Bài giảng Sản xuất giống và công nghệ hạt giống - Chương 10: Kiểm định, kiểm nghiệm hạt giống cây trồng

 QUAN KIỂM ĐỊNH 
 (Ký tên, đóng dấu) 
26 
3. KiÓm nghiÖm trong phßng 
 Néi dung kiÓm nghiÖm 
1. KiÓm tra ®é thuÇn di truyÒn 
2. KiÓm tra ®é s¹ch 
3. KiÓm tra n¶y mÇm 
4. Søc sèng h¹t gièng 
5. KiÓm tra bÖnh h¹t gièng 
6. KiÓm tra ®é Èm h¹t 
7. Khèi lưîng h¹t 
27 28 
3.1. Phư¬ng ph¸p lÊy mÉu vµ chia mÉu 
a. Mét sè kh¸i niÖm 
• L« h¹t gièng (seed lot): L« h¹t gièng lµ mét lưîng h¹t gièng cô thÓ, cã 
cïng nguån gèc và møc chÊt lưîng, ®ưîc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n 
cïng mét qui tr×nh, cã thÓ nhËn biÕt ®ưîc mét c¸ch dÔ dµng vµ kh«ng 
vưît qu¸ khèi lưîng qui ®Þnh. 
• MÉu ®iÓm (primary sample): MÉu ®iÓm lµ mét lưîng nhá h¹t gièng 
®ưîc lÊy ra tõ mét ®iÓm trong l« h¹t gièng. 
• MÉu hçn hîp (composite sample): MÉu hçn hîp ®ưîc t¹o thµnh b»ng 
c¸ch trén tÊt c¶ c¸c mÉu ®iÓm ®ưîc lÊy tõ l« h¹t gièng. 
• MÉu göi (submitted sample): MÉu göi lµ mÉu ®ưîc göi ®Õn phßng 
kiÓm nghiÖm. MÉu göi ph¶i cã khèi lưîng tèi thiÓu theo qui ®Þnh vµ cã 
thÓ bao gåm toµn bé hoÆc mét phÇn cña mÉu hçn hîp. 
29 
•MÉu ph©n tÝch (working sample): MÉu ph©n tÝch là mét mÉu 
gi¶m ®ưîc lÊy ra tõ mÉu göi ë phßng kiÓm nghiÖm. 
•MÉu gi¶m (sub-sample): MÉu gi¶m lµ mét phÇn cña mÉu, 
®ưîc lµm gi¶m khèi lưîng b»ng c¸ch dïng mét trong c¸c 
phư¬ng ph¸p chia mÉu. 
•MÉu lưu (stored sample): MÉu lưu lµ mét phÇn cña mÉu göi 
hoÆc mÉu sau ph©n tÝch ®ưîc lưu gi÷, b¶o qu¶n trong nh÷ng 
®iÒu kiÖn thÝch hîp ë phßng kiÓm nghiÖm dïng ®Ó kiÓm tra 
mét sè chØ tiªu chÊt lưîng cña l« h¹t gièng khi cÇn thiÕt. 
•Niªm phong (sealed): Niªm phong cã nghÜa lµ vËt chøa hoÆc 
bao chøa h¹t gièng ®ưîc ®ãng vµ g¾n kÝn sao cho nÕu chóng bÞ 
më ra th× sÏ lµm háng dÊu niªm phong hoÆc ®Ó l¹i chøng cí 
can thiÖp. 30 
b. C¸ch tiÕn hµnh lÊy mÉu l« h¹t gièng 
•Ngưêi lÊy mÉu ®ưîc ®µo t¹o, cã kinh nghiÖm vµ ®ưîc 
cÊp giÊy c«ng nhËn chÝnh thøc vÒ lÊy mÉu. 
•L« h¹t gièng ph¶i ®ưîc s¾p xÕp thuËn lîi cho viÖc ®i vµo 
lÊy mÉu ë tõng vËt chøa. 
•Chñ së h÷u cña l« h¹t gièng ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ mäi 
th«ng tin liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh l« h¹t gièng ®ã. 
•§èi víi c¸c l« h¹t gièng chøa trong nhiÒu d¹ng vËt chøa, 
nÕu nghi ngê vÒ tÝnh kh«ng ®ång nhÊt th× thö nghiÖm tÝnh 
kh«ng ®ång nhÊt ë c¸c l« h¹t gièng. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
6 
31 
1-4 bao LÊy mÉu ë tÊt cả c¸c bao, mçi bao lÊy 3 
mÉu ®iÓm 
5-8 bao LÊy mÉu ë tÊt cả c¸c bao, mçi bao lÊy 2 
mÉu ®iÓm 
9-15 bao LÊy mÉu ë tÊt cả c¸c bao, mçi bao lÊy 1 
mÉu ®iÓm 
16-30 bao LÊy tæng sè 15 mÉu ®iÓm 
31-59 bao LÊy tæng sè 20 mÉu ®iÓm 
60 bao hoÆc h¬n LÊy tæng sè 30 mÉu ®iÓm 
 Sè lưîng mÉu ®iÓm 
32 
Khèi lîng l« Sè lîng mÉu ®iÓm cÇn lÊy 
≤500kg LÊy Ýt nhÊt 5 mÉu ®iÓm 
501-3.000kg Cø 300 kg lÊy mét mÉu ®iÓm, nhưng 
kh«ng dưíi 5 mÉu ®iÓm 
3.001-20.000kg Cø 500 kg lÊy mét mÉu ®iÓm, nhưng 
kh«ng dưíi 10 mÉu ®iÓm 
≥20.001kg Cø 700 kg lÊy mét mÉu ®iÓm, nhưng 
kh«ng dưíi 40 mÉu ®iÓm 
33 
Khèi lưîng l« gièng vµ khèi lưîng mÉu qui ®Þnh 
®èi víi mét sè loµi c©y trång 
TT 
Tªn 
c©y trång 
Khèi lưîng 
l« gièng 
tèi ®a 
(kg) 
Khèi lưîng mÉu tèi thiÓu (g) 
MÉu göi ®Ó PT 
c¸c chØ tiªu chÊt 
lưîng l« gièng 
MÉu 
PT 
®é 
s¹ch 
MÉu 
PT 
h¹t kh¸c loµi / 
h¹t kh¸c gièng 
MÉu PT 
®é Èm 
MÉu lưu 
1 Cµ chua 10.000 30 7 - 50 15 
2 Cải b¾p 10.000 150 10 100 50 50 
3 Cải cñ 10.000 300 30 300 50 50 
4 Dưa chuét 10.000 150 70 - 50 50 
5 Dưa hÊu 10.000 250 250 - 100 200 
6 ĐËu tư¬ng 25.000 1000 500 1000 100 200 
7 ĐËu xanh 20.000 1000 500 1000 100 200 
8 Khoai t©y 100 25 10 - 50 10 
9 L¹c 20.000 2000 1500 1500 200 500 
10 Lóa 25.000 1000 500 500 100 250 
11 Ng« 40.000 1000 900 1000 100 200 
12 Rau muèng 20.000 500 100 - 100 200 
13 Su hµo 10.000 150 10 100 50 50 34 
C¸ch lÊy c¸c mÉu ®iÓm 
• C¸c mÉu ®iÓm cã kÝch thưíc gÇn b»ng nhau lÊy tõ mçi vÞ 
trÝ ®ưîc chän ®Ó lÊy mÉu ë trong bao chøa hoÆc vËt chøa 
• C¸c mÉu ®iÓm sÏ ®ưîc lÊy ë ®Ønh, ë gi÷a vµ ë ®¸y bao, 
nhưng kh«ng nhÊt thiÕt lÊy nhiÒu h¬n mét vÞ trÝ ë trong mét 
bao. 
• Khi h¹t gièng ®ùng trong thïng hoÆc vËt chøa lín, c¸c 
mÉu ®iÓm sÏ ®ưîc lÊy ë c¸c vÞ trÝ vµ ®é s©u ngÉu nhiªn. 
• Khi h¹t gièng ®ãng gãi ë trong c¸c vËt chøa nhá hoÆc vËt 
chøa chèng Èm (hép s¾t t©y hoÆc bao, tói nilon), th× nªn 
lÊy mÉu trưíc khi h¹t ®ưîc ®ưa vµo vËt chøa. 
• MÉu h¹t gièng còng cã thÓ ®ưîc lÊy trªn b¨ng chuyÒn 
®ãng gãi. 
35 
c. C¸c phư¬ng ph¸p chia mÉu 
 Chia mÉu b»ng thiÕt bÞ 
• ThiÕt bÞ chia mÉu d¹ng nãn (Boerner divider). 
• ThiÕt bÞ chia mÉu d¹ng hép (Soil divider) 
• ThiÕt bÞ chia mÉu ly t©m (Centrifugal divider) 
 Chia mÉu b»ng dông cô c¶i tiÕn 
 Chia mÉu b»ng th×a 
 Chia mÉu b»ng tay 
36 
7 
37 38 
39 
d. B¶o qu¶n mÉu 
 Trưíc khi kiÓm nghiÖm 
 Sau khi kiÓm nghiÖm (b¶o qu¶n tèi thiÓu 3 th¸ng kÓ tõ 
ngµy cÊp chøng chØ) 
 MÉu lưu 
•MÉu lưu tõ mÉu göi: ®ưîc b¶o qu¶n tèi thiÓu sau mét vô 
•MÉu lưu sau ph©n tÝch: toµn bé mÉu sau ph©n tÝch sÏ ®ưîc 
b¶o qu¶n tèi thiÓu 3 th¸ng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp liªn 
quan ®Õn kÕt qu¶ kiÓm nghiÖm. 
40 
Tr×nh tù ph©n tÝch mÉu trong phßng kiÓm nghiÖm 
Ph©n tÝch 
§é s¹ch/H¹t kh¸c loµi (h¹t cá 
d¹i) 
Thö 
nghiÖm n¶y 
mÇm 
Khèi lưîng 
1000 h¹t 
KiÓm tra 
 h¹t kh¸c gièng 
MÉu PT 
®é Èm 
MÉu PT c¸c 
chØ tiªu kh¸c 
X¸c ®Þnh 
§é Èm 
MÉu lưu 
MÉu göi 
B¶o qu¶n mÉu sau 
ph©n tÝch 
41 42 
3.2. Ph©n tÝch ®é s¹ch l« h¹t gièng 
• H¹t s¹ch (pure seed): H¹t s¹ch lµ h¹t c¸c loµi c©y trång mµ 
ngưêi göi mÉu yªu cÇu kiÓm tra. H¹t s¹ch gåm c¸c thµnh 
phÇn sau ®©y: 
+ C¸c h¹t gièng nguyªn vÑn (kÓ c¶ c¸c h¹t xanh non) 
+ C¸c mÈu vỡ cña h¹t gièng cã kÝch thưíc lín h¬n mét nöa 
kÝch thưíc ban ®Çu cña chóng. 
+ C¸c h¹t cã phÇn phô ®Ýnh cïng (r©u, cuèng) 
* H¹t kh¸c loµi (other seeds): H¹t kh¸c loµi lµ h¹t cña c¸c loµi 
c©y trång kh¸c víi loµi cña h¹t s¹ch. 
8 
43 
•T¹p chÊt (inert matter) : T¹p chÊt bao gåm c¸c d¹ng h¹t vµ 
c¸c d¹ng vËt chÊt kh¸c kh«ng ®ưîc coi lµ h¹t s¹ch hoÆc 
h¹t kh¸c loµi. 
D¹ng qu¶ bÕ mµ bªn trong râ rµng lµ kh«ng cã h¹t gièng. 
MÈu vì cña h¹t nhưng cã kÝch thíc b»ng hoÆc nhá h¬n mét 
nöa kÝch thưíc ban ®Çu. 
Bé phËn kh¸c ë h¹t gièng kh«ng ®ưa vµo phÇn h¹t s¹ch. 
H¹t gièng bÞ t¸ch ®«i hoÆc kh«ng cã ph«i. 
Vá trÊu, l«ng, cäng, l¸, vÈy, c¸nh, vá c©y, hoa, ®¸, sái 
44 
• C¸ch tiÕn hµnh 
 LÊy mÉu ph©n tÝch tõ mÉu göi 
 T¸ch c¸c thµnh phÇn trong mÉu 
 C©n khèi lưîng (gram) ®Ó tÝnh tû lÖ phÇn tr¨m. Tuú theo khèi 
lưîng cña mÉu ph©n tÝch, sè lÎ khi c©n ®ưîc qui ®Þnh như 
sau: 
 Khèi lưîng cña mÉu ph©n tÝch (g) Sè lÎ cÇn lÊy 
 1,000 4 
 1,000 - 9,999 3 
 10,00 - 99,99 2 
 100,0 - 999,9 1 
 1000 0 
45 46 
3.3. Thö nghiÖm n¶y mÇm 
 Sù n¶y mÇm (germination) lµ sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña c©y 
mÇm ë giai ®o¹n mµ c¸c bé phËn chÝnh cña c©y cã thÓ hoÆc 
kh«ng ph¸t triÓn b×nh thưêng trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña ®ång 
ruéng. 
 Tû lÖ n¶y mÇm (percentage germination) lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè h¹t 
mäc thµnh c©y mÇm b×nh thưêng. 
 C¸c bé phËn chÝnh cña c©y mÇm (essential seedling structures): 
rÔ mÇm, th©n mÇm, l¸ mÇm, chåi mÇm hoÆc bao l¸ mÇm (ë hä 
Hoµ th¶o-Gramineae). 
 C©y mÇm b×nh thưêng (normal seedlings) lµ nh÷ng c©y cã kh¶ 
n¨ng tiÕp tôc ph¸t triÓn thµnh c©y b×nh thưêng khi ®ưîc trång 
trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp vÒ ®Êt, ®é Èm, nhiÖt ®é vµ ¸nh s¸ng. 
47 
 C¸c lo¹i c©y mÇm sau ®©y ®ưîc coi lµ c©y mÇm b×nh 
thưêng: 
(1) C©y mÇm nguyªn vÑn (intact seedlings): c¸c bé phËn chÝnh cña 
c©y mÇm ph¸t triÓn tèt, ®Çy ®ñ, c©n ®èi vµ kháe m¹nh. 
(2) C©y mÇm cã khuyÕt tËt nhá (seedling with slight defects): C©y 
mÇm cã nh÷ng khuyÕt tËt nhá ë c¸c bé phËn chÝnh nhưng vÉn 
cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn b×nh thưêng, c©n ®èi so víi c¸c c©y mÇm 
kháe m¹nh trong cïng mét mÉu thö nghiÖm. 
(3) C©y mÇm bÞ nhiÔm bÖnh thø cÊp (seedlings with secondary 
infection): C¸c c©y mÇm nguyªn vÑn, kháe m¹nh hoÆc cã 
khuyÕt tËt nhá nhưng bÞ l©y bÖnh do nÊm hoÆc vi khuÈn tõ c¸c 
nguån kh¸c ë bªn ngoµi h¹t gièng x©m nhËp vµo. 
48 
 C©y mÇm kh«ng b×nh thưêng (abnormal seedlings): lµ nh÷ng c©y 
mÇm kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thµnh c©y b×nh thưêng dï trong 
®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ ®Êt, ®é Èm, nhiÖt ®é vµ ¸nh s¸ng. C¸c c©y 
mÇm sau ®©y sÏ ®ưîc coi lµ c©y mÇm kh«ng b×nh thưêng: 
(1) C©y mÇm bÞ háng (damaged seedlings): C©y mÇm cã bÊt kú 
mét bé phËn chÝnh nµo ®ã bÞ mÊt, bÞ háng kh«ng thÓ phôc håi ®Ó 
tiÕp tôc ph¸t triÓn c©n ®èi. 
(2) C©y mÇm bÞ biÕn d¹ng hoÆc mÊt c©n ®èi (deformed or 
unbalanced seedlings): C©y mÇm ph¸t triÓn yÕu ít, bÞ rèi lo¹n v× 
sinh lý hoÆc c¸c bé phËn chÝnh bÞ biÕn d¹ng, mÊt c©n ®èi vÒ kÝch 
thưíc. 
(3) C©y mÇm bÞ thèi (decayed seedlings): C©y mÇm cã mét bé 
phËn chÝnh nµo ®ã bÞ bÖnh hoÆc bÞ thèi do nguån bÖnh s¬ cÊp 
(nguån bÖnh cã tõ h¹t gièng) g©y c¶n trë ®Õn sù ph¸t triÓn b×nh 
thưêng cña c©y mÇm. 
9 
49 
 H¹t kh«ng nÈy mÇm (ungerminated seeds) 
(1) H¹t cøng (hard seeds): lµ do h¹t kh«ng hót ®ưîc níc ë giai ®o¹n kÕt 
thóc xÐt nghiÖm nÈy mÇm. 
(2) H¹t ngñ nghØ (fresh seeds): lµ h¹t kh«ng nÈy mÇm do ngñ nghØ sinh 
lý. 
(3) H¹t chÕt (dead seeds): lµ c¸c h¹t kh«ng ph¶i lµ h¹t cøng còng kh«ng 
ph¶I lµ h¹t ngñ nghØ vµ kh«ng cã bÊt kú bé phËn nµo cña c©y mÇm. 
(4) C¸c lo¹i h¹t kh¸c (other categories): H¹t rçng, h¹t kh«ng cã ph«i, h¹t 
bÞ c«n trïng ph¸ háng. 
50 
 C¸ch tiÕn hµnh 
 ChuÈn bÞ gi¸ thÓ: lµm gi¸ thÓ nÈy mÇm cã thÓ lµ: giÊy, c¸t, ®Êt, 
nưíc. 
 LÊy mÉu ph©n tÝch: dïng phư¬ng ph¸p lÊy mÉu b»ng th×a, lÊy 
ngÉu nhiªn mét lưîng h¹t ®ñ ®Ó lËp mÉu ph©n tÝch cho 4 lÇn nh¾c. 
 §Õm 400 h¹t cho 4 lÇn nh¾c, mçi lÇn 100 h¹t. C¸c lÇn nh¾c cã thÓ 
chia nhá thµnh 50 hoÆc 25 h¹t tïy theo kÝch thưíc cña h¹t, gi¸ thÓ 
vµ kho¶ng c¸ch cÇn thiÕt gi÷a c¸c h¹t víi nhau. 
51 
§Æt n¶y mÇm 
-M«i trưêng ®Æt n¶y mÇm ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm sinh lý cña 
loµi c©y trång. 
-C¸c phư¬ng ph¸p ®Æt nÈy mÇm: 
1. Phư¬ng ph¸p dïng giÊy 
 - Phư¬ng ph¸p ®Æt trªn bÒ mÆt giÊy (top of paper) 
 - Phư¬ng ph¸p ®Æt gi÷a giÊy (between paper) 
 - Phư¬ng ph¸p ®Æt trong giÊy gÊp (pleated paper) 
2. Phư¬ng ph¸p dïng c¸t 
 - Phư¬ng ph¸p ®Æt trªn c¸t (top of sand) 
 - Phư¬ng ph¸p ®Æt trong c¸t (in sand) 
3. Phư¬ng ph¸p dïng ®Êt 
52 
53 
 Xø lý h¹t 
 Xö lý h¹t cøng 
- Ng©m nưíc: Ng©m h¹t trong nưíc 24- 48 giê, sau ®ã ®Æt nÈy mÇm 
như qui ®Þnh. 
- Xö lý b»ng c¬ häc: Dïng c¸c dông cô thÝch hîp ®Ó chäc thñng vá 
h¹t hoÆc c¾t, mµi vá h¹t ë phÇn kh«ng cã ph«i ®Ó kÝch thÝch cho 
h¹t nÈy mÇm. 
- Xö lý b»ng axit: Ng©m h¹t trong dung dÞch axit H2SO4 hoÆc HNO3 
®Ëm ®Æc trong mét thêi gian thÝch hîp, sau ®ã röa s¹ch h¹t trưíc 
khi ®Æt nÈy mÇm. 
- §èi víi lóa, sau khi sÊy kh« ë nhiÖt ®é 45-500C cã thÓ ng©m h¹t 
b»ng dung dÞch HNO3 b×nh thưêng trong 24 giê. 
54 
 Xö lý ph¸ ngñ 
-B¶o qu¶n kh«: ®èi víi nh÷ng loµi cã tr¹ng th¸i ngñ nghØ ng¾n th× cÇn b¶o 
qu¶n mÉu ë n¬I kh« r¸o trong mét thêi gian ng¾n. 
-Lµm l¹nh: c¸c mÉu nh¾c l¹i ®ưîc ®Æt tiÕp xóc víi gi¸ thÓ Èm vµ gi÷ ë nhiÖt 
®é thÊp (5-100C trong 7 ngµy) tríc khi ®Æt ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é b×nh thưêng. 
-SÊy kh«: c¸c mÉu nh¾c l¹i ®ưîc sÊy kh« ë nhiÖt ®é 30-350C trong thêi gian 
tèi ®a lµ 7 ngµy 
-ChiÕu s¸ng: mÉu ®ưîc chiÕu s¸ng 8/24 giê tư¬ng øng víi thêi gian cña nhiÖt 
®é cao khi h¹t ®ưîc ®Æt nÈy mÇm theo chÕ ®é nhiÖt ®é thay ®æi. 
-Hãa chÊt: + Dïng KNO3 0,2% ®Ó lµm Èm gi¸ thÓ thay cho nưíc. 
 + Dïng GA30,05% ®Ó lµm Èm gi¸ thÓ thay cho nưíc. 
10 
55 
Phư¬ng ph¸p vµ ®iÒu kiÖn nÈy mÇm ®èi víi mét sè loµi c©y trång 
TT 
Tªn 
c©y trång 
C¸c ®iÒu kiÖn 
nÈy mÇm 
Thêi gian thö 
nghiÖm (ngµy) 
Xö lý 
Phư¬ng 
ph¸p 
NhiÖt ®é 
LÇn 
®Õm 
®Çu 
LÇn 
®Õm 
cuèi 
1 L¹c BP ; S 20 -30 ; 25 5 10 Bãc vá, sÊy 400C 
2 Cải b¾p TP 20 - 30 ; 20 5 7 Lµm l¹nh 
3 Dưa hÊu BP ; S 20- 30 ; 25 5 14 Dïng giÊy gÊp 
4 Dưa chuét TP ; BP ; S 20 - 30 ; 25 4 8 
5 ĐËu tư¬ng BP ; S 20 - 30 ; 25 5 8 
6 Rau muèng BP ; S 30 4 10 
7 Cµ chua TP ; BP ; S 20 - 30 5 14 KNO3 
8 Lóa TP ; BP ; S 20 - 30; 25 5 14 SÊy (50oC); ng©m H20, 
HN03 ( 24 giê) 
9 Cải cñ TP ; BP ; S 20 - 30 ; 20 4 10 Lµm l¹nh 
10 Khoai t©y TP 20-30 3 14 GA3 (1500ppm/24 giê) 
- TP (top of paper): §Æt trªn bÒ mÆt giÊy; BP (between paper): §Æt gi÷a giÊy; S (sand): 
§Æt trong c¸t; PP (pleated paper): §Æt trong giÊy gÊp 
56 
3.4. X¸c ®Þnh khèi lưîng 1000 h¹t 
 C¸ch tiÕn hµnh 
-LÊy mÉu ph©n tÝch ®Ó x¸c ®Þnh khèi lưîng 1.000 h¹t lµ toµn bé 
phÇn h¹t s¹ch cña phÐp thö ph©n tÝch ®é s¹ch. 
-§Õm toµn bé sè h¹t ë trong mÉu ph©n tÝch, sau khi ®Õm, tiÕn hµnh 
c©n toµn bé mÉu (g). 
-§Õm c¸c lÇn nh¾c: 
 + Tõ mÉu ph©n tÝch lÊy ra mét lưîng mÉu gi¶m b»ng phư¬ng 
ph¸p dïng th×a. 
 + Tõ mÉu gi¶m nµy lÊy ngÉu nhiªn 8 mÉu, mçi mÉu 100 h¹t. 
- C©n tõng mÉu (g), lÊy sè lÎ theo qui ®Þnh. 
57 58 
 N ( X2) - ( X)2 
 S = -------------------- 
 N (N - 1) 
Trong ®ã : 
 X - lµ khèi lưîng (g) cña tõng lÇn nh¾c. 
 N - lµ tæng sè lÇn nh¾c. 
TÝnh hÖ sè biÕn ®éng: 
 s 
 V = ------- x 100 
X 
Trong ®ã : X - lµ khèi lưîng trung b×nh (g) cña 100 h¹t tõ 8 lÇn nh¾c. 
 S- lµ ®é lÖch chuÈn cña c¸c lÇn nh¾c. 
KiÓm tra sè liÖu: TÝnh ®é lÖch chuÈn cña 8 lÇn nh¾c theo c«ng thøc: 
59 
3.5. X¸c ®Þnh ®é Èm h¹t 
a. X¸c ®Þnh ®é Èm b»ng phư¬ng ph¸p sÊy ë nhiÖt ®é æn ®Þnh 
 C¸ch tiÕn hµnh 
-MÉu göi ®Ó x¸c ®Þnh ®é Èm ph¶i cßn nguyªn vÑn vµ ®ưîc ®ùng 
trong tói hoÆc bao chèng Èm. 
-C©n mÉu ®ưîc thùc hiÖn trªn c©n ph©n tÝch, tÝnh b»ng gam (g), lÊy 
®Õn 3 sè lÎ. 
-PhÐp thö ®ưîc tiÕn hµnh víi 2 mÉu ph©n tÝch lÊy riªng, mçi mÉu cã 
khèi lưîng tïy thuéc vµo ®ưêng kÝnh cña hép sÊy mÉu qui ®Þnh như 
sau: 
 §ưêng kÝnh hép sÊy mÉu Khèi lưîng mÉu ph©n tÝch 
 < 8cm 4-5g 
 8cm 10g 
60 
 Xay mÉu: 
-C¸c lo¹i h¹t lín ph¶I xay nhá trưíc khi sÊy, trõ nh÷ng lo¹i 
h¹t cã hµm lưîng dÇu qu¸ cao khi xay dÔ bÞ oxy hãa vµ cã 
thÓ lµm mÊt träng lưîng khi xay. 
-ViÖc xay mÉu ®ưîc lµm trªn mÉu gi¶m trưíc khi lÊy mÉu 
ph©n tÝch. 
-Sau khi xay xong, tiÕn hµnh lËp mÉu ph©n tÝch cã khèi 
lưîng theo qui ®Þnh. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
11 
61 
-Møc xay nhá cña c¸c lo¹i h¹t ®ưîc qui ®Þnh như sau: 
+ §èi víi c¸c loµi ngò cèc như lóa, m×, m¹ch, cao lư¬ng; ng« vµ 
b«ng th× ph¶i xay nhá, Ýt nhÊt ph¶i cã 50% nguyªn liÖu xay lät qua 
r©y cã lç 0,5mm vµ dưíi 10% cßn l¹i ë r©y cã lç 1,0mm. 
+ §èi víi c¸c loµi ®Ëu ®ç như ®Ëu tư¬ng, ®Ëu ngù, ®Ëu Hµ-lan, 
®Ëu r¨ng ngùa... th× ph¶i xay th«, Ýt nhÊt ph¶i cã 50% nguyªn liÖu 
xay lät qua r©y cã lç 4,0mm. 
+ §èi víi c¸c lo¹i h¹t cã dÇu, khã xay th× cã thÓ nghiÒn hoÆc th¸i 
nhá nhưng kh«ng ®îc ®Ó hë mÉu ra ngoµi kh«ng khÝ qu¸ 2 phót. 
62 
- C¸c lo¹i b¾t buéc ph¶i xay mÉu: 
C¸c loµi yÕn m¹ch (Avena spp.), 
L¹c (Arachis hypogaea), kª (Eleusine coracana), ®Ëu t¬ng 
(Glycine max), b«ng (Gossypium spp.), 
Lóa (Oryza sativa), c¸c loµi ®Ëu ngù (Phaseolus spp.), ®Ëu Hµ-
lan (Pisum sativum), 
ThÇu dÇu (Ricinus communis), lóa m× ®en (Secale cereale), 
C¸c loµi cao lư¬ng (Sorghum spp.), lóa m× (Triticum aestivum), 
ng« (Zea mays)... 
63 64 
C¾t mÉu 
-C¸c h¹t lín (díi 5000 h¹t/kg) vµ c¸c h¹t cã vá rÊt cøng (®Ëu ®ç), 
cã thÓ c¾t h¹t thµnh nh÷ng mÈu nhá thay cho xay. 
-ViÖc c¾t mÉu sÏ ®ưîc lµm ë trªn mÉu gi¶m trưíc khi lÊy mÉu 
ph©n tÝch. 
-LÊy mét mÉu gi¶m vµ c¾t nhanh c¸c h¹t thµnh c¸c mÈu nhá vµ 
®ưa vµo hép chøa. 
-Trén b»ng th×a vµ lÊy ra 2 mÉu ph©n tÝch cã khèi lưîng gÇn b»ng 
khèi lưîng cña 5 h¹t nguyªn. 
-§Æt c¸c mÉu vµo trong hép c©n. 
-Nh÷ng h¹t cã ®ưêng kÝnh 15 mm hoÆc lín h¬n th× ph¶i c¾t Ýt nhÊt 
thµnh 4 hoÆc 5 mÈu. 
-Kh«ng nªn ®Ó hë ra ngoµi kh«ng khÝ qu¸ 60 gi©y 
65 
 SÊy mÉu 
o SÊy s¬ bé 
-NÕu lµ loµi cÇn ph¶i xay mÉu vµ cã ®é Èm ban ®Çu cao h¬n 17% 
(hoÆc 10% ®èi víi ®Ëu tư¬ng vµ 13% ®èi víi lóa), th× b¾t buéc ph¶i 
sÊy s¬ bé. 
-C¸ch lµm nh sau: 
+ Hai mÉu gi¶m, mçi mÉu cã khèi lîng 25 ± 1g, ®ưîc ®Æt ë trong 
hép sÊy ®· ®ưîc c©n khèi lưîng. 
+ Hai mÉu gi¶m nµy sÏ ®ưîc sÊy ®Ó gi¶m bít lưîng Èm xuèng d-
ưíi 17% (hoÆc dưíi 10% ®èi víi ®Ëu tư¬ng vµ dưíi 13% ®èi víi 
lóa). 
+ Sau khi sÊy s¬ bé, c¸c mÉu gi¶m sÏ ®ưîc c©n l¹i cïng víi c¶ 
hép sÊy ®Ó x¸c ®Þnh khèi lưîng mÉu ®· gi¶m ®i. 
+ Ngay sau ®ã, hai mÉu gi¶m nµy sÏ ®îc xay riªng vµ nguyªn liÖu 
xay sÏ ®ưîc tiÕp tôc tiÕn hµnh sÊy chÝnh thøc. 66 
oC¸c phư¬ng ph¸p sÊy chÝnh thøc 
 Phư¬ng ph¸p sÊy ë nhiÖt ®é thÊp æn ®Þnh 
-MÉu ph©n tÝch ph¶i ®ưîc ph©n bè ®Òu trong hép chøa mÉu. 
-C©n hép vµ n¾p trưíc vµ sau khi cho mÉu vµo. 
-Sau khi c©n, ®Æt nhanh hép ®· cã mÉu lªn n¾p cña nã, ®ưa vµo 
tñ sÊy ®· ®ưîc duy tr× ë nhiÖt ®é 103 2oC vµ sÊy trong 17 1 giê. 
-Thêi gian sÊy b¾t ®Çu tÝnh tõ khi tñ sÊy ®¹t tíi nhiÖt ®é yªu cÇu. 
Khi kÕt thóc thêi gian sÊy qui ®Þnh th× ®Ëy n¾p hép l¹i vµ ®Æt vµo 
b×nh hót Èm ®Ó lµm nguéi trong 30-45 phót. 
-Sau khi lµm nguéi, c©n hép cïng víi c¶ n¾p vµ mÉu. Yªu cÇu ®é 
Èm kh«ng khÝ ë trong phßng thÝ nghiÖm ph¶i thÊp h¬n 70% khi tiÕn 
hµnh phÐp thö. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
12 
67 
Phư¬ng ph¸p sÊy ë nhiÖt ®é cao æn ®Þnh 
- C¸ch tiÕn hµnh còng gièng như sÊy ë nhiÖt ®é thÊp nhưng 
kh¸c lµ tñ sÊy ®ưîc duy tr× ë nhiÖt ®é 130-133oC. 
-MÉu ®ưîc sÊy trong thêi gian 4 giê ®èi víi ng« (Zea mays), 
2 giê ®èi víi c¸c loµi ngò cèc kh¸c vµ 1 giê ®èi víi c¸c loµi 
kh¸c 
-Kh«ng cã yªu cÇu ®Æc biÖt ®èi víi ®é Èm kh«ng khÝ trong 
phßng thÝ nghiÖm trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn phÐp thö. 
68 
 TÝnh to¸n kÕt qu¶ 
§é Èm lµ tû lÖ phÇn tr¨m khèi lưîng ®îc tÝnh to¸n 
®Õn mét sè lÎ theo c«ng thøc sau: 
 100 
 S = (M2 - M3) x ------------ 
 (M2 - M1) 
Trong ®ã: 
S - lµ ®é Èm cña mÉu ph©n tÝch 
M1 - lµ khèi lưîng (g) cña hép sÊy vµ n¾p 
M2 - lµ khèi lưîng (g) cña hép sÊy, n¾p vµ mÉu tríc khi sÊy 
M3 - lµ khèi lưîng (g) cña hép sÊy, n¾p vµ mÉu sau khi sÊy 
69 
NÕu mÉu ®ưîc sÊy s¬ bé th× ®é Èm cña mÉu lµ: 
 S1 x S2 
 S = (S1 + S2) - ----------- 
 100 
Trong ®ã: 
 S1: lµ lưîng Èm mÊt ®i ë lÇn sÊy ®Çu 
 S2: lµ lưîng Èm mÊt ®i ë lÇn sÊy thø hai 
70 
b. X¸c ®Þnh ®é Èm b»ng m¸y ®o ®é Èm 
* HiÖu chuÈn m¸y ®o ®é Èm 
- MÉu hiÖu chuÈn ph¶I cã Ýt nhÊt 2 gièng trong 1 loµi, mçi 
gièng gåm 5 mÉu. 
- Khi ®o ®é Èm ë c¸c gièng cña cïng mét loµi cã kÕt qu¶ 
kh¸c nhau th× ph¶I hiÖu chuÈn tõng gièng. 
- C¸c mÉu ®Ó hiÖu chuÈn ph¶I lo¹i bá h¹t bÞ mèc, h¹t bÞ lªn 
men hoÆc ®· n¶y mÇm. 
- M¸y ®ưîc hiÖu chuÈn sau 100 lÇn ®o hoÆc 1 n¨m 1 lÇn 
71 
C¸ch tiÕn hµnh 
- LÊy mÉu ph©n tÝch: tiÕn hµnh víi hai mÉu ph©n tÝch ®éc lËp, mçi 
mÉu cã khèi lưîng hoÆc dung tÝch ®ưîc yªu cÇu cô thÓ ®èi víi 
tõng lo¹i m¸y ®o. 
- C©n mÉu: viÖc c©n mÉu, nÕu yªu cÇu, ph¶i phï hîp víi c¸c qui 
®Þnh vÒ c©n mÉu ë phÇn ph©n tÝch ®é s¹ch. 
- TÝnh to¸n kÕt qu¶: 
 M1 + M2 
M = ----------------- 
 2 
Trong ®ã: 
M: ®é Èm cña mÉu 
M1 vµ M2: lµ kÕt qu¶ cña mÉu ph©n tÝch thø nhÊt vµ mÉu ph©n 
tÝch thø hai ®ưîc ®o b»ng m¸y ®o ®é Èm. 72 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
13 
73 
3.6. KiÓm nghiÖm ®é thuÇn 
– KiÓm tra qua h¹t b»ng kÝnh lóp 
– Lîng mÉu 400 h¹t 
– KiÓm tra c©y mÇm gieo trªn ®Üa petri 
– Kiểm tra hãa sinh vµ c«ng nghÖ sinh häc 
X 100 
Tæng sè h¹t kiÓm tra 
% H¹t ®óng gièng = 
Sè h¹t ®óng gièng 
74 
 3.7. KiÓm tra søc khoÎ h¹t gièng 
 KiÓm tra bÖnh nÊm b»ng nu«i c©y trªn agar 
 KiÓm tra bÖnh vi khuÈn b»ng huyÕt thanh 
 KiÓm tra bªnh virus b»ng ELISA 
 KiÓm tra n¶y mÇm qua triÖu chøng c©y con 
 X¸c ®Þnh tû lÖ h¹t bÞ bÖnh, lo¹i nÊm, vi khuÈn vµ virus 
75 
3.8. Kiểm tra sức sống hạt giống 
+ Kiểm tra bằng xử lý lạnh 
+ Thúc đẩy già hoá nhanh 
+ Kiểm tra độ dẫn điện 
+Kiểm nghiệm hoá sinh thử TZ 
+Phương pháp Hiltner 
+ Kiểm tra sức khỏe cây con 
+ Tỷ lệ hô hấp 
76 
B¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm nghiÖm trong phßng 
• §é thuÇn 
• §é s¹ch 
• T¹p chÊt 
• C©y kh¸c d¹ng 
• Cá d¹i 
• Tû lÖ n¶y mÇm 
• §é Èm 
• Søc khoÎ h¹t gièng 
• Khèi lưîng h¹t 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/