
41 
 Testosteron cuøng FSH duy trì hoaït ñoäng sinh tinh 
 Döông vaät taêng chieàu daøi vaø ÑK, bìu saäm maøu 
 Tuùi tinh vaø tuyeán tieàn lieät lôùn 
 Gioïng noùi traàm do daây thanh aâm daøy 
 Naêng ñoäng, gaây söï, thích con gaùi 
 Vai roäng, cô baép nôû 
 Chaát nhaøy baøi tieát nhieàu ôû da-> muïn 
 Suïn ñaàu xöông hoùa coát, cuoái cuøng laøm ngöng pt 
chieàucao 
42 
ÑIEÀU HOAØ HOAÏT ÑOÄNG TINH HOAØN 
43 
ÑIEÀU HOØA HOÏAT ÑOÄNG TINH HOØAN: 
 Hoaït ñoäng tinh hoaøn chòu söï aûnh höôûng FSH & LH 
 FSH taùc ñoäng nuoâi döôõng teá baøo Sertoli 
 FSH + caùc Androgen duy trì chöùc naêng taïo tinh truøng 
cuûa TH 
 FSH kích thích baøi tieát ABP( androgen -binding- 
protein) vaø hormomn Inhibin 
 Inhibin laïi coù taùc duïng öùc cheá FSH 
 LH taùc ñoäng nuoâi döôõng teát baøo Leydig 
44 
Vai troø cuûa Inhibin: 
Tesroteron taùc duïng ñieàu hoøa ngöôïc laøm giaûm 
LH huyeát töông nhöng khoâng taùc duïng leân 
FSH( tröø khi löôïng testoteron lôùn) 
 Inhibin ñöôc baøi tieát töø teá baøo Sertoli coù taùc 
duïng ñieàu hoøa ngöôïc aâm tính leân söï baøi tieát 
FSH 
Ngöôøi bò teo caùc oáng sinh tinh nhöng coù löôïng 
testoteron vaø LH bình thöôøng, löôïng FSH 
trong huyeát töông taêng cao, chöùng toû teá baøo 
Sertoli suy yeáu-> inhibin khoâng ñöôïc baøi tieát 
45 
CÔ CHEÁ ÑIEÀU HOØA NGÖÔÏC: (H 46.3 TR 143) 
Giaû thuyeát neáu caét boû 2 TH thì löôïng FSH, LH 
taêng nhieàu 
Testoteron öùc cheá LH do taùc ñoâng tröïc tieáp 
leân tuyeán yeân tröôùc vaø coøn do taùc ñoäng leân 
treân vuøng döôùi ñoài laøm giaûm GnRH 
 Inhibin thì taùc ñoäng tröïc tieáp treân tuyeán yeân 
tröôùc laøm öùc cheá FSH 
Döôùi taùc ñoäng cuûa LH, soá lôùn testoteron taïi 
choå ñöôïc baøi tieát bôûi tb Leydig tieáp xuùc vôùi moâ 
bì oáng sinh tinh, nhö theá tb Sertoli seõ coù noáng 
ñoä androgen taïi choå ñuû cao môùi duy trì hoïat 
ñoäng sinh tinh ñöôïc 
46 
 Neáu chích testoteron ngoïai sinh vaøo noù seõ öùc cheá tb 
Leydig neân khoâng taïo ñöôïc noàng ñoä testoteron taïi choå 
ñuû lôùn cho söï taïo tinh-> soá löôïng TT giaûm ( yù töôûng 
thuoác ngöøa thai cho nam ) nhöng khoâng thöïc hieän 
ñöôïc do testoteron ngoaïi sinh gaây neân tích tuï muoái vaø 
nöôùc-> beänh lyù tim maïch 
47 
SINH LYÙ SINH SAÛN NÖÕ 
 Chu kyø kinh nguyeät: 
 Chu kyø buoàng tröùng 
 Chu kyø töû cung 
 Chu kyø aâm ñaïo 
48 
SINH LYÙ SINH SAÛN NÖÕ 
49 
CÔ QUAN SINH DUÏC NGOAØI 
50 
CÔ QUAN SINH DUÏC TRONG 
51 
Chu kyø buoàng tröùng: 
 Ngay khi sinh ra beù gaùi coù nhieàu nang tröùng nguyeân thuûy 
 Moãi nang chöùa 1 tröùng chöa tröôûng thaønh 
 Khi daäy thì, nang taêng kích thöôùc hình thaønh hoác, chöùa 
dòch nang 
 Ngaøy thöù 6 cuûa chu kyø moät trong 2 buoàng tröùng coù 1 
nang pt nhanh-> nang troäi, caùc nang khaùc thì thoaùi trieån-
> nang thoaùi hoaù 
 Nöõ ñöôïc chích cheá phaåm Gonadotropin nhieàu nang 
tröùng cuøng pt 
52 
 Nang tröôûng thaønh ( nang de Graf) coù teá baøo cuûa lôùp voû 
trong laø nguoàn cung caáp estrogen löu haønh trong maùu 
 Ngoaøi ra caùc tb haït cuõng sx estrogen ñoå vaøo dòch nang 
 Ngaøy thöù 14 chu kyø nang de Graf caêng phoàng quaù möùc 
-> vôû ra giaûi phoùng tröùng vaøo oå buïng 
 Tröùng ñöôïc tua vieàn höùng laáy vaø ñöa vaøo voøi tröùng vaø 
vaän chuyeån ñeán TC 
 Neáu khoâng ñöôïc thuï tinh tröùng seõ thoaùt ra ngoaøi qua 
ngaõ aâm ñaïo 
53 
HÌNH ẢNH TRỨNG 
54 
 Nang tröùng sau khi vôû seõ chöùa ñaày maùu raát nhanh taïo 
ra theå xuaát huyeát 
 Lôùp tb voû vaø tb haït baét ñaàu taêng sinh 
 Cuïc maùu ñoâng nhanh choáng bieán thaønh nhöõng tb theå 
vaøng-> taïo thaønh theå vaøng 
 Neáu coù thai theå vaøng baét ñaàu pt maïnh, tb theå vaøng tieát 
nhieàu estrogen vaø progesteron 
 Neáu khoâng coù thai theå vaøng seõ thoaùi hoaù vaøo ngaøy 
thöù 24 cuûa chu kyø-> bieán thaønh moâ seïo-> theå traéng 
55 
 Baøo thai BT coù 7 trieäu nang tröùng nguyeân thuûy 
 Khi sinh chæ coøn 1 trieäu tröùng 
 Chuùng baét ñaàu quaù trình giaûm phaân I vaø döøng laïi ôû tieàn 
kyø döôùi daïng tröùng sô caáp 
 Khi daäy thì 1 soá tröùng sô caáp thoaùi hoaù neân chæ coøn laïi 
khoaûng 300,000 tröùng 
 Moãi chu kyø kinh nguyeät coù 1 tröùng ñöôïc tröôûng thaønh 
 Suoát thôøi gian sinh saûn cuûa ngöôøi phuï nöõ chæ coù 500 
tröùng tröôûng thaønh 
56 
 Ngay tröôùc khi ruïng tröùng, quaù trình phaân chia giaûm 
nhieåm laàn thöù nhaát hoøan taát cho ra 2 tb con. Moät goïi 
laø tröùng thöù caáp tieáp nhaän haàu heát baøo töông, moät goïi 
laø theå cöïc thöù nhaát (phaân chia nhoû roài bieán maát) 
 Tröùng thöù caáp neáu coù 1 tinh truøng chui vaøo, noù seõ 
ñöôïc TT kích thích noù seõ baét ñaàu quaù trình giaùn phaân 
II taïo ra theå cöïc thöù hai vaø 1 tröùng thöïc söï 
57 
CHU KYØ TÖÛ CUNG 
58 
CHU KYØ TÖÛ CUNG 
 Vaøo cuoái chu kyø KN noäi maïc TC bò troùc heát ñeán lôùp saâu 
nhaát 
 Ngaøy thöù 5 ->14 do aûnh höôûng estrogen töø nang tröùng 
ñang pt, NMTC taêng sinh chieàu daøy raát nhanh 
 Caùc tuyeán TC giaõn vaø daøi ra-> gñ taêng sinh NMTC 
 Sau khi tröùng ruïng NMTC pt raát nhieàu maïch maùu, phuø 
neà döôùi taùc duïng cuûa estrogen vaø progesteron töø theå 
vaøng 
59 
 Caùc tuyeán cuoän laïi vaø xuaát tieát nhieàu dòch-> gñ xuïaát 
tieát hay gñ theå vaøng 
 Khoâng thuï thai-> theå vaøng thoaùi hoaù-> nguoàn hormon 
cung caáp bò thieáu huït ñi, laøm NMTC moûng ñi-> maïch 
maùu caøng bò xoaén theâm 
 Caùc ñieåm hoaïi töû baét ñaàu xuaát hieän roài caøng lan roäng, 
caùc ñoäng maïch bò xoaén hoaïi töû-> xuaát huyeát taïo thaønh 
maùu kinh 
 Söï co thaét Ñm xoaén coù leû do chaát prostaglandin ñöôïc 
tieát ra ôû ñaây 
60 
 Thôøi gian haønh kinh töø 3-7 ngaøy 
 Löôïng maùu maát trung bình 30ml 
 Maùu kinh: maûnh vuïn moâ, prostaglandin vaø nhieàu 
fibrinolysin tieát töø moâ noäi maïc TC, fibrinolysin laøm tan 
cuïc maùu ñoâng laøm maùu kinh khoâng ñoäng 
 Trong giai ñoaïn tröôùc khi ruïng tröùng estrogen laøm cho 
chaát nhaøy CTC loaõng vaø kieàm, taïo ÑK cho TT toàn taïi 
vaø di chuyeån ñöôïc 
61 
CHU KYØ AÂM ÑAÏO 
 Do aûnh höôûng estrogen moâ bì aâm ñaïo bò söøng 
hoaù 
 Döôùi aûnh höôûng progesteron aâm ñaïo tieát chaát 
nhaøy ñaëc, moâ bì taêng sinh vaø taåm nhuaän BC 
62 
BIEÁN ÑOÅI CHU KYØ ÔÛ VUÙ 
 Estrogen laøm pt oáng daãn cuûa tuyeán vuù, 
progesteron laøm pt caùc tieåu thuøy vaø nang 
 Tröôùc khi coù KN 10 ngaøy vuù hôi to leân do caùc 
oáng daãn bò caêng, coù xung huyeát vaø phuø moâ keõ 
cuûa vuù 
63 
DAÁU HIEÄU RUÏNG TRÖÙNG 
 Söï baøi tieát hormon LH leân ñeán ñænh ñieåm trong 36-38h-> 
ruïng tröùng 
 Sau khi thoaùt ra khoûi nang tröùng coù theå soáng 72 giôø nhöng 
tg thuï tinh thì ngaén hôn 
 Giao hôïp 1 laàn vaøo ngaøy ruïng tröùng: 36%. Sau khi ruïng 
tröùng tæ leä thaønh coâng laø 0% 
 Tröôùc khi ruïng tröùng 1-2 ngaøy laø : 36% 
 Tröôùc 5 ngaøy laø: 8% 
 TT hieän dieän tröôùc 48h laø deå thuï tinh nhaát 
64 
65 
HORMON BUOÀNG TRÖÙNG 
ESTROGEN: 
 Töï nhieân trong cô theå: 17ß-estradiol, estron vaø estriol 
 Chuùng ñöôïc tieát: tb voû trong, tb haït cuûa tröùng, theå 
vaøng, nhau 
 Haàu heát estrogen ñieàu do BT tieát ra 
 Coù 2 ñænh tieát estrogen: moät laø tröùôc khi ruïng tröùng, 
hai giöõa gñ theå vaøng 
66 
AÛNH HÖÔÛNG ESTROGEN LEÂN CÔ THEÅ NÖÕ 
 Laøm hoå trôï söï pt nang tröùng, taêng cöû ñoäng voøi tröùng 
 Taêng doøng maùu ôû TC, taêng löôïng cô TC, vaø caùc 
protein co thaét ôû TC. Döôùi taùc ñoäng cuûa estrogen CTC 
deå bò kích thích 
 Taêng söï kích thích cuûa oxytocin leân cô TC 
 Duøng estrogen thöôøng xuyeân -> phì NMTC 
67 
 Estrogen öùc cheá baøi tieát FSH, coøn LH thì trong 1 soá ñk 
noù seõ öùc cheá, trong tröôøng hôïp khaùc noù laïi kích thích 
LH 
 Laøm taêng kích thöôùc tuyeán yeân 
 Duøng estrogen lieàu cao 4-6 ngaøy sau khi giao hôïp ôû 
phuï nöõ ngay ngaøy ruïng tröùng laø PP ngöøa thai (saùng 
hoâm sau) vì noù coù taùc duïng ngaên khoâng cho tröùng ñaõ 
thuï tinh laøm toå 
68 
Taêng troïng löôïng ( do taêng ñoàng hoùa protein) 
Suïn xöông daøi hoaù coát 
Gaây ra hòeän töôïng ham muoán tình duïc 
Laøm vuù nôû to luùc daäy thì-> hormon taêng tröôûng vuù 
Phaùt trieån phaùi tính thöù phaùt cuûa phuï nöõ 
Laøm giaûm cholesteron huyeát töông raát ñaùng keå-> 
öùc cheá hieän töôïng xô cöùng ÑM 
Tích tuï nöôùc vaø muoái khoaùng-> taêng caân 
Öùc cheá söï taïo thaønh muïn ñaàu ñen hay muïn lôùn 
Giaûm nguy cô beänh maïch maùu neáu sau khi maõn 
kinh duøng 1 lieàu nhoû estrogen boå sung 
Lieàu lôùn coù theå laøm taêng huyeát khoái do noù baét gan 
taêng sx caùc yeáu toá ñoâng maùu 
69 
PROGESTERON: 
Ñöôïc baøi tieát bôûi theå vaøng vaø nhau vaø nang tröùng 
Töû cung , vuù, naõo laø cô quan ñích cuûa progesteron 
Laøm thay ñoåi coù chu kyø ôû NMTC,CTC, AÂÑ 
Khaùng vôùi estrogen treân Cô TC-> giaûm kthích vaø 
nhaïy caûm vôùi cô TC vôùi oxytocin 
Kích thích caùc nang vaø tieåu thuøy cuûa tuyeán vuù 
Gaây taùc ñoäng ñieàu hoaø ngöôïc leân vuøng döôùi ñoài vaø 
tuyeán yeân, duøng lieàu cao progesteron coù taùc duïng 
öùc cheá baøi tieát LH ngaên ruïng tröùng 
70 
 Progesteron taùc duïng sinh nhieät neân laøm taêng nhieät 
ñoä cô theå khi ruïng tröùng ( bieåu ñoà thaân nhieät) 
RELAXIN: 
 Laø 1 hormon taïo ra ôû theå vaøng, TC, nhau, tuyeán vuù 
 Luùc mang thai noù laøm giaõn khôùp xöông mu, xöông 
chaäu, laøm meàm vaø nôû CTC taïo thuaän lôïi cho quaù trình 
chuyeån daï vaø soå thai 
 Öùc cheá söï co thaét Cô TC, laøm pt tuyeán vuù 
71 
ÑIEÀU HOAØ CHÖÙC NAÊNG BUOÀNG TRÖÙNG 
 FSH kích thích söï tröôûng thaønh cuûa nang tröùng vaøo 
ñaàu chu kyø kinh nguyeät 
 Khi phoái hôïp vôùi LH, FSH laøm cho nang tröùng tröôûng 
thaønh ôû gñ cuoái 
 LH taêng voït gaây neân ruïng tröùng vaø taïo theå vaøng 
 LH kích thích theå vaøng baøi tieát estrogen vaø 
progesteron 
72 
 Vuøng döôùi ñoài baøi tieát GnRH-> kt baøi tieát LH, FSH 
 GnRH ñöôïc baøi tieát thaønh nhöõng xung noàng ñoä, caùc 
xung ñoäng naøy thì ñoàng boä vôùi ñænh noàng ñoä LH trong 
maùu vaø caàn thieát cho söï baøi thieát cuûa gonadotropin 
 Söï dao ñoäng veà taàn soá vaø bieân ñoä xung GnRH laø 
quan troïng trong vieäc gaây ra söï thay ñoåi noàng ñoä caùc 
hormon khaùc coù traùch nhieäm trong chu kyø KN 
73 
Taàn soá naøy gia taêng do taùc duïng cuûa estrogen vaø 
giaûm do progesteron vaø testosteron 
Taàn soá naøy taêng vaøo cuoái gñ nang tröùng taïo neân 
ñænh LH 
Trong gñ xuaát tieát taàn soá naøy giaûm laø do 
progesteron, nhöng ñeán cuoái chu kì progesteron 
vaø estrogen giaûm thì taàn soá laïi taêng trôû laïi 
Vaøo thôøi ñieåm coù ñôït daâng cao LH caùc tb baøi tieát 
gonadotropin taêng tính nhaïy caûm vôùi GnRH vì 
taàn soá caùc xung GnRH raát cao, söï töï ñieàu chænh 
cuûa GnRH maø ñaùp öùng cuûa teá baøo baøi tieát LH leân 
möùc toái ña 74 
HIEÄN TÖÔÏNG ÑIEÀU HOAØ NGÖÔÏC: 
Phaàn ñaàu gñ nang tröùng noàng ñoä inhibin thaáp 
coøn FSH thì hôi taêng, kích thích nang tröùng 
phaùt trieån. 
Söï baøi tieát cuûa LH ñöôïc kieåm soùat bôûi cô cheà 
ñieàu hoøa ngöôïc aâm tính cuûa estrogen 
36-48 giôø tröôùc ruïng tröùng taùc duïng ñieàu hoøa 
ngöôïc cuûa estrogen trôû neân döông tính, taïo 
neân ñôït daâng cao LH, ñoù laø taùc nhaân gaây ruïng 
tröùng. Söï baøi tieát FSH cuõng leân ñænh ñieåm 
Moät noàng ñoä vöøa phaûi vaø haèng ñònh chaát 
estrogen trong maùu gaây ra taùc ñoäng ñieáu hoøa 
ngöôïc aâm tính treân LH coøn noàng ñoä cao gaây 
ra taùc ñoäng döông tính 
75 
 Tb voû trong cung caáp androgen cho teá baøo haït 
 Tb voû trong baøi tieát estrogen gaây öùc cheá ngöôïc 
GnRH, LH, FSH 
 Tb haït baøi tieát Inhibin quay leân öùc cheá ngöôïc FSH 
 LH chæ ñieàu hoaø baøi tieát TB voû trong, coøn TB haït thì 
ñöôïc ñieàu hoaø baøi tieát caû LH vaø FSH 
76 
NGÖØA THAI 
 Neáu chöa coù thai: 
 Duïng cuï ngöøa thai: bao cao su, duïng cuï TC ( voøng 
traùnh thai) voøng naøy laøm baèng chaát kim loaïi ñoàng noù 
coù taùc duïng dieät tinh truøng, taïo bieán ñoåi moâi tröôøng 
TC laøm tröùng khoâng laøm toå ñöôïc 
 Traùnh ngaøy ruïng tröùng 
 Giao hôïp giaùn ñoaïn 
 Xuaát tinh ngoaøi AÑ 
77 
78 
 Thuoác: taùc duïng döôïc lyù laøm öùc cheá FSH, LH laøm 
ngaên khoâng cho ruïng tröùng, chaát naøy laø estrogen hay 
estrogen + progesteron toång hôïp duøng lieân tuïc 21 
ngaøy nghæ 7 ngaøy trong luùc coù kinh 
 Ñaõ coù thai: duøng chaát ñoái khaùng vôùi progesteron nhö 
mifepriston ñeå phaù thai, chaát naøy ngaên progesteron 
treân NMTC laøm taêng söï co thaét cô TC, giaûm söï pt 
NMTC 
79 
80 
81 
Taøi lieäu tham khaûo: 
 Saùch Sinh lyù hoïc y khoa taäp II. Nhaø xuaát baûn y hoïc 
Tp.Hoà Chí Minh 2005. 
 Ganong William F. Review of Medical Physiology, 
18th ed, Appeton & Lange, Connecticut, USA, 1997 
 Guyton Arthur C. Textbook of Medical Physiology, 8th 
ed, W.B.Saunders Company, Philadelphia, USA, 1991 
82