Bài giảng Sản xuất giống và công nghệ hạt giống - Chương 3: Sự nảy mần của hạt

10 - 90 
11 - 80 
Độ chín của hạt và khả năng nảy mầm của hạt cây diếp dại lâu 
năm và cây diếp Canada ở các giai đoạn chín khác nhau 
2.2. C¸c yÕu tè m«i trưêng 
2.2.1. Nưíc 
• Nưíc lµ yªu cÇu c¬ b¶n cña sù n¶y mÇm, cÇn thiÕt cho c¸c 
enzim ho¹t ®éng, ph¸ vì vá h¹t vµ vËn chuyÓn c¸c chÊt. 
• Giai ®o¹n ngñ nghØ h¹t cã ®é Èm thÊp vµ kh«ng cã ho¹t ®éng 
trao ®æi chÊt. 
• Đé Èm ®Êt tèi ưu cho sù n¶y mÇm lµ rÊt kh¸c nhau giữa c¸c 
loµi. 
 VÝ dô: H¹t ng« b¾t ®Çu n¶y mÇm t¹i ®é Èm 30,5%; Lóa 26,5%; 
ĐËu tư¬ng 50%... 
2.2.2. Kh«ng khÝ (O2
 vµ CO2) 
• Kh«ng khÝ lµ hçn hîp 20% O2, 0,03% CO2 vµ 80% nit¬. 
• NhiÒu thÝ nghiÖm kh¼ng ®Þnh sù n¶y mÇm cña hÇu hÕt 
c¸c loµi ®Òu cÇn Oxy. 
• Khi CO2 cao h¬n 0,03% lµm chËm sù n¶y mÇm trong khi 
nit¬ kh«ng ¶nh hưëng. 
• H« hÊp tăng lªn m¹nh trong qu¸ trình n¶y mÇm, nÕu hµm 
lưîng oxy thÊp sÏ lµm chËm qu¸ trình n¶y mÇm cña hÇu hÕt 
c¸c lo¹i h¹t. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông NGhiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
4 
• Mét sè lo¹i h¹t cã thÓ n¶y mÇm ë dưíi nưíc trong ®iÒu kiÖn 
thiÕu oxy như lóa vµ mét sè c©y mäng nưíc. 
• H¹t lóa cã thÓ n¶y mÇm trong ®iÒu kiÖn hoµn toµn kh«ng cã 
oxy nhưng mÇm yÕu vµ ph¸t triÓn kh«ng bình thưêng. 
Hỗn hợp khí % nảy mầm 
CO2 (%) O2 (%) 
0 20,9 100 
16,9 17,4 93 
30,0 14,7 50 
35,0 13,6 31 
36,8 13,2 20 
38,7 12,8 1 
Ảnh hưởng của CO2/O2 đến tỷ lệ nảy mầm của hạt Yến mạch 
2.2.3. NhiÖt ®é 
•NhiÖt ®é tèi ưu lµ nhiÖt ®é mµ h¹t cã % n¶y mÇm cao nhÊt, trong 
mét thêi gian ng¾n nhÊt. 
•NhiÖt ®é yªu cÇu cã thÓ thay ®æi theo c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña 
sù n¶y mÇm. 
•Loµi, gièng kh¸c nhau yªu cÇu nhiÖt ®é n¶y mÇm kh¸c nhau. 
•Vïng gieo trång vµ thêi gian thu ho¹ch còng ¶nh hưëng ®Õn yªu 
cÇu nhiÖt ®é n¶y mÇm. 
•H¹t cña c©y vïng «n ®íi yªu cÇu nhiÖt ®é n¶y mÇm thÊp h¬n 
vïng nhiÖt ®íi. Loµi d¹i yªu cÇu nhiÖt ®é thÊp h¬n loµi trång. 
 NhiÖt ®é tèi ưu cho n¶y mÇm cña hÇu hÕt c¸c loµi tõ 15-30oC, 
nhiÖt ®é tèi ®a lµ 30-40oC. 
 Sù n¶y mÇm víi yªu cÇu nhiÖt ®é cao thÊp xen kÏ: 
H¹t mét sè loµi n¶y mÇm tèi ưu khi cã nhiÖt ®é dao ®éng 
thưêng xuyªn. 
NhiÖt ®é thay ®æi lµ nguyªn nh©n thay ®æi cÊu tróc cña c¸c 
ph©n tö trong h¹t. 
NhiÖt ®é thay ®æi t¹o ra sù c©n b»ng c¸c s¶n phÈm trung gian 
cña qu¸ trình h« hÊp. 
Thời gian khác nhau yêu cầu nhiệt độ nảy mầm tối ưu khác nhau: Ví 
dụ hạt cây Sphaerotheca macularis (một cây thân gỗ) thời gian 6 giờ 
nhiệt độ nảy mầm tối ưu là 27oC nhưng 48 giờ tối ưu là 20oC. 
2.2.4. Xö lý l¹nh hoÆc tiÒn l¹nh 
• ĐiÒu khiÓn ®Ó h¹t hÊp phô trong ®iÒu kiÖn m¸t vµ Èm kÝch thÝch cho 
h¹t n¶y mÇm ®uîc gäi lµ xö lý l¹nh. 
• Mét phu¬ng ph¸p thuêng ®uîc n«ng d©n dïng là ñ c¸c phÇn nh©n v« 
tÝnh giữa c¸c líp c¸t Èm ®ể giữ gièng qua ®«ng trång vµo vô xu©n năm 
sau. 
• Ngµy nay phu¬ng ph¸p nµy ®uîc sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn n¶y mÇm phèi 
hîp giữa Èm ®é vµ nhiÖt ®é thÊp. 
• Đ©y lµ phu¬ng ph¸p th«ng thuêng ®Ó test kh¶ năng n¶y mÇm trong 
phßng thÝ nghiệm. 
Sự tổn thương của xủ lý lạnh 
 H¹t ®Ëu vµ h¹t b«ng lµ những lo¹i bÞ tæn thư¬ng nÕu bÞ nhiÖt ®é 
thÊp khi h¹t kh« ®ang hÊp phô. 
 NhiÖt ®é thÊp t¹o ra ¸p lùc lªn thµnh tÕ bµo lµ nguyªn nh©n tăng 
hÊp phô. 
 T¸c h¹i cña l¹nh ®Õn trô giữa phÇn th©n vµ rÔ con cña ng«, nhưng 
kh«ng g©y hËu qu¶ gi¶m trao ®æi chÊt ë ng« vµ ®Ëu tư¬ng (Cohn 
et al, 1979). 
 L¹nh ngăn c¶n møc ®é phång cña mµng do l¹nh lµm gi¶m tÝnh ®µn 
håi hay mÊt kh¶ năng ®µn håi cña lipit trong mµng tÕ bµo (Willing 
vµ Leopold, 1983). 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông NGhiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
5 
2.2.5. ¸nh s¸ng 
Sù n¶y mÇm cña chóng bÞ kÝch thÝch bëi quang chu kú (¸nh s¸ng vµ 
tèi), x¶y ra ë nhiÒu loµi c©y trång. 
C¬ chÕ ®iÒu khiÓn cña ¸nh s¸ng ®Õn sù n¶y mÇm cña h¹t gièng như 
®iÒu khiÓn sù ra hoa, kÐo dµi th©n vµ hình thµnh s¾c tè ë qu¶ vµ l¸. 
Cưêng ®é ¸nh s¸ng vµ chÊt lượng ¸nh s¸ng ®Òu ¶nh hưëng ®Õn sù 
n¶y mÇm. ChÊt lưîng ¸nh s¸ng tù nhiªn lµ tæ hîp cña ®é dµi bưíc 
sãng vµ mµu cña ¸nh s¸ng. 
 Cường độ ánh sáng: ¶nh hưëng cña cưêng ®é ¸nh s¸ng (lux) nhìn 
chung lµ kh¸c nhau giữa c¸c loµi, mét sè yªu cÇu cưêng ®é ¸nh s¸ng 
yÕu 100 lux, trong khi ®ã h¹t rau diÕp yªu cÇu cưêng ®é rÊt cao tõ 
1080 ®Õn 2160 lux. 
 Chất lượng ánh sáng: ¸nh s¸ng kÝch thÝch n¶y mÇm tèt nhÊt lµ 
¸nh s¸ng ®á (660-700nm) ®é dµi bưíc sãng <290 nm sÏ kìm h·m sù 
n¶y mÇm. 
 Độ dài ngày: H¹t mét sè loµi biÓu hiÖn ph¶n øng víi quang chu kú, 
c¬ chÕ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña phytocrome gièng như sù ra hoa. 
 Đé mÉn c¶m cña h¹t víi ¸nh s¸ng phô thuéc vµo c¸c 
yÕu tè: 
 Tuổi của hạt: ¸nh s¸ng ¶nh hưëng m¹nh nhÊt ®èi víi sù 
n¶y mÇm cña h¹t lµ ngay sau khi thu ho¹ch vµ gi¶m 
dÇn theo tuæi cña h¹t (Toole vµ céng sù 1957) 
 Thời kỳ hút nước: MÉn c¶m víi ¸nh s¸ng cña h¹t rau 
diÕp tăng trong thêi kú hót nưíc 10 giê, tr¹ng th¸i æn 
®Þnh ë 10 giê kh¸c vµ tăng m¹nh. 
Nhiệt độ hút nước: C¸c h¹t lipidium cã kh¶ năng hót 
nưíc ë 20oC n¶y mÇm 31% nhưng hót nưíc ë 35oC n¶y 
mÇm 98% (Toole,1955). 
Xử lý lạnh: H¹t th«ng tr¾ng miÒn ®«ng (P.Strobus) trë 
lªn ph¶n øng h¬n víi ¸nh s¸ng sau khi xö lý l¹nh vµ tăng 
®é mÉm c¶m tư¬ng øng víi thêi gian xö lý l¹nh. 
2.2.6. Phytochrome (S¾c tè) 
 Sù mÉn c¶m cña h¹t gièng víi quang phæ ¸nh s¸ng ®· ®ưîc ph¸t hiÖn 
năm 1930 (Flint) 
 Nã kÝch thÝch n¶y mÇm lín nhÊt khi chiÕu ¸nh s¸ng ®á (600 – 700nm) 
vµ chuyÓn dÇn sang ®á xa (720 – 760nm) vµ bÞ kìm h·m n¶y mÇm khi 
kÝch thÝch lín nhÊt tõ ®á xa ®Õn ®á. 
 ChiÕu ¸nh s¸ng ®á chØ cÇn thêi gian cùc ng¾n còng ®ñ ®Ó kÝch thÝch 
s¾c tè chuyÓn sang ho¹t ®éng sinh lý. 
 KÝch thÝch ®á hay ®á xa trong kho¶ng thêi gian ng¾n còng ®ñ ®Ó s¾c 
tè chuyÓn theo hai hưíng ®èi nghÞch nhau. 
§á , 660 nm 
 PR PFR 
Ngñ nghØ §á xa 730nm N¶y mÇm
 H×nh th¸i kh«ng H×nh th¸i ho¹t ®éng 
 ho¹t ®éng 
 Tèi 
 NhiÖt ®é cao 
PR: Sắc tố đỏ ; PFR: Sắc tố đỏ xa 
6 
3. Qu¸ trình n¶y mÇm cña h¹t 
3.1. Sù hót níc 
Hót nưíc lµ qu¸ trình ®Çu tiªn cña sù n¶y mÇm, qu¸ trình nµy 
phô thuéc vµo 4 yÕu tè: 
 Thµnh phÇn c¸c chÊt cã trong h¹t 
 Kh¶ năng thÊm cña vá h¹t 
 Áp lực của nước 
 Lưîng nưíc hữu hiÖu 
a. Thành phần của hạt: 
Sù hÊp thu nưíc lµ mét qu¸ trình sinh lý kh«ng phô thuéc vµo 
năng lưîng trao ®æi chÊt mµ liªn quan ®Õn ®Æc tÝnh cña keo 
cã mÆt trong m« h¹t. 
Thµnh phÇn c¬ b¶n t¹o ra sù hót nưíc cña h¹t lµ protein. 
Protein lµ ph©n tö ph©n cùc ©m vµ dư¬ng cã tÝnh hót cao. 
Sù hót nưíc kh¸c nhau do lưîng chøa protein trong h¹t so víi 
tinh bét ®ưîc chøng minh bëi hai lo¹i h¹t ®Ëu tư¬ng vµ ng«: 
ĐËu tư¬ng hót nưíc 2 ®Õn 5 lÇn khèi lưîng kh«, trong khi ng« 
chØ lµ 1,5 ®Õn 2 lÇn. 
C¸c chÊt trong h¹t cã ®ãng gãp vµo kh¶ năng hót 
nưíc lµ: 
ChÊt nhÇy 
Cellulose 
Pectin cè ®Þnh trªn thµnh tÕ bµo. 
Tinh bét chØ cã ¶nh hưëng nhá ®Õn sù hót nưíc cña 
h¹t, ngay c¶ khi cã sè lưîng lín bëi vì nã cã cÊu tróc 
vËt kh«ng mang nªn chØ hót nưíc ë ®é pH thÊp hoÆc 
sau khi xö lý nhiÖt ®é cao. 
b. Sự thẩm thấu của vỏ hạt 
Nước ®i vµo h¹t bÞ ¶nh hưëng rÊt lín cña vá h¹t như cấu tróc vá h¹t. 
Rèn cña nhiÒu lo¹i h¹t còng cho phÐp nưíc ®i vµo dÔ dµng. 
H¹t cña nhiÒu loµi cã m« ®Æc biÖt ngăn c¶n nưíc tù nhiªn vµo h¹t do 
cÊu tróc giµu chÊt lipit vµ tannin. 
Mét sè trường hợp nưíc vµo h¹t th«ng qua vá h¹t nhưng sù thÊm 
nưíc biÕn ®éng rÊt lín giữa c¸c loµi. 
Ph©n vá h¹t theo kh¶ năng thÊm nưíc thµnh 3 lo¹i lµ: kh¸ thÊm 
nưíc, thÊm m¹nh, hoÆc kh«ng thÊm. 
7 
c. ¸p lùc cña níc 
 ¸p lùc cña m«i trưêng ®ưîc x¸c ®Þnh lµ tû lÖ víi lưîng nưíc 
hÊp thu. 
 CÊu tróc h¹t rÊt phøc t¹p kh¶ năng hót nưíc phô thuéc vµo 
tiềm năng nưíc cña tÕ bµo vµ chÞu 3 ¸p lùc: 
 Søc Ðp cña thµnh tÕ bµo 
 Nång ®é thÈm thÊu tÕ bµo 
 Søc trư¬ng cña tÕ bµo 
d. Sù cã mÆt cña nưíc 
• Kh¶ năng thÊm nưíc phô thuéc vµo tiÒm năng nưíc cña tÕ 
bµo vµ lµ kÕt qu¶ cña 3 t¸c ®éng: 
 + Cưêng ®é cña khu«n thµnh tÕ bào. 
 + Nång ®é thÈm thÊu cña thµnh tÕ bµo 
 + Søc căng bÒ mÆt tÕ bµo 
3.2. Ho¹t ®éng cña Enzyme 
 Pha I Pha II Pha III 
 H¹t kh« ho¹t ®éng trao ®æi chÊt rÊt nhá do ®é Èm thÊp. 
 Ngay sau khi hót nưíc qu¸ trình trao ®æi chÊt x¶y ra. 
 Ba pha hót nưíc cña hÇu hết c¸c h¹t trong qu¸ trình n¶y mÇm ®ưîc 
minh ho¹ như ®å thÞ sau. 
 Sù ho¹t ®éng cña enzim b¾t ®Çu ë pha I vµ pha II cña 
qu¸ trình hót nưíc. 
 Sù tăng lªn cña qu¸ trình h« hÊp vµ mÊt dinh dưìng 
vµo rÔ dÉn ®Õn gi¶m träng lưîng kh«. 
Cuèi cïng ë pha III quan s¸t thÊy rÔ kÐo dµi, rÔ trë 
thµnh chøc năng hÊp phô trong pha nµy vµ cã nhiÖm 
vô ®Ó tăng kh¶ năng hót nưíc. 
 Ho¹t ®éng cña enzim trong pha II gióp ph¸ vì c¸c m« dù trữ, 
vËn chuyÓn dinh dưìng tõ c¸c vïng dù trữ ®Õn l¸ mÇm. 
 Trong c©y mét l¸ mÇm gibberellin ®ưîc gi¶i phãng tõ thuÉn 
chuyÓn qua líp h¹t al¬ron cña néi nhò ph¸t ®éng tæng hîp 
enzim thuû ph©n gồm -amylase, ribonuleases, endo- 
gluconase và photphatase. 
 KÕt qu¶ sù gi¶i phãng enzim thuû ph©n lµm suy tho¸i néi nhò vµ 
thµnh tÕ bµo néi nhò. 
8 
C¸c nhµ khoa häc đưa ra gi¶ thuyÕt về c¬ chÕ suy tho¸i néi 
nhò như sau: 
Mét lµ khi enzim ®ưîc gi¶i phãng tõ thuÉn (v¶y) chóng ®Õn c¸c 
líp al¬ron b¾t ®Çu qu¸ trình ph©n gi¶i chÊt dù trữ. Những tÕ bµo 
alơron gÇn nhÊt víi thuÉn tæng hîp những enzim thuû ph©n ®Çu 
tiªn vµ chuçi ph¶n øng thñy ph©n x¶y ra. 
Hai là cã sù phãng thÝch c©n ®èi cña c¸c enzim tõ al¬ron vµ 
thuÉn. ThuÉn cung cÊp enzim thuû ph©n ®Ó ph©n gi¶i m« néi 
nhò. 
enzime 
Phôi của hạt lúa và quá trình giải phóng enzim 
 H¹t n¶y mÇm lµ s¶n phÈm mét chuçi c¸c 
ho¹t ®éng thuû ph©n. 
Thñy ph©n protein 
Thñy ph©n tinh bét vµ hydrat c¸c bon 
Thñy ph©n lipit 
4. Sự phá vỡ các mô dự trữ 
 Phản ứng hóa học để phá vỡ các mô dự trữ có sự tham 
gia của các enzym phân giải: α-amylase, ribonucleases, 
endo-β gluconase và photphatase. 
 Phản ứng xảy ra có sự xúc tác trung gian bởi axít 
gibberellic. 
 Sau thủy phân các chất dự trữ nhiều enzym khác được 
hình thành: ATPaza, phytaza, proteaza, lipaza 
Sự phá vỡ các mô dự trữ và cung cấp các sản 
phẩm cho quá trình nảy mầm của hạt ngô 
9 
Sự phá vỡ các mô dự trữ và cung cấp các sản 
phẩm cho quá trình nảy mầm của hạt đậu tương 
4.1. ChuyÓn hãa m« dù trữ c¸cbon hydr¸t 
 Ho¹t ®éng ®Çu tiªn trong pha II là c¸c enzim ph¸ vì 
cacbonhydrat, lipid, protein vµ c¸c hîp chÊt chøa phèt pho. 
 C¸c chÊt dù trữ ®uîc thuû ph©n dưíi d¹ng chÊt hoµ tan vµ 
chuyÓn tõ néi nhò ®Õn ph«i vµ b¾t ®Çu sinh trưởng cña trôc ph«i 
(gluco, malto). 
 Ph©n tö sucarose ®ưîc chuyÓn ®Õn trôc ph«i cung cÊp năng 
lưîng cho sinh trưëng. 
Glucose cã thÓ đưîc ph¸ vì bëi h« hÊp ë bưíc 1 t¹o thµnh 
glucolysis. 
Glucolysis thñy ph©n tiÕp thµnh hai ph©n tö pyruvic acid sau 
®ó bÞ ph¸ vì hoµn toµn thµnh CO2 vµ nưíc bëi mét chuçi c¸c 
phản øng tricarboxylix acid (Chu trình Krebs). 
Ph¶n øng glucolysis x¶y ra trong tÕ bµo chÊt, chu trình 
Krebs c¶ hai qu¸ trình ®Òu gi¶i phãng năng lưîng ATP như s¬ 
®å sau: 
Chu trình năng lượng sinh học của Lary O.Copeland (1995) 
4.2. ChuyÓn ho¸ lipid 
 ĐÓ ph¸ vì dÇu h¹t, bưíc ®Çu tiªn lµ ph¶n øng thuû 
ph©n nhê enzim lipaza ®Ó t¸ch c¸c ester thµnh c¸c 
acid bÐo tù do vµ glycerol. 
 C¸c acid tù do ®ưîc ph©n huû tiÕp bëi mét trong 2 
enzim oxyho¸  hoÆc  oxidation. 
 - oxidation (Oxy ho¸) hình thµnh nªn c¸c acid bÐo 
tù do ®ãng mét vai trß chÝnh cho sù n¶y mÇm cña 
h¹t. 
 - oxidation lµ phư¬ng tiÖn chÝnh ph¸ huû acid bÐo 
trong qu¸ trình n¶y mÇm. 
ĐÓ ph¸ vì dÇu h¹t, bưíc ®Çu tiªn còng lµ ph¶n øng thuû ph©n sö dông 
enzim lipaza ®Ó t¸ch c¸c ester thµnh c¸c acid bÐo tù do vµ glycerol 
10 
B. - oxidation 
 RCH2 CH2COOH 
 R CH2COOH H2O 
NAD+ 
 RCOOH H2O 
Aldehyde 
Dehydrogenaza etc H2O CO2 Acid bÐo 
 peroxidase 
NADH RCHOH 
 RCH2CHO 
C. - oxidation( §-êng ph©n huû chÊt bÐo) 
C¸c acid tù do ®ưîc ph©n huû tiÕp bëi mét trong 2 enzim oxy ho¸  hoÆc 
-oxidation, -oxidation (Oxy ho¸) hình thµnh nªn c¸c acid bÐo tù do 
®ãng mét vai trß chÝnh cho sù n¶y mÇm cña h¹t nã lµm mÊt 1 ph©n tö 
Cacbon vµ CO2 cña acid bÐo tù do peroxidase vµ aldehy®rogenaza enzim. 
 H2O O2 
ATP ADP P.G.A Triose Hexose Sucrose 
 DPN DPNH P.E.P 
Acid bÐo 
 Oxalacetat 
 Acetyle CoA Malate 
Glyoxylate 
Cycle 
Quá trình thủy phân chất béo (Lary O.Copeland, 1995) 
4.3. ChuyÓn ho¸ protein 
Sù ph¸ vì protein dù trữ trong qu¸ trình h¹t n¶y mÇm 
thùc hiÖn bëi c¸c enzim proteinlaza, proteolytic, 
endopeptidaza, carboxypetidaza. 
C¸c enzim trªn thñy ph©n m¹ch peptid cña protein gi¶i 
phãng amino acid. 
Proteineaza ®ưîc biÕt cã trong nhiÒu lo¹i h¹t vµ tăng 
nhanh trong qu¸ trình h¹t n¶y mÇm (Ryan,1973). 
 Sau khi amino acid tù do ®ưîc gi¶i phãng khái phøc 
hîp protein, chóng ®ưîc tiÕp tôc ph©n gi¶i tiÕp bëi ba 
qu¸ trình sau: 
 Amon ho¸ ®Ó nhËn ®ưîc amonia vµ mét c¸c bon cÊu tróc 
bæ xung vµo nhiÒu qu¸ trình trao ®æi chÊt. 
 Enzim chuyÓn ho¸ amin ®Ó s¶n sinh ra axÝt xetol ®i vµo chu 
trình Kreb ®Ó ph©n gi¶i CO2, H2O vµ năng lưîng ATP 
 HoÆc trùc tiÕp sö dông cho qu¸ trình tæng hîp Protein míi 
trong phÇn kh¸c cña h¹t n¶y mÇm. 
4.4. C¸c hîp chÊt chøa Phosphorus 
Kho¶ng 80% c¸c hîp chÊt chøa l©n trong h¹t ®ưîc dù trữ ë 
c¸c hîp chÊt như muèi can xi, magie vµ mangan cña phytin. 
Cßn l¹i 20% kh¸c chøa trong c¸c hîp chÊt hữu c¬ như: 
Nucleic acid, phospholipids, phosphoprotein. 
Trong qu¸ trình n¶y mÇm phytin ®ưîc ph¸ vì gi¶i phãng ra 
phot pho v« c¬ ®Ó tæng hîp nªn c¸c hîp chÊt chøa phot pho 
kh¸c. 
 Nucleotit như ADP vµ ATP lµ những phøc hîp cña hîp 
chÊt ®ưêng phot ph¸t còng ®ưîc dù trữ vµ gi¶i phãng 
năng lưîng ho¸ häc. 
 MÆc dï phospholipid kh«ng lµ chÊt dù trữ chÝnh cña s¶n 
phÈm h¹t, chóng còng cã mÆt vµ ph¸ vì trong qu¸ trình 
n¶y mÇm như c¸c lipid kh¸c bëi c¸c enzim. 
11 
Sơ đồ cân bằng phản ứng hóa học quang hợp và phản ứng hô hấp 
5. Sinh trëng cña ph«I 
* Ở c©y 1 l¸ mÇm (ng«) 
 Trong 120 giê ®Çu cña sù n¶y mÇm cã sù gi¶m khèi lưîng 
chÊt kh« cña néi nhò vµ tăng khèi lưîng chÊt kh« cña trôc 
ph«i. 
 Sù thay ®æi nµy lµ gi¶m nit¬ tæng sè, protein hoµ tan x¶y ra ë 
néi nhò vµ chuyÓn c¸c hîp chÊt nµy ®Õn trôc mÇm. 
 Sù thuû ph©n tinh bét néi nhò thµnh maltose vµ sau ®ã thµnh 
glucose. Những ®ưêng nµy enzim ho¸ thµnh Sucarose 
chuyÓn ®Õn trôc ph«i. 
* Ở c©y 2 l¸ mÇm (®Ëu t¬ng) 
 M« dù trữ tr¶i qua gi¶m träng lưîng chÊt kh« ë trô dưíi tiÕp 
theo lµ trô trªn l¸ mÇm. 
 Nit¬ hoµ tan vµ nucleiccecid, phopho gi¶m trong l¸ mÇm lµ c¬ 
së ®Ó ph«i xuÊt hiÖn trô dưíi, rÔ, trô trªn vµ chåi mÇm. 
 C¸c m« dù trữ cã chøc năng như mét bÓ chøa khi xuÊt hiÖn 
trôc mầm cã thÓ kÐo dinh dưìng vÒ nã ®Ó n¶y mÇm. 
6. Sù xuÊt hiÖn cña rÔ 
* Khi rÔ thËt xuÊt hiÖn qu¸ trình n¶y mÇm 
®ưîc hình thµnh, cã sù kÐo dµi hoÆc ph©n 
chia tÕ bµo. 
• Sù kÐo dµi tÕ bµo x¶y ra trưíc sù ph©n 
chia tÕ bµo. 
• Sù xuÊt hiÖn cña rÔ xuyªn qua vá h¹t vµ 
tiÕp theo lµ ph©n chia th©n. 
• Trong h¹t ®Ëu kÐo dµi tÕ bµo x¶y ra 2 giai ®o¹n: 
+ Giai ®o¹n 1 (KÐo dµi chËm): RÔ xuÊt hiÖn nhưng kh«ng tăng 
lªn träng lưîng chÊt kh«, mµ chØ tăng chót Ýt träng lưîng tư¬i. 
Giai ®o¹n nµy chuÈn bÞ tæng hîp vËt chÊt cho thµnh tÕ bµo míi 
ë giai ®o¹n cuèi cña kÐo dµi tÕ bµo. 
+ Giai ®o¹n 2 (KÐo dµi nhanh): RÔ víi sù tăng c¶ träng lưîng 
tư¬i vµ träng lưîng kh« kÌm theo di chuyÓn nhanh cña dinh 
dưìng vµo trong rÔ. Sù kiÖn nµy dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn cña rÔ và 
thay ®æi cña h¹t tõ c¸c c¬ quan tù dưìng sang c¸c c¬ quan dÞ 
dưìng. 
7. Hình thµnh c©y con 
 C©y con tù nã ®ưîc hình thµnh khi b¾t ®Çu hót nưíc vµ 
quang hîp. 
 Khëi ®Çu tr¶i qua mét giai ®o¹n thay ®æi tr¹ng th¸i nã vÉn 
phô thuéc dinh dưìng tõ c¸c m« dù trữ. 
 Khi c©y con hoµn chØnh vµ b¸m ch¾c ®ưîc vµo ®Êt vµ b¾t ®Çu 
hót nưíc t¹o ra dinh dưìng cho nã, dÇn dÇn trë lªn sèng tù 
lËp vµ qu¸ trình n¶y mÇm hoµn thµnh. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông NGhiệp Việt Nam
12 
8. Mét sè c¬ chÕ sinh ho¸ cña sù n¶y mÇm 
 Năm 1968 Amen trình bµy model ®Çu tªn chuçi sù kiÖn ho¸ 
sinh x¶y ra trong qu¸ trình nảy mÇm. 
 Ông x¸c nhËn r»ng m« hình nµy lµ mét m« hình tæng qu¸t 
bëi vì cã nhiÒu loµi c©y cã yªu cÇu ¸nh s¸ng, trong khi loµi 
kh¸c l¹i cã yªu cÇu nhiÖt ®é thÊp ®Ó n¶y mÇm. 
 MÆc dï vËy m« hình cña «ng cña lµ ®iÓm næi bËt trong nhiÒu 
vÊn ®Ò xÈy ra trong qu¸ trình n¶y mÇm, bëi vËy nã rÊt quan 
träng ®Ó xem xÐt vµ th¶o luËn vÒ sù n¶y mÇm cña h¹t. 
 Sù n¶y mÇm bÞ chi phối bëi sù c©n b»ng giữa chÊt øc chÕ vµ 
chÊt kÝch thÝch sinh trưëng. 
 Khi chÊt øc chÕ cã mÆt vµ tËp trung lín h¬n chÊt kÝch thÝch sù 
ngñ nghØ x¶y ra. 
 Một t¸c nh©n khëi ph¸t như ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é lµ cÇn thiÕt ®Ó 
kìm h·m hoÆc gi¶m chÊt øc chÕ trong h¹t kÝch thÝch n¶y mÇm. 
 Axit gibberelic cã thÓ sö dông như mét chÊt kÝch thÝch ¶nh 
hưëng khëi ®Çu cho qu¸ trình n¶y mÇm. 
9. Sù kÝch thÝch ho¸ häc cña sù nảy mÇm 
9.1. Gibberellins 
Tõ kho¶ng 1955 Gibberellins ®ưîc biÕt lµ chÊt kÝch thÝch 
h¹t n¶y mÇm cña hÇu hÕt c¸c loµi c©y trång. 
Gibberellins sö dông ®Ó kÝch thÝch n¶y mÇm lµ ch¾c 
ch¾n. 
Đưîc sö dông th«ng thưêng lµ axit giberellic (GA3). 
9.2. Xytokinins 
• Xytokinin (Kinetin) lµ hooc mon néi t¹i kÝch thÝch h¹t n¶y mÇm 
ë mét sè loµi. C¬ chÕ kÝch thÝch n¶y mÇm cña Xytokinin cßn 
chưa biÕt râ, cã 3 gi¶ thiÕt sau: 
 + Sao chÐp trung gian: Xytokinine liªn kÕt víi Ribosone kÝch 
thÝch biÓu hiÖn cña c¸c gen ®Æc biÖt. 
 + Xytokinin liªn kÕt RNA vµ lµ trung gian tæng hîp protein do 
vËy nã cã thÓ kÝch thÝch mét sè qu¸ trình khëi ®Çu cña sù n¶y 
mÇm. 
 + Xytokinin ¶nh hưëng ®Õn tÝnh thÊm cña mµng, cho phÐp 
phãng thÝch Gibbereline trong giai ®o¹n ®Çu cña n¶y mÇm. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông NGhiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
13 
9.3. Ethylene 
Ethylene (C2H4) ®ưîc biÕt lµ chÊt kÝch thÝch n¶y mÇm cña 
nhiÒu loµi c©y trång (ngoµi ¶nh hưëng ®Õn sù chÝn cña qu¶, 
ngñ cña m¾t vµ c¸c qu¸ trình sinh trưëng kh¸c. 
 Nã ®ãng vai trß kÝch thÝch ngñ cña h¹t, mÆc dï ¶nh hưëng 
cña nã kh«ng h¹n chÕ ë sù ngñ cña h¹t, nã kÝch thÝch n¶y 
mÇm ®èi víi h¹t giµ còng như h¹t chÝn chưa thµnh thôc. 
Ethylene ®ưîc xem xÐt kÝch thÝch nÕu auxin trong h¹t ngñ 
nghØ vµ ®ưîc phãng thÝch trong qu¸ trình n¶y mÇm. 
9.4. Oxy giµ (H2O2) 
Ảnh hưëng kÝch thÝch nªn h¹t n¶y mÇm vµ søc 
khoÎ c©y con: cµ chua, ®Ëu vµ ®¹i m¹ch. 
KÝch thÝch h« hÊp ph¸ vì c¸c vËt chÊt dù trữ, bëi 
vËy cung cÊp nhanh h¬n năng lưîng vµ vËt chÊt 
cho tæng hîp ë ®Ønh sinh trưëng. 
9.5. Auxin 
Sù cã mÆt của Auxin trong hạt kÝch thÝch sinh trưëng cña c©y 
và cã ¶nh hưëng ®Õn sù n¶y mÇm. 
ChÊt cã t¸c dông tèt nhÊt lµ IAA (Indole axetic acid) lµm tăng 
n¶y mÇm cña h¹t rau diÕp. 
Khi IAA nång ®é cao kh«ng ho¹t ®éng ngăn c¶n sù n¶y mÇm, 
trong khi nång ®é thÊp kÝch thÝch sù n¶y mÇm. 
 IAA tư¬ng t¸c víi ¸nh s¸ng ®Ó ¶nh hưëng lªn sù n¶y mÇm cña 
h¹t. 
9.6. Nit¬rat kali (KNO3) 
Nit¬rat kali lµ chÊt ®ưîc sö dông réng r·i nhÊt trong kÝch thÝch n¶y 
mÇm cña h¹t. 
Dung dÞch KNO3 0,1 ®Õn 0,2% ®ưîc sö dông ®Ó kiÓm tra n¶y mÇm của 
hạt. 
HÇu hết c¸c h¹t mÉm c¶m víi KNO3 thì còng mÉm c¶m víi ¸nh s¸ng. 
KNO3 còng cã thÓ kÕt hîp víi nhiÖt ®é ¶nh hưëng ®Õn sù n¶y mÇm cña 
h¹t ë mét sè loµi c©y trång mÆc dï vËy KNO3 cã thÓ kh«ng ¶nh hưëng 
®Õn sù n¶y mÇm cña mét sè h¹t. 
10. C¸c yÕu tè kh¸c ¶nh hưëng ®Õn sù n¶y mÇm 
¸p suÊt thÈm thÊu cao cña dung dÞch n¶y mÇm lµm cho sù n¶y mÇm bÞ chËm 
l¹i. 
pH: N¶y mÇm cã thÓ x¶y ra trong ph¹m vi pH réng, nhưng sù n¶y mÇm cña 
hÇu hÕt c¸c loµi cã thÓ trong ph¹m vi pH = 4-7. 
Ng©m nưíc: Ng©m h¹t trong nưíc tăng tèc ®é n¶y mÇm vµ sù n¶y mÇm 
nhanh h¬n. Th«ng thưêng c¸c h¹t ®ưîc lµm kh« trưíc khi n¶y mÇm. 
NhiÖt ®é thÊp ¶nh hưëng ®Õn n¶y mÇm cña h¹t. 
Bøc x¹: Tia gama thưêng kìm h·m sù n¶y mÇm nã ¶nh hưëng râ rÖt h¬n khi 
nhiÖt ®é vµ ®é Èm h¹t cao. 
T¸c ®éng c¬ giíi g©y h¹i n¶y mÇm x¶y ra trong qu¸ trình thu ho¹ch tuèt, 
®Ëp ®Æc biÖt víi loµi h¹t lín g©y h¹i cã thÓ như vì vá h¹t dËp h¹t. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông NGhiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/