Bài giảng Tài chính doanh nghiệp - Chương 13: Chính sách cổ tức

1C H Ö Ô N G 1 3 
CHÍNH SAÙCH COÅ TÖÙC
C H Ö Ô N G 1 3 : CHÍNH SAÙCH COÅ TÖÙC
ƒ Giaù trò cuûa moät doanh nghieäp chòu aûnh
höôûng cuûa ba loaïi quyeát ñònh taøi chính:
¾Quyeát ñònh ñaàu tö
¾Quyeát ñònh taøi trôï
¾Quyeát ñònh chi traû coå töùc
ƒ Khi laäp caùc quyeát ñònh töông quan laãn nhau
naøy, muïc tieâu laø toái ña hoùa taøi saûn cuûa coå
ñoâng.
13.1 CAÙC YEÁU TOÁ QUYEÁT ÑÒNH CHÍNH 
SAÙCH COÅ TÖÙC
ƒ Caùc haïn cheá phaùp lyù
ƒ Caùc ñieàu khoaûn haïn cheá
ƒ Caùc aûnh höôûng cuûa thueá
ƒ Khaû naêng vay nôï vaø tieáp caän caùc thò tröôøng voán
ƒ OÅn ñònh thu nhaäp
ƒ Trieån voïng taêng tröôûng
ƒ Laïm phaùt
ƒ Caùc öu tieân cuûa coå ñoâng
ƒ Baûo veä choáng laïi loaõng giaù
21- Caùc haïn cheá phaùp lyù
„Haàu heát caùc quoác gia ñeàu coù luaät ñieàu tieát chi 
traû coå töùc cuûa moät doanh nghieäp ñaêng kyù hoaït
ñoäng ôû quoác gia ñoù:
ƒ Khoâng theå duøng voán cuûa moät doanh nghieäp ñeå
chi traû coå töùc.
ƒ Coå töùc phaûi ñöôïc chi traû töø lôïi nhuaän roøng hieän
nay vaø trong thôøi gian qua.
ƒ Khoâng theå chi traû coå töùc khi doanh nghieäp maát
khaû naêng thanh toaùn.
Haïn cheá 1 - Khoâng theå duøng voán cuûa moät
doanh nghieäp ñeå chi traû coå töùc
„Haïn cheá naøy ñöôïc goïi laø haïn cheá suy yeáu voán. 
„Tuøy theo ñaëc ñieåm moãi quoác gia, voán ñöôïc ñònh
nghóa nhö sau:
ƒ Chæ bao goàm meänh giaù cuûa coå phaàn thöôøng.
ƒ Hoaëc bao quaùt hôn, goàm caû voán goùp vöôït quaù
taøi khoaûn meänh giaù (thöôøng ñöôïc goïi laø thaëng dö
voán).
Haïn cheá 1 - Khoâng theå duøng voán cuûa moät
doanh nghieäp ñeå chi traû coå töùc
„Thí duï, xem caùc taøi khoaûn voán sau ñaây
treân baûng caân ñoái keá toaùn cuûa Johnson 
Tooland Die Company:
$1.100.000Toång voán coå phaàn thöôøng
200.000Lôïi nhuaän giöõ laïi
400.000Voán goùp cao hôn meänh giaù
$500.000Coå phaàn thöôøng (meänh giaù
5$, 100.000 coå phaàn)
3Haïn cheá 1 - Khoâng theå duøng voán cuûa moät
doanh nghieäp ñeå chi traû coå töùc
ƒ Neáu cho raèng voán laø giaù trò meänh giaù cuûa coå
phaàn thöôøng, coâng ty coù theå chi ra 600.000$ cho coå
töùc (1.100.000$ - 500.000$ giaù trò meänh giaù). 
ƒ Neáu nhö giôùi haïn chi traû coå töùc chæ töø lôïi nhuaän
giöõ laïi, coâng ty chæ coù theå chi traû 200.000$ cho coå
töùc. 
Coå töùc ñöôïc chi traû töø taøi khoaûn tieàn maët
cuûa doanh nghieäp vôùi moät buùt toaùn ñoái
öùng cho taøi khoaûn lôïi nhuaän giöõ laïi.
Haïn cheá 2 - Coå töùc phaûi ñöôïc chi traû töø lôïi
nhuaän roøng hieän nay vaø trong thôøi gian qua
ƒ Haïn cheá naøy ñöôïc goïi laø haïn cheá lôïi nhuaän
roøng, ñoøi hoûi moät doanh nghieäp phaûi coù phaùt
sinh lôïi nhuaän tröôùc khi ñöôïc pheùp chi traû coå töùc
tieàn maët. 
ƒ Ñieàu naøy ngaên caûn caùc chuû sôû höõu thöôøng ruùt
ñaàu tö ban ñaàu cuûa hoï vaø laøm suy yeáu vò theá an 
toaøn cuûa caùc chuû nôï cuûa doanh nghieäp
Haïn cheá 3 - Khoâng theå chi traû coå töùc khi
doanh nghieäp maát khaû naêng thanh toaùn.
ƒ Haïn cheá naøy ñöôïc goïi laø haïn cheá maát khaû naêng
thanh toaùn, quy ñònh raèng moät coâng ty maát khaû
naêng thanh toaùn coù theå khoâng chi traû coå töùc tieàn
maët. 
ƒ Khi moät coâng ty maát khaû naêng thanh toaùn, nôï
nhieàu hôn taøi saûn. Chi traû coå töùc seõ caûn trôû caùc
traùi quyeàn öu tieân cuûa caùc chuû nôï ñoái vôùi taøi saûn
cuûa doanh nghieäp vaø vì vaäy bò ngaên caám.
42- Caùc ñieàu khoaûn haïn cheá
ƒ Caùc ñieàu khoaûn haïn cheá thöôøng taùc ñoäng nhieàu
ñeán chính saùch coå töùc hôn caùc haïn cheá phaùp lyù
vaø naèm trong caùc giao keøo traùi phieáu, ñieàu
khoaûn vay, thoûa thuaän vay ngaén haïn, hôïp ñoàng
thueâ taøi saûn, vaø caùc thoûa thuaän coå phaàn öu ñaõi.
ƒ Caùc haïn cheá giôùi haïn toång möùc coå töùc moät
doanh nghieäp coù theå chi traû. Ñoâi khi, quy ñònh
khoâng theå chi traû coå töùc cho ñeán khi naøo lôïi
nhuaän cuûa doanh nghieäp ñaït ñöôïc moät möùc aán
ñònh naøo ñoù
2- Caùc ñieàu khoaûn haïn cheá
ƒ Ngoaøi ra, caùc yeâu caàu veà quyõ döï tröõ (ñeå thanh
toaùn nôï), quy ñònh raèng moät phaàn doøng tieàn cuûa
doanh nghieäp phaûi ñöôïc daønh ñeå traû nôï, cuõng
haïn cheá vieäc chi traû coå töùc. 
ƒ Vieäc chi traû coå töùc cuõng bò ngaên caám neáu voán
luaân chuyeån roøng cuûa doanh nghieäp khoâng cao
hôn moät möùc ñònh saün naøo ñoù.
3- Caùc aûnh höôûng cuûa thueá
ƒ Thu nhaäp coå töùc vaø thu nhaäp laõi voán daøi haïn
ñeàu phaûi chòu thueá
ƒ Tuøy theo moãi quoác gia maø coù söï khaùc bieät hay 
khoâng giöõa thueá suaát ñaùnh treân thu nhaäp coå töùc
vaø thueá suaát ñaùnh treân thu nhaäp laõi voán.
ƒ Tuøy theo moãi quoác gia thu nhaäp coå töùc bò ñaùnh
thueá ngay (trong naêm hieän haønh), coøn thu nhaäp
laõi voán coù theå ñöôïc hoaõn ñeán caùc naêm sau.
ƒ Coù xu höôùng khuyeán khích caùc doanh nghieäp
giöõ laïi lôïi nhuaän, nhöng caùc quy ñònh cuûa cô
quan thueá laïi coù moät taùc ñoäng ngöôïc laïi.
54- Caùc aûnh höôûng cuûa khaû naêng thanh khoaûn
ƒ Chi traû coå töùc laø caùc doøng tieàn chi ra. Vì vaäy, 
khaû naêng thanh khoaûn cuûa doanh nghieäp caøng
lôùn, doanh nghieäp caøng coù nhieàu khaû naêng chi 
traû coå töùc
ƒ Khaû naêng thanh khoaûn thöôøng trôû thaønh moät
vaán ñeà trong giai ñoaïn kinh doanh suy yeáu daøi
haïn, khi caû lôïi nhuaän vaø doøng tieàn ñeàu suït giaûm. 
ƒ Caùc doanh nghieäp taêng tröôûng nhanh choùng coù
nhieàu caùc cô hoäi ñaàu tö sinh lôïi thöôøng thaáy khoù
khi phaûi vöøa duy trì ñuû thanh khoaûn vöøa chi traû
coå töùc cuøng moät luùc.
5- Khaû naêng vay nôï vaø tieáp caän
caùc thò tröôøng voán
ƒ Khaû naêng thanh khoaûn raát caàn cho doanh
nghieäp, noù baûo veä höõu hieäu cho doanh nghieäp
trong tröôøng hôïp khuûng hoaûng taøi chaùnh vaø
cung caáp moät khaû naêng linh hoaït caàn thieát ñeå
taän duïng caùc cô hoäi ñaàu tö vaø taøi chính baát
thöôøng.
ƒ Caùc doanh nghieäp lôùn coù uy tín coù theå vay tieàn
vôùi thôøi haïn baùo tröôùc ngaén hoaëc coù theå deã daøng
phaùt haønh traùi phieáu hay baùn thöông phieáu thì
caøng thuaän lôïi tieáp caän vôùi caùc nguoàn voán beân
ngoaøi, caøng coù nhieàu khaû naêng chi traû coå töùc.
6- OÅn ñònh thu nhaäp, Trieån voïng
taêng tröôûng vaø Laïm phaùt
ƒ Moät doanh nghieäp coù moät lòch söû lôïi nhuaän oån
ñònh thöôøng saün loøng chi traû coå töùc cao hôn moät
doanh nghieäp coù thu nhaäp khoâng oån ñònh.
ƒ Caùc coâng ty coù tyû leä chi traû coå töùc cao nhaát
thöôøng coù tyû leä taêng tröôûng thaáp nhaát vaø ngöôïc
laïi.
ƒ Trong moät moâi tröôøng laïm phaùt, moät doanh
nghieäp coù theå buoäc phaûi giöõ laïi moät tyû leä lôïi
nhuaän cao hôn ñeå duy trì naêng löïc hoaït ñoäng cho
taøi saûn cuûa mình, ñeå duy trì vò theá voán luaân
chuyeån gioáng nhö tröôùc khi coù laïm phaùt..
6Baûng 13.1 Caùc tyû leä chi traû coå töùc vaø tyû leä taêng
tröôûng gaàn ñaây cuûa caùc coâng ty ñöôïc choïn
3,0
3,0
4,5
4,5
4,5
7,5
6,0
12,0
15,5
11,0
15,5
14,0
37,0
39,0
97,4
96,3
80,0
76,1
62,4
48,6
46,1
45,6
41,9
39,2
15,4
13,7
12,2
0,0
Idaho Power
Boston Edison
Kansas Power and Light
Sears
Exxon
K-Mart
TNT
Hershey Foods
Merck
Coca-Cola
McDonald’s
Hewlett-Packard
Wal-Mart Stores
Cray Research
Tyû leä taêng tröôûng
EPS 10 naêm (%)
Tyû leä chi traû coå
töùc 2002 (%)
Coâng ty
Caùc öu tieân cuûa coå ñoâng, 
Baûo veä choáng laïi loaõng giaù
ƒ Trong moät doanh nghieäp ñöôïc kieåm soaùt chaët
cheõ vôùi töông ñoái ít coå ñoâng, ban ñieàu haønh coù
theå aán ñònh möùc coå töùc theo öu tieân cuûa caùc coå
ñoâng .
ƒ Ñoái vôùi moät doanh nghieäp lôùn coù coå phaàn
ñöôïc naém giöõ roäng raõi, giaùm ñoác taøi chính haàu
nhö khoâng theå tính ñeán caùc öu tieân cuûa coå
ñoâng khi quyeát ñònh chính saùch coå töùc
ƒ Moät vaøi doanh nghieäp choïn caùch giöõ laïi lôïi
nhuaän nhieàu hôn vaø chi traû coå töùc thaáp hôn ñeå
traùnh ruûi ro loaõng giaù.
13.4 CAÙC CHÍNH SAÙCH COÅ TÖÙC 
TRONG THÖÏC TIEÃN
ƒ Chính saùch lôïi nhuaän giöõ laïi thuï ñoäng
ƒ Chính saùch coå töùc tieàn maët oån ñònh
ƒ Caùc chính saùch chi traû coå töùc khaùc
7Chính saùch lôïi nhuaän giöõ laïi thuï ñoäng
ƒ Moät doanh nghieäp neân giöõ laïi lôïi nhuaän khi
naøo maø doanh nghieäp coù caùc cô hoäi ñaàu tö
höùa heïn caùc tyû suaát sinh lôïi cao hôn tyû suaát
lôïi nhuaän ñoøi hoûi
ƒNhö vaäy möùc chi traû coå töùc thay ñoåi töø naêm
naøy sang naêm khaùc vaø tuøy thuoäc vaøo caùc cô
hoäi ñaàu tö coù saün.
ƒ Haàu heát caùc doanh nghieäp coá gaéng duy trì
moät chi traû coå töùc töông ñoái oån ñònh theo thôøi
gian. 
ƒCoâng ty taêng tröôûng neân chia coå töùc ôû möùc
thaáp hôn caùc coâng ty sung maõn.(Bảng 13.1)
Hình 13.3 Moâ hình lòch söû lôïi nhuaän vaø coå töùc
cuûa caùc doanh nghieäp Myõ
Chính saùch coå töùc tieàn maët oån ñònh
ƒCoù nhieàu baèng chöùng cho thaáy raèng haàu heát
caùc doanh nghieäp vaø caùc coå ñoâng thích chính
saùch coå töùc töông ñoái oån ñònh.(hình 13.4)
ƒ Nhieàu nhaø ñaàu tö caûm thaáy caùc thay ñoåi coå
töùc coù noäi dung haøm chöùa thoâng tin - hoï ñaùnh
ñoàng caùc thay ñoåi trong möùc coå töùc cuûa moät
doanh nghieäp vôùi khaû naêng sinh lôïi .
ƒ Ngoaøi ra, nhieàu coå ñoâng caàn vaø leä thuoäc vaøo
moät doøng coå töùc khoâng ñoåi cho caùc nhu caàu
lôïi nhuaän tieàn maët cuûa mình
ƒ Vaø cuoái cuøng, coå töùc oån ñònh laø moät ñoøi hoûi
mang tính phaùp lyù. 
8Chính saùch coå töùc tieàn maët oån ñònh
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
2.50
3.00
3.50
4.00
4.50
5.00
1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Naêm
L
ôïi
 n
hu
aän
 v
aø 
co
å t
öùc
 m
oãi
 c
oå 
ph
aàn
 ($
)
Coå töùc moãi coå phaàn
Lôïi nhuaän moãi coå phaàn
Caùc chính saùch chi traû coå töùc khaùc
ƒ Chính saùch coå töùc coù tyû leä chi traû khoâng ñoåi: 
Neáu lôïi nhuaän doanh nghieäp thay ñoåi nhieàu töø
naêm naøy sang naêm khaùc, coå töùc cuõng dao ñoäng
theo.(hình 13.3)
ƒ Chính saùch chi traû moät coå töùc nhoû haøng quyù
coäng vôùi coå töùc thöôûng theâm vaøo cuoái naêm. 
Thích hôïp cho moät doanh nghieäp coù lôïi nhuaän
bieán ñoäng, vaø nhu caàu tieàn maët bieán ñoäng giöõa
naêm naøy vôùi naêm khaùc, hay caû hai.(hình 13.5)
Hình 13.5 Coå töùc vaø lôïi nhuaän cuûa Dragon
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Naêm
L
ôïi
 n
hu
aän
 v
aø 
co
å tö
ùc 
m
oãi
 c
oå 
ph
aàn
 ($
)
Coå töùc ñaõ chi traû
Lôïi nhuaän
1.2
9Vaán ñeà doanh nghieäp nhoû: Chính saùch coå töùc
ƒ Tyû leä chi traû coå töùc bình quaân cuûa caùc DN lôùn
vöôït quaù 40%, trong khi tyû leä chi traû coå töùc bình
quaân cuûa caùc DN nhoû thöôøng döôùi 3% 
ƒ Lyù do cuûa söï khaùc bieät laø gì? 
9 Nhieàu DN nhoû ñang ôû trong giai ñoaïn taêng
tröôûng nhanh cuûa chu kyø kinh doanh cuûa mình, 
DN thöôøng thieáu voán ñeå taøi trôï caùc ñaàu tö döï ñònh
vaø gia taêng voán luaân chuyeån.
9 DN nhoû do chæ moät hay moät vaøi chuû sôû höõu naém
giöõ, vaø chính saùch coå töùc cuûa caùc DN naøy thöôøng
phaûn aùnh öu tieân lôïi nhuaän cuûa caùc caù nhaân naøy. 
13.5 COÅ TÖÙC ÑÖÔÏC CHI TRAÛ NHÖ THEÁ NAØO
ƒHaàu heát caùc doanh nghieäp aùp duïng theå thöùc
thoâng baùo vaø chi traû coå töùc. Theå thöùc naøy thöôøng
xoay quanh moät ngaøy coâng boá, ngaøy khoâng coù coå
töùc, ngaøy ghi soå, vaø ngaøy chi traû.
5 thaùng 3
Ngaøy chi traû
24 thaùng 2 27 thaùng 2 3 thaùng 3
Ngaøy coâng
boá
Ngaøy khoâng
coù coå töùc
Ngaøy ghi soå
13.5 COÅ TÖÙC ÑÖÔÏC CHI TRAÛ NHÖ THEÁ NAØO
Caùc phöông aùn taùi ñaàu tö coå töùc
Coù hai loaïi phöông aùn taùi ñaàu tö coå töùc: 
ƒ Mua coå phaàn ñang löu haønh : ñöôïc thöïc hieän
thoâng qua moät ngaân haøng, ngaân haøng ñoùng vai
nhö moät ngöôøi ñöôïc uûy thaùc mua coå phaàn treân
thò tröôøng töï do vaø phaân boå soá coå phaàn naøy
theo tyû leä cho caùc coå ñoâng tham gia.
ƒ Mua coå phaàn môùi phaùt haønh : coå töùc tieàn maët
cuûa ngöôøi tham döï ñöôïc duøng ñeå mua coå phaàn
môùi phaùt haønh, thöôøng vôùi moät chieát khaáu nhoû
(khoaûng 5%) töø giaù thò tröôøng. 
10
13.6 COÅ TÖÙC COÅ PHAÀN VAØ CHIA NHOÛ
COÅ TÖÙC 
Coå töùc coå phaàn : laø chi traû theâm coå phaàn
thöôøng cho caùc coå ñoâng thöôøng, chuyeån tieàn töø
taøi khoaûn lôïi nhuaän giöõ laïi sang caùc taøi khoaûn
voán coå phaàn thöôøng khaùc cuûa caùc coå ñoâng. 
Thí duï, Coâng ty Colonial Copies coù voán coå phaàn
cuûa caùc coå ñoâng naém giöõ coå phaàn thöôøng sau
ñaây: 
13.6 COÅ TÖÙC COÅ PHAÀN VAØ
CHIA NHOÛ COÅ TÖÙC 
6.500.000$Toång voán coå phaàn cuûa coå
ñoâng naém giöõ coå phaàn
thöôøng
5.000.000Lôïi nhuaän giöõ laïi
1.000.000Voán ñaõ goùp cao hôn meänh
giaù (thaëng dö voán)
500.000$Coå phaàn thöôøng (meänh giaù
5$, 100.000 coå phaàn)
Voán coå phaàn cuûa caùc coå ñoâng naém giöõ coå phaàn
thöôøng tröôùc coå töùc coå phaàn
13.6 COÅ TÖÙC COÅ PHAÀN VAØ CHIA NHOÛ
COÅ TÖÙC 
Giaû duï coâng ty coâng boá moät coå töùc coå phaàn 10%, 
Voán coå phaàn cuûa caùc coå ñoâng naém giöõ coå phaàn
thöôøng sau coå töùc coå phaàn: (giaù thòtröôøng 20$/cp)
6.500.000$Toång voán coå phaàn cuûa coå ñoâng
naém giöõ coå phaàn thöôøng
4.800.000$Lôïi nhuaän giöõ laïi
1.150.000$Voán ñaõ goùp cao hôn meänh giaù
(thaëng dö voán)
550.000$Coå phaàn thöôøng (meänh giaù 5$, 
110.000 coå phaàn)
11
13.6 COÅ TÖÙC COÅ PHAÀN VAØ
CHIA NHOÛ COÅ TÖÙC 
1 + Phaàn traêm tyû leä coå töùc coå
phaàn
Giaù tröôùc coå töùc coå phaàn
Giaù sau coå töùc coå phaàn =
Giaù thò tröôøng cuûa moãi coå phaàn seõ giaûm theo
töông xöùng vôùi soá coå phaàn môùi phaùt haønh.
1 + 0,10 = 18,18$
20$
Giaù sau coå töùc coå phaàn =
Neáu taøi saûn cuûa moät coå ñoâng tröôùc coå töùc laø 2.000$ 
(100 coå phaàn x 20$/coå phaàn), taøi saûn sau coå töùc coå
phaàn vaãn laø 2.000$ (110 coå phaàn x 18,18$/coå phaàn).
13.7 MUA LAÏI COÅ PHAÀN TÖÔNG TÖÏ
NHÖ LAØ CAÙC QUYEÁT ÑÒNH COÅ TÖÙC
Trong phaàn naøy bao goàm caùc noäi dung 
sau: 
ƒ Theå thöùc mua laïi coå phaàn
ƒ Thí duï veà mua laïi coå phaàn
ƒ Caùc taùc ñoäng cuûa thueá
ƒ Caùc taùc ñoäng phaùt tín hieäu
Theå thöùc mua laïi coå phaàn
Caùc doanh nghieäp thöïc hieän caùc chöông
trình mua laïi coå phaàn theo moät soá caùch thöùc.
ƒMua tröïc tieáp töø caùc coå ñoâng cuûa mình baèng
moät caùch ñöa ra moät giaù ñeäm (thöôøng cao
hôn giaù thò tröôøng), 
ƒMua coå phaàn ôû thò tröôøng töï do, hay coù theå
thöông löôïng rieâng ñeå mua laïi töø nhöõng
ngöôøi naém giöõ löôïng lôùn caùc coå phaàn nhö laø
caùc ñònh cheá chaúng haïn.
12
Theå thöùc mua laïi coå phaàn
ƒCoå phaàn ñöôïc mua laïi ñöôïc goïi laø coå phaàn
ngaân quyõ. 
ƒCoå phaàn ngaân quyõ thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå
laøm cho caùc hoaït ñoäng saùp nhaäp vaø mua laïi
coâng ty deã daøng hôn; 
ƒVieäc mua laïi coå phaàn laøm taêng lôïi nhuaän
moãi coå phaàn cho soá coå phaàn ñang löu haønh
coøn laïi vaø cuõng laøm taêng giaù coå phaàn, 
Caùc taùc ñoäng phaùt tín hieäu
ƒGioáng nhö caùc taùc ñoäng phaùt tín hieäu cuûa gia
taêng coå töùc, mua laïi coå phaàn cuõng coù theå coù moät
taùc ñoäng tích cöïc cho taøi saûn coå ñoâng. 
ƒ Mua laïi coå phaàn coù theå tieâu bieåu cho moät tín
hieäu vôùi caùc nhaø ñaàu tö laø ban ñieàu haønh döï kieán
doanh nghieäp coù lôïi nhuaän vaø doøng tieàn cao hôn
trong töông lai.