Bài giảng Nguyên lý thống kê - Chương 1: Các khái niệm và thuật ngữ - Hoàng Thu Hương

Nguyên Lý Thống Kê 
Bậc: Cao Đẳng 
Ngành: Kế toán 
Số tiết: 45 tiết 
Giảng viên: Hoàng Thu Hƣơng 
11/8/2013 1 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
• Giáo trình Lý thuyết thống kê - Trường ĐH KTQD 
• Giáo trình Thống kê doanh nghiệp - Trường ĐH 
KTQD 
• Giáo trình Thống kê thương mại - Trường ĐH 
KTQD 
• Bài giảng Nguyên lý thống kê – Ths. Trần Thị 
Thanh Hương, Khoa Kinh tế 
11/8/2013 2 
Nguyên lý thống kê 
Chƣơng 1: Các khái niệm và thuật ngữ 
Chƣơng 2: Đánh giá thống kê 
Chƣơng 3: Dãy số thời gian 
Chƣơng 4: Chỉ số 
11/8/2013 3 
NGUYÊN LÝ THỐNG KÊ 
CHƢƠNG 1: 
CÁC KHÁI NIỆM VÀ 
THUẬT NGỮ 
11/8/2013 4 
NỘI DUNG 
1. Thống kê học – Thống kê kinh tế học 
2. Tổng thể thống kê – Đơn vị tổng thể thống kê 
3. Tiêu thức thống kê 
4. Chỉ tiêu thống kê 
5. Các giai đoạn của quá trình nghiên cứu thống 
kê 
5 11/8/2013 
1. Thống kê học và thống kê 
kinh tế học 
11/8/2013 6 
- Thời cổ đại con người đã quan 
tâm đến những con số liên quan 
đến các hiện tượng KT – XH 
- Trong xã hội phong kiến ở 
Châu âu, Châu á 
- 1660 nhà kinh tế học người 
Đức H. Conhring giảng về pp 
nghiên cứu hiện tượng XH dựa 
vào các số liệu điểu tra cụ thể. 
Willam Petty (1623 – 1687) 
1. Thống kê học và thống kê 
kinh tế học 
- 1682 William Petty, nhà kinh tế học người Anh, 
người sáng lập ra môn thống kê học xuất bản cuốn “Số 
học chính trị”. 
- Thế kỷ XVIII, với thành tựu về KH tự nhiên và lý 
thuyết xác suất và thống kê toán ra đời có ảnh 
hưởng lớn đến sự phát triển của thống kê học 
- Ngày nay, thống kê được coi là một trong những 
công cụ quản lý vĩ mô quan trọng. 
11/8/2013 7 
Các nhóm hiện tƣợng TK thƣờng 
nghiên cứu 
• Hiện tượng về quá trình tái 
sản xuất xã hội: 
– Sản xuất 
– Phân phối 
– Lưu thông 
– Tiêu dùng 
11/8/2013 8 
Các nhóm hiện tƣợng TK thƣờng 
nghiên cứu 
• Hiện tượng về quá trình dân số 
– Số lượng dân cư 
– Cơ cấu dân cư 
• Giới tính 
• Độ tuổi 
• Dân tộc 
• Khác  
– Xu hướng biến động 
11/8/2013 9 
Các nhóm hiện tƣợng TK thƣờng 
nghiên cứu 
• Hiện tượng – quá trình về đời 
sống vật chất tinh thần của 
người dân: 
– Mức sống 
– Thu nhập 
– Trình độ văn hóa 
– Bảo hiểm xã hội, y tế 
– Hệ thống giáo dục 
– Đời sống văn hóa tinh thần 
11/8/2013 10 
Các nhóm hiện tƣợng TK thƣờng 
nghiên cứu 
• Hiện tượng – quá trình 
chính trị xã hội 
– Tỷ lệ người dân tham 
gia bầu cử 
– Tỷ lệ tội phạm 
– Cơ cấu tổ chức của 
các cơ quan, đoàn thể 
–  
11/8/2013 11 
Vai trò của thống kê 
• Cung cấp các thông tin thống kê trung thực, khách 
quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời 
• Là công cụ nhận thức các quá trình, hiện tượng kinh 
tế xã hội thông qua đánh giá, phân tích 
• Là công cụ quan trọng trợ giúp cho việc ra quyết 
định thông qua dự báo, hoạch định chiến lược, 
chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển KT - XH 
• Đáp ứng nhu cầu thông tin thống kê của các tổ 
chức, cá nhân 
11/8/2013 12 
Khái niệm 
• Thống kê học là khoa học nghiên cứu hệ thống các 
phương pháp thu thập, xử lý và phân tích các con số 
(mặt lượng) của hiên tượng số lớn để tìm hiểu bản 
chất, tính quy luật vốn có của chúng (mặt chất) 
trong những điều kiện thời gian và địa điểm (điều 
kiện lịch sử) cụ thể. 
11/8/2013 13 
Đối tƣợng nghiên cứu 
11/8/2013 14 
Hiện tƣợng 
KT - XH 
Mặt lƣợng Mặt chất 
Text 
Ví dụ: 
Đối tƣợng nghiên cứu 
• Nghiên cứu mặt lượng và mặt chất của hiện tượng 
kinh tế - xã hội. 
• Nghiên cứu hiện tượng số lớn (tổng thể) kết hợp 
nghiên cứu hiện tượng cá biệt (đơn vị tổng thể). 
• Đối tượng của thống kê học luôn tồn tại trong điều 
kiện thời gian và địa điểm cụ thể. 
Thống kê học là khoa học có đối tượng nghiên cứu 
là mặt lượng trong mối liên hệ mật thiết với mặt 
chất của hiện tượng KT – XH trong điều kiện thời 
gian và địa điểm cụ thể. 
11/8/2013 15 
2. Tổng thể thống kê và đơn vị 
tổng thể thống kê 
• Tổng thể thống kê 
– TT thống kê là một tập hợp các đơn vị cấu thành của hiện 
tượng KT – XH mà ta nghiên cứu. 
– Ví dụ: Số sinh viên trường Đh Công nghiệp QN, số nhân 
khẩu địa phương 
• Đơn vị tổng thể thống kê 
– Đơn vị của tổng thể thống kê: Là từng đơn vị cấu thành nên 
tổng thể đó và mang đặc điểm chung của tổng thể thống kê 
(là phần tử nhỏ nhất không thể chia nhỏ hơn nữa). 
– Ví dụ: Nghiên cứu tình trạng sức khỏe SV trường Đh Công 
nghiệp QN, đơn vị tổng thế là từng sinh viên. 
11/8/2013 16 
3. Tiêu thức thống kê 
• Tiêu thức là đặc điểm, thuộc tính của từng cá thể 
trong tổng thể, nó xác định phạm vi của tập hợp các 
cá thể nghiên cứu 
• Tiêu thức gồm 2 loại: 
– Tiêu thức định tính (Tiêu thức thuộc tính): là 
tiêu thức mà không thể dùng các con số để biểu 
hiện giá trị của tiêu thức. 
– Tiêu thức định lƣợng: là tiêu thức sử dụng các 
con số để biểu diễn giá trị của tiêu thức. 
11/8/2013 17 
3. Tiêu thức thống kê 
11/8/2013 18 
Tiêu thức định tính Tiêu thức định lƣợng 
Tiêu thức thống kê 
Thang 
đo 
định 
danh 
Thang 
đo thứ 
bậc 
Biến 
số rời 
rạc 
Biến 
số 
liên 
tục 
4. Chỉ tiêu thống kê 
• Chỉ tiêu thống kê là tập hợp các khái niệm và con số 
biểu thị mặt lượng gắn với mặt chất nào đó của hiện 
tượng KT – XH số lớn trong điều kiện thời gian và 
không gian cụ thể. 
• Gồm 3 phần: 
– Khái niệm 
– Con số 
– Đơn vị tính 
VD: Năm 2010, năng suất lao động của Việt Nam là 
2.072 USD/lao động 
 11/8/2013 19 
Phân loại chỉ tiêu 
• Theo đặc điểm về mặt lượng của chỉ tiêu: 
– Chỉ tiêu số lƣợng: biểu thị quy mô của hiện tượng 
– Chỉ tiêu chất lƣợng: biểu thị cường độ, mức độ, tốc độ 
phổ biến điển hình của hiện tượng 
• Theo đặc điểm về đơn vị đo của chỉ tiêu: 
– Chỉ tiêu hiện vật 
– Chỉ tiêu giá trị 
– Chỉ tiêu hao phí lao động 
– Chỉ tiêu hỗn hợp 
– Chỉ tiêu tương đối,  
11/8/2013 20 
5. Các giai đoạn của quá trình nghiên 
cứu thống kê 
11/8/2013 21 
Xác định mục tiêu nghiên cứu 
Xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê 
Điều tra thống kê 
Tổng hợp thống kê 
Phân tích và dự đoán thống kê 
Báo cáo, giải thích và truyền đạt kết quả nghiên 
cứu. 
1. Xác định mục đích, đối tƣợng, nội 
dung nghiên cứu 
• Là khâu đầu tiên của quá 
trình nghiên cứu thống kê. 
11/8/2013 22 
Mục đích nghiên cứu 
Xác định đối tƣợng 
nghiên cứu 
Xác định nội dung 
nghiên cứu 
Phân tích đối 
tƣợng nghiên cứu 
2. Xây dựng HT chỉ tiêu TK 
a. Khái niệm và tác dụng của HTCT 
- KN: Là tập hợp các chỉ tiêu có khả năng phản ánh 
được các mặt, các đặc trưng quan trọng, các mối liên 
hệ cơ bản giữa các mặt của tổng thể nghiên cứu, giữa 
tổng thể nghiên cứu với các hiện tượng có liên quan. 
- Tác dụng: lượng hóa các mặt cơ cấu và các mối liên hệ 
cơ bản của hiện tượng nghiên cứu. 
11/8/2013 23 
2. Xây dựng HT chỉ tiêu TK 
b. Nguyên tắc khi xây dựng HTCTTK 
• Đáp ứng được mục đích nghiên cứu 
• Phù hợp với đặc điểm và tính chất đối tượng nghiên 
cứu. 
• Hợp lý, không thừa, không thiếu, không trùng lặp, đủ 
phản ánh những yêu cầu nghiên cứu, phù hợp với khả 
năng thu thập thông tin. 
11/8/2013 24 
3. Điều tra thống kê 
• Điều tra thống kê là tổ chức một cách khoa học và 
theo một kế hoạch thống nhất việc thu thập, ghi chép 
nguồn tài liệu bạn đầu về các hiện tượng KT – XH. 
Nguồn dữ liệu: 
 + Sơ cấp: thu thập trực tiếp từ đơn vị điều tra 
 + Thứ cấp: thu thập từ nguồn có sẵn 
11/8/2013 25 
3. Điều tra thống kê 
• Nhiệm vụ : Thu thập, cung cấp thông tin 
• Yêu cầu : 
– Chính xác 
– Kịp thời 
– Đầy đủ. 
11/8/2013 26 
Các loại điều tra thống kê 
11/8/2013 27 
ĐTTK 
Căn cứ vào t/c liên tục 
của việc thu thập thông tin 
Căn cứ vào phạm vi 
tổng thể tiến hành điều tra 
Điều tra 
thƣờng xuyên 
Điều tra không 
thƣờng xuyên 
Điều tra 
toàn bộ 
Điều tra không 
toàn bộ 
Đ/t 
trọng 
điểm 
Đ/t 
chuyên 
đề 
Đ/t 
chọn 
mẫu 
11/8/2013 28 
4. Tổng hợp thống kê 
 KN: Là tiến hành tập trung, chỉnh lý và hệ thống 
hoá một cách khoa học các thông tin thu thập được 
 Tác dụng: bước đầu chuyển một số đặc điểm riêng 
của các đơn vị điều tra thành đặc điểm chung của 
tổng thể nghiên cứu. 
11/8/2013 29 
4. Tổng hợp thống kê 
Ý nghĩa 
- Bước đầu có những nhận xét khái quát về hiện 
tượng nghiên cứu. 
- Là cơ sở cho các giai đoạn nghiên cứu sau 
Các hình thức tổ chức tổng hợp 
- Tổng hợp từng cấp. 
- Tổng hợp tập trung 
11/8/2013 30 
5. Phân tích và dự đoán TK 
a/ KN 
 Là việc nghiên cứu nêu lên 
một cách tổng hợp bản 
chất cụ thể và tính quy luật 
của các hiện tượng số lớn 
trong điều kiện nhất định 
qua biểu hiện bằng số 
lượng và tính toán các mức 
độ của hiện tượng trong 
tương lai nhằm đưa ra 
những căn cứ cho quyết 
định quản lý 
 11/8/2013 31 
5. Phân tích và dự đoán TK 
b/ Yêu cầu trong phân tích và dự đoán Thống kê 
• Phải tiến hành trên cơ sở phân tích lý luận KT – XH 
• Phải căn cứ vào toàn bộ sự kiện và đặt chúng trong 
mối liên hệ ràng buộc lẫn nhau. 
• Phải áp dụng các phương pháp khác nhau đối với 
những hiện tượng có tính chất và hình thức phát 
triển khác nhau. 
11/8/2013 32 
 6. Đƣa ra nhận xét và đề xuất ý 
kiến cho quản lý 
11/8/2013 33