Bài giảng Pháp luật đại cương - Chương 2: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

NHÀ NƯỚC CHXHCN ViỆT NAMVăn bảnHiến pháp Việt Nam 1992 (sửa đổi 2001)Luật tổ chức quốc hội 25/12/2001Luật tổ chức HĐND và UBND 26/11/2003Luật tổ chức chính phủ 25/12/2001Luật tổ chức TAND 2/4/2002Luật tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân 2/4/2002toanvs@gmail.comI. BẢN CHẤTBản chất giai cấp cơng nhân - Nhà Nước do đảng tiên phong của giai cấp cơng nhân lãnh đạo.Nhà Nước khơng phải là tổ chức riêng của giai cấp cơng nhân, mà là tổ chức của tồn thể nhân dân lao động thực hiện quyền làm chủ của mình. Nhân dân lao động trực tiếp làm chủ và xây dựng đất nước, tham gia quản lý Nhà Nước toanvs@gmail.comĐiều 2 Hiến pháp Việt Nam “Nhà Nước CH XHCN VN là Nhà Nước của dân, do dân và vì dân. Tất cả quyền lực Nhà Nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giai cấp cơng nhân với giai cấp nơng dân và tầng lớp trí thức” toanvs@gmail.comII. ĐẶC ĐIỂMNhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước:Quyền lực Nhà Nước khơng thuộc về một cá nhân, tầng lớp riêng rẽ nào trong xã hội, mà thuộc về tồn thể nhân dân.toanvs@gmail.comII. ĐẶC ĐIỂMb. Nhà Nước của tất cả các dân tộc trên lãnh thổ VN, là biểu hiện của khối đại đồn kết các dân tộc anh em.Mọi chính sách của Nhà Nước đều vì lợi ích của nhân dân, tất cả mọi dân tộc đều bình đẳng. Các dân tộc đều cĩ quyền dùng tiếng nĩi và chữ viết riêng của mình để duy trì văn hố, truyền thống riêng.toanvs@gmail.comII. ĐẶC ĐIỂMc. Nhà Nước tổ chức và hoạt động trên cơ sở nguyên tắc bình đẳng giữa Nhà Nước và cơng dân.Cơng dân cĩ đủ quyền tự do, dân chủ trên các lĩnh vực của đời sống và cũng phải thực hiện mọi nghĩa vụ của mình trước Nhà Nước. Nhà Nước tơn trọng các quyền tự do của cơng dân.toanvs@gmail.comII. ĐẶC ĐIỂMd. Tính chất dân chủ rộng rãi của Nhà Nước:Nhà Nước tạo mọi điều kiện cho cơng dân: Tham gia vào vấn đề quản lý Nhà Nước.Tham gia vào phát triển kinh tế Tham gia giải quyết các vấn đề xã hội.Mọi tầng lớp đều được hưởng phúc lợi từ Nhà Nước, nhất là những đối tượng khĩ khăn thì Nhà Nước tạo điều kiện tốt hơn để phát triển.toanvs@gmail.comIII. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC VIỆT NAMHình thức chính thể:Nhà nước cộng hịa dân chủ: là nhà nước tiến bộ nhấtQuyền lực nhà nước thuộc về nhân dânCơ quan quyền lực cao nhất được nhân dân bầu cử toanvs@gmail.comIII. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC VIỆT NAM2. Hình thức cấu trúc:Nhà nước đơn nhất:Các đơn vị hành chính lãnh thổ khơng cĩ chủ quyền quốc gia riêngMột hệ thống cơ quan hành chính thống nhấtMột hệ thống pháp luật thống nhấttoanvs@gmail.comIII. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC VIỆT NAM3. Chế độ chính trị:Nhà nước được tổ chức theo phương thức dân chủ xã hội chủ nghĩaMọi tầng lớp nhân dân đều được tham gia vào quản lý nhà nước.Nhân dân được đảm bảo các quyền cơ bản của con người.toanvs@gmail.comIII. BỘ MÁY NHÀ NƯỚC VIỆT NAM Hệ thống thống nhất các cơ quan Nhà Nước từ trung ương xuống cơ sở tổ chức theo những nguyên tắc chung thống nhất, tạo thành một cơ chế đồng bộ thực hiện chức năng và nhiệm vụ của Nhà Nước. NGUYÊN TẮC TẬP QUYỀN trong bộ máy nhà nước.toanvs@gmail.comtoanvs@gmail.com1. Cơ quan quyền lực:Điều 6 Hiến pháp:“Nhân dân sử dụng quyền lực Nhà Nước thơng qua quốc hội và hội đồng nhân dân là những cơ quan đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân, do nhân dân bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân dân”toanvs@gmail.com1.1 Quốc hộiCơ quan đại biểu cao nhất của nhân dânCơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước.Cĩ quyền: lập pháp, hành pháp và tư phápCơ quan duy nhất cĩ quyền lập hiến và lập pháptoanvs@gmail.com1.1 Quốc hộiNhiệm kỳ: 5 nămTổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ; Làm việc theo chế độ hội nghịQuyết định theo đa số.Họp thường lệ 2 kỳ trong một nămtoanvs@gmail.com1.1 Quốc hộiQuyết định những chính sách cơ bản về đối nội và đối ngoại, nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phịng, an ninh của đất nước, những nguyên tắc chủ yếu về tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, về quan hệ xã hội và hoạt động của cơng dân.Thực hiện quyền giám sát tối cao đối với tồn bộ hoạt động của Nhà nước. toanvs@gmail.com1.1 Quốc hộiCơ quan:Ủy ban thường vụ quốc hội - đứng đầu: chủ tịch quốc hộiHội đồng dân tộc và các ủy bantoanvs@gmail.comtoanvs@gmail.com1.1.1 Ủy ban thường vụ quốc hộilà cơ quan thường trực của Quốc hội. Uỷ ban thường vụ Quốc hội gồm cĩ Chủ tịch Quốc hội, các Phĩ Chủ tịch Quốc hội và các Uỷ viên.Thành viên Uỷ ban thường vụ Quốc hội khơng thể đồng thời là thành viên Chính phủ, làm việc theo chế độ chuyên trách toanvs@gmail.comỦy ban thường vụ quốc hộiHọp mỗi tháng ít nhất một lầnUỷ ban thường vụ Quốc hội làm việc theo chế độ hội nghị và quyết định theo đa số.Phiên họp của Uỷ ban thường vụ Quốc hội phải cĩ ít nhất hai phần ba tổng số thành viên Uỷ ban thường vụ Quốc hội tham dự. toanvs@gmail.com1.1.2 Hội đồng dân tộc và các ủy banLà những cơ quan của Quốc hội, làm việc theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số.Nhiệm kỳ của Hội đồng dân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội theo nhiệm kỳ của Quốc hội. Chịu trách nhiệm và báo cáo cơng tác trước Quốc hội; toanvs@gmail.com1.1.2 Hội đồng dân tộc và các ủy banNhiệm vụ thẩm tra dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và các dự án khác; thẩm tra những báo cáo được Quốc hội hoặc Uỷ ban thường vụ Quốc hội giao;trình Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội ý kiến về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; thực hiện quyền giám sát; kiến nghị với Uỷ ban thường vụ Quốc hội về việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh và những vấn đề trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình. toanvs@gmail.com1.1.2 Hội đồng dân tộc và các ủy banHội đồng dân tộc, Uỷ ban của Quốc hội cĩ quyền kiến nghị Uỷ ban thường vụ Quốc hội xem xét trình Quốc hội việc bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người giữ các chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn. toanvs@gmail.comHội đồng dân tộcHội đồng dân tộc gồm cĩ Chủ tịch, các Phĩ Chủ tịch và các Uỷ viên. Thành viên Hội đồng dân tộc do Quốc hội bầu trong số các đại biểu Quốc hội.toanvs@gmail.comHội đồng dân tộcHội đồng dân tộc gồm cĩ Chủ tịch, các Phĩ Chủ tịch và các Uỷ viên. Thành viên Hội đồng dân tộc do Quốc hội bầu trong số các đại biểu Quốc hội.toanvs@gmail.comCác ủy ban thuộc quốc hộiUỷ ban pháp luật;Uỷ ban kinh tế và ngân sách;Uỷ ban quốc phịng và an ninh;Uỷ ban văn hố, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng;Uỷ ban về các vấn đề xã hội;Uỷ ban khoa học, cơng nghệ và mơi trường;Uỷ ban đối ngoại. toanvs@gmail.com1.2 Hội đồng nhân dânCơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên. Thành lập theo đơn vị hành chính lãnh thổ tương ứngTỉnh, huyện, xãtoanvs@gmail.com1.2 Hội đồng nhân dânCơ quan: Thường trực hội đồng nhân dân: chủ tịch, phĩ chủ tịch và ủy viên thường trựcCác ban: Ban kinh tế và ngân sách; ban pháp chế; ban văn hĩa và xã hội; ban dân tộc (nếu cần thiết) toanvs@gmail.com1.2 Hội đồng nhân dân3 cấp:Tỉnh, TP trực thuộc TƯ Huyện, quận, thị xã, TP thuộc tỉnhXã, phường, thị trấntoanvs@gmail.com1.2 Hội đồng nhân dânHọp thường lệ mỗi năm hai kỳ.Hội đồng nhân dân tổ chức các kỳ họp chuyên đề hoặc kỳ họp bất thường theo đề nghị của Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cùng cấp hoặc khi cĩ ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân cùng cấp yêu cầu toanvs@gmail.com2. Cơ quan hành phápThực hiện các quyết định của cơ quan quyền lực (cq chấp hành)Quản lý điều hành mọi mặt hoạt động của quốc giaDo quốc hội và hội đồng nhân dân bầu ra (quyền lực thứ cấp)toanvs@gmail.com2.1 Chính phủCơ quan chấp hành của quốc hộiCơ quan hành chính nhà nước cao nhấtCĩ nhiệm vụ thống nhất quản lý mọi lĩnh vực hoạt động của Nhà Nước (hành chính, chính trị, kinh tế, văn hố, xã hội) trên cơ sở HP và PL Đứng đầu: Thủ tướng chính phủtoanvs@gmail.com2.1 Chính phủ Nhiệm kỳ của Chính phủ theo nhiệm kỳ của Quốc hội. Khi Quốc hội hết nhiệm kỳ, Chính phủ tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi Quốc hội khố mới thành lập Chính phủ mới.Đứng đầu: Thủ tướng chính phủtoanvs@gmail.com2.1 Chính phủ Chính phủ làm việc theo chế độ kết hợp trách nhiệm của tập thể với việc đề cao quyền hạn và trách nhiệm cá nhân của Thủ tướng và của mỗi thành viên Chính phủ. Hình thức hoạt động của tập thể Chính phủ là phiên họp Chính phủ.Chính phủ họp thường kỳ mỗi tháng một lần. toanvs@gmail.comTổ chức chính phủBộ và cơ quan ngang bộtoanvs@gmail.comtoanvs@gmail.comBộ, cơ quan ngang bộ là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với ngành hoặc lĩnh vực cơng tác trong phạm vi cả nước; quản lý nhà nước các dịch vụ cơng thuộc ngành, lĩnh vực; thực hiện đại diện chủ sở hữu phần vốn của nhà nước tại doanh nghiệp cĩ vốn nhà nước toanvs@gmail.com2.2 Ủy ban nhân dânDo Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.UBND chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân cùng cấp và cơ quan nhà nước cấp trên toanvs@gmail.com2.2 Ủy ban nhân dân3 cấpTỉnh, TP trực thuộc TƯ (từ 9-11 TV) Huyện, quận, thị xã, TP thuộc tỉnh (7-9 TV)Xã, phường, thị trấn (5-7 TV)toanvs@gmail.com2.2 Ủy ban nhân dânChủ tịch UBND là đại biểu HĐNDUỷ ban nhân dân mỗi tháng họp ít nhất một lần. Các quyết định của Uỷ ban nhân dân phải được quá nửa tổng số thành viên Uỷ ban nhân dân biểu quyết tán thành.toanvs@gmail.com2.2 Ủy ban nhân dânNhiệm kỳ 5 nămUBND thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước tại địa phương các mặt của cuộc sống xã hội ( kinh tế, văn hĩa- xã hội, quốc phịng, an ninh, nơng nghiệp, cơng nghiệp, thương mại, đất đai, giao thơng, đơ thị, giáo dục, đào tạo, y tế)toanvs@gmail.com3. Cơ quan xét xử:Tịa án nhân dânHình thành từ cơ quan quyền lực nhà nước.Thực hiện chức năng xét xửtoanvs@gmail.com3. Cơ quan xét xử:“Tịa án cĩ nhiệm vụ bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa; bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân dân; bảo vệ tài sản của nhà nước, của tập thể; bảo vệ tính mạng, tài sản, tự do, danh dự và nhân phẩm của cơng dân.”toanvs@gmail.comHệ thống tịa án nhân dânTịa án nhân dân tối cao;Các TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;Các TAND huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh;Các Tịa án quân sự;Các Tịa án khác do luật định.toanvs@gmail.comNguyên tắc: khi xét xử, thẩm phán và hội thẩm nhân dân chỉ tuân theo pháp luật.toanvs@gmail.com4. Cơ quan kiểm sátKiểm sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân và nhân dân. Thực hiện quyền cơng tố, bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. toanvs@gmail.comtoanvs@gmail.com5. CHỦ TỊCH NƯỚCNgười đứng đầu Nhà nước VNDo Quốc Hội bầu ra trong số đại biểu QHThay mặt Nhà nước VN trong việc đối nội và đối ngoạiNhiệm kỳ: theo nhiệm kỳ của quốc hộitoanvs@gmail.com5. CHỦ TỊCH NƯỚCLuật pháp:Cơng bố Hiến pháp, Luật, pháp lệnhKý kết điều ước quốc tếtoanvs@gmail.com