Bài giảng Tài chính doanh nghiệp - Chương 4: Rủi ro

11
CHÖÔNG 4
RUÛI RO
2
CHÖÔNG 4 : RUÛI RO
z Trong chöông naøy seõ trình baøy caùc noäi dung 
sau :
9Ñònh nghóa ruûi ro vaø tyû suaát sinh lôïi.
9Caùc phöông phaùp ño löôøng ruûi ro. 
9Giôùi thieäu heä soá beta.
9Caùch tính toaùn ruûi ro danh muïc
9Phaân tích caùc chöùng khoaùn rieâng leû taùc ñoäng
theá naøo ñeán ruûi ro danh muïc.
3
Tyû suaát sinh lôïi
Tyû suaát sinh lôïi cuûa moät chöùng khoaùn ñöôïc
ño löôøng nhö laø toång caùc khoaûn thu nhaäp hoaëc
loã cuûa chuû sôû höõu trong moät thôøi kyø. 
0
t0t
P
C+PP=r -
rt : Tyû suaát sinh lôïi mong ñôïi trong suoát kyø t
Pt: Giaù cuûa chöùng khoaùn trong kyø t
P0 : Giaù cuûa chöùng khoaùn trong kyø 0
Ct : Löu löôïng tieàn maët nhaän ñöôïc cuûa chöùng khoaùn töø
t0 ñeán t1 
24
4.2 ÑO LÖÔØNG RUÛI RO DANH MUÏC
Phaân tích ñoä nhaïy
ƒ Laø moät phöông phaùp ñaùnh giaù ruûi ro baèng
caùch döï ñoaùn tyû suaát sinh lôïi trong tröôøng hôïp
xaáu nhaát; tröôøng hôïp mong ñôïi (coù khaû naêng
xaûy ra nhaát) vaø tröôøng hôïp toát nhaát cho moät
chöùng khoaùn. 
ƒ Trong tröôøng hôïp naøy, ruûi ro cuûa moät chöùng
khoaùn coù theå ñöôïc ño bôûi “khoaûng caùch”. 
Khoaûng caùch caøng lôùn, ruûi ro caøng cao.
5
Phaân tích ñoä nhaïy
16%4%Khoaûng caùch
23%17%Toát nhaát
15%15%Bình thöôøng
7%13%Xaáu nhaát
Tyû suaát sinh lôïi
10.00010.000Ñaàu tö ban ñaàu
Chöùng
khoaùn B
Chöùng
khoaùn A
Baûng 4-1
6
Phaân phoái xaùc suaát
ƒ Phaân phoái xaùc suaát laø moät moâ hình lieân
keát xaùc suaát vaø tyû suaát sinh lôïi cuûa caùc tình
huoáng
 Xaùc suaát
50 
40 
30 
20 
10 
 13 15 17 
Tyû suaát sinh lô ïi (%) 
50
40
30
20
10
 7 15 23
Tyû suaát sinh lôïi (%)
Xaùc suaát
37
Phaân phoái xaùc suaát
ƒ Moät phaân phoái xaùc suaát lieân tuïc daïng hình
chuoâng, coøn goïi laø phaân phoái chuaån
8
4.2. ÑO LÖÔØNG RUÛI RO DANH MUÏC
ƒ Phaàn naøy chuùng ta seõ tìm hieåu caùch thöùc
ño löôøng ruûi ro trong thöïc teá. 
ƒ Ñeå tieáp caän ñoái vôùi ruûi ro phaûi xem xeùt lieân
quan ñeán hai noäi dung: 
¾Hieåu caùch ño löôøng ruûi ro
¾Hieåu ñöôïc moái quan heä giöõa ruûi ro ñaàu cô
vaø phaàn buø ruûi ro yeâu caàu.
9
4.2. ÑO LÖÔØNG RUÛI RO DANH MUÏC
ƒ Hình 4.4 Bieåu ñoà tyû suaát sinh lôïi haøng naêm cuûa caùc
coå phaàn treân thò tröôøng Myõ, töø naêm 1926-1997.
13 -
12 -
11 -
10 -
9 -
8 -
7 -
6 -
5 -
4 -
3 -
2 -
1 -
0 -
-60 -50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50 60 70
Tyû suaát
sinh lôïi, 
%
Soá naêm xaûy ra
410
Phöông sai vaø ñoä leäch chuaån
z Ñoä leäch chuaån vaø phöông sai laø moät
phöông caùch ño löôøng ruûi ro chính xaùc neáu
caùc giaù trò tyû suaát sinh lôïi tuaân theo qui 
luaät phaân phoái chuaån
z Moät trong hai phöông phaùp phöông sai hay 
ñoä leäch chuaån coù theå söû duïng thay theá
nhau vì muïc ñích thuaän tieän trong söû
duïng. 
z Khi ñoä leäch chuaån coù cuøng ñôn vò vôùi tyû
suaát sinh lôïi thì vieäc söû duïng ñoä leäch
chuaån coù nhieàu thuaän lôïi hôn. 21=450=saiPhöông
rri − 2i )rr(
11
Phöông sai vaø ñoä leäch chuaån
z Phöông sai ( rm) = Giaù trò mong ñôïi cuûa
¾ Vôùi rm laø giaù trò tyû suaát sinh lôïi thöïc teá
¾ laø giaù trò tyû suaát sinh lôïi kyø voïng cuûa
nhaø ñaàu tö
z Ñoä leäch chuaån ñôn giaûn chæ laø caên baäc hai
cuûa heä soá phöông sai:
Ñoä leäch chuaån cuûa rm = 
mm rr −
)r_r( mm
mr
)r(sai= mPhöôngσ
12
Phöông sai vaø ñoä leäch chuaån
z Coâng thöùc toång quaùt tính ñoä leäch chuaån σ
nhö sau:
z Khi ñoä leäch chuaån ñöôïc tính toaùn töø caùc
giaù trò tyû suaát sinh lôïi thöïc nghieäm
mm rr −
( )∑
=
×−=σ
n
1i
i
2
i prr
( )2N
1t
t rr1N
1 ∑
=
−−=σ
513
Phöông sai vaø ñoä leäch chuaån
z Löu yù
Neáu hai chöùng khoaùn coù tyû suaát sinh lôïi
mong ñôïi khaùc nhau thì khoâng theå döïa vaøo
ñoä leäch chuaån ñeå keát luaän maø phaûi söû duïng
heä soá phöông sai.
Heä soá phöông sai (CV) laø thöôùc ño ruûi ro treân
moãi ñôn vò tyû suaát lôïi nhuaän mong ñôïi.
mm rr −
r
CV σ=
14
Hình 4.5 : Phaân phoái chuaån cuûa hai troø chôi
mm rr −
Tyû suaát
sinh lôïi
Xaùc suaát
-3σ -2σ -1σ
r
1σ 2σ 3σ
(I): -53% -32% -11% 10% 31% 52% 73%
(II) :-116% -74% -32% 10% 52% 94% 136% 
15
Ña daïng hoaù laøm giaûm ruûi ro nhö theá
naøo?
mm rr −
ƒ Ña daïng hoaù phaùt huy taùc duïng bôûi vì giaù
cuûa caùc coå phaàn khaùc nhau thì seõ khoâng thay
ñoåi gioáng nhau.
ƒ Trong nhieàu tröôøng hôïp söï giaûm giaù coå phaàn
coâng ty naøy laø do söï leân giaù cuûa coâng ty khaùc
vaø ngöôïc laïi.
ƒ Nhö vaäy ñaõ xuaát hieän cô hoäi ñeå giaûm thieåu
ruûi ro baèng vieäc ña daïng hoaù ñaàu tö.
616
Ña daïng hoaù laøm giaûm ruûi ro nhö theá
naøo?
mm rr −
Hình 4.6 Ña daïng hoaù laøm giaûm thieåu ruûi ro vaø
giaûm daàn khi soá coå phaàn taêng leân
1 5 10 15
Soá chöùng
khoaùn
Ñoä leäch chuaån
cuûa danh muïc
ñaàu tö
17
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
ƒ Tyû suaát sinh lôïi mong ñôïi cuûa danh muïc
BBAAp rx+rx=r
Ví duï :
TSSL mong ñôïi cuûa coå phaàn Bristol laø 12% vaø
Ford Motor 16%. XA laø 75% vaø XB 25% 
=> TSSL cuûa danh muïc laø:
rp = 0,75(12%) + 0,25(16%) = 13,0%
18
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
ƒBaûng 4.4
20,0%
12,5
10,0
5,0
0,0
2,5
10,0
20,0%
15,0
13,74
11,2
9,43
9,01
10,0
20,0%
17,5
16,67
15,0
13,33
12,5
10,0
16,0%
15,0
14,67
14,0
13,33
13,0
12,0
0,0%
25,0
33,333
50,0
66,667
75,0
100,0
(%)TSSL mong
ñôïi danh
muïc rp (%)
XA
0,1+
=ABρ
0,0
=ABρ 0,1AB −=ρ
719
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
ƒHeä soá töông quan : laø moät khaùi nieäm noùi leân
moái quan heä cuøng höôùng hay ngöôïc höôùng cuûa
tyû suaát sinh lôïi hai chöùng khoaùn theo thôøi gian
( )
BA
AB
BA,COV
σσ
ρ =
( )( )∑
=
−−=
n
1i
BiBAiAi rrrrp)B,A(COV
20
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
ƒ Tyû suaát sinh lôïi cuûa hai chöùng khoaùn coù
töông quan xaùc ñònh hoaøn toaøn
ƒ Heä soá töông quan = 1 
Tyû suaát
sinh lôïi A
Tyû suaát
sinh lôïi B
21
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
ƒ Tyû suaát sinh lôïi cuûa hai chöùng khoaùn coù
töông quan phuû ñònh hoaøn toaøn
ƒ Heä soá töông quan = -1 
Tyû suaát
sinh lôïi A
Tyû suaát
sinh lôïi B
822
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
ƒ Tyû suaát sinh lôïi cuûa hai chöùng khoaùn coù
töông quan phuû ñònh hoaøn toaøn
ƒ Heä soá töông quan = -1 
Tyû suaát
sinh lôïi A
Tyû suaát
sinh lôïi B
23
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
CP A
CP B
CP A
CP B
2
A
2
Ax σ )B,Acov(
xx BA
)B,Acov(
xx BA 2
B
2
Bx σ
2
pσ
) = 
BAABBA
2
B
2
B
2
A
2
A
2 xx2+x+x= σσρσσσ
2
pp σ=σ
24
0,75 x 0,25 x 1 x 10 x 20
0,75 x 0,25 x 1 x10 x 20
Ford MotorBristol – Myers
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
ƒMinh hoïa tröôøng hôïp cuûa Bristol Myers vaø
Ford Motor ( vôùi heä soá töông quan laø +1)
2
A
2
Ax σ)B,Acov(
xx BA
2
B
2
Bx σ
222
A
2
A )10(x)75,0(=x σ=xx BAABBA σσρ
=xx BAABBA σσρ222B2B )20(x)25,0(=x σ
925
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
2
A
2
Ax σ)B,Acov(
xx BA
2
B
2
Bx σ
Vôùi heä soá töông quan laø +1
Phöông sai danh muïc = (0,75)2 x (10)2 + (0,25)2 
x (20)2 + 2(0,75 x 0,25 x 1 x 10 x 20) = 156.25
Ñoä leäch chuaån laø
25,156
= 12,5% hoaëc laø bình quaân gia quyeàn ñoä
leäch chuaån 10% vaø 20% 
26
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
2
A
2
Ax σ)B,Acov(
xx BA
2
B
2
Bx σ
Vôùi heä soá töông quan laø 0
Phöông sai danh muïc = [(0,75)2 x (10)2] + 
[(0,25)2 x (20)2] = 81,25
Ñoä leäch chuaån laø
= 9,01%. Ruûi ro baây giôø ít hôn bình quaân gia
quyeàn cuûa 10% vaø 20% vaø thaäm chí ít hôn
neáu chæ ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn Bristol
25,81
27
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
2
A
2
Ax σ)B,Acov(
xx BA
2
B
2
Bx σ
Vôùi heä soá töông quan laø -1
Phöông sai danh muïc = [(0,75)2 x (10)2] + 
[(0,25)2 x (20)2] + 2[0,75 x 0,25 x (-1) x 10 x 20] = 
6,25
Ñoä leäch chuaån laø
= 9,01%. Khi coù moái töông quan phuû ñònh
hoaøn toaøn thì ruûi ro cuûa danh muïc ñaõ ôû
möùc thaáp nhaát
25,6
10
28
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
2
A
2
Ax σ)B,Acov(
xx BA
2
B
2
Bx σ
Tyû troïng voán ñaàu tö laøm toái thieåu hoaù phöông
sai cuûa danh muïc:
=> Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc baèng zero
BAAB
2
B
2
A
BAAB
2
B*
A 2
x σσρ−σ+σ
σσρ−σ=
Thay caùc giaù trò töø tröôøng hôïp Bristol - Myers 
vaø Ford Motor thì:
= 66,67% vaø = 33,33%
29
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
2
B
2
Bx σ
20
20
20
18
18
18
16
16
16
14
14
14
12
12
12
10
10
10
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
pσ
pσ
pσ
0.1A B +=ρ
0A B =ρ
0.1A B −=ρ
Ruûi ro danh muïc ( ) (%)
Ruûi ro danh muïc ( ) (%)
Ruûi ro danh muïc ( ) (%)
(a) Töông quan xaùc ñònh hoaøn toaøn ( )
(b) Heä soá töông quan baèng 0 ( )
(c) Töông quan phuû ñònh hoaøn toaøn ( )
30
XNX3Cov(
RN,R3)
XNX2Cov(
R3,RN)
XNX1Cov(
RN,R1)
N
.
.
.
X3XNCov(
R3,RN)
X3X2Cov(
R3,R2)
X3X1Cov(
R3,R1)
3
X2XNCov(
R2,RN)
X2X3Cov(
R2,R3)
X2X1Cov(
R2,R1)
2
X1XNCov(
R1,RN)
X1X3Cov(
R1,R3)
X1X2Cov(
R1,R2)
1
N...321
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
2
1
2
1X σ
2
2
2
2X σ
2
3
2
3X σ
2
N
2
NX σ
11
31
4.3 TÍNH TOAÙN RUÛI RO CUÛA DANH MUÏC 
mm rr −
 COVx)
N
1N)( - (N+×(N
=muïcdanhcuûasaiPhöông
2
2var)
N
1 2
 COVx)
N
1_1+= var
N
1
Phöông sai cuûa danh muïc (khi N Æ ∞) = cov
32
4.4 RUÛI RO HEÄ THOÁNG VAØ RUÛI RO 
KHOÂNG HEÄ THOÁNG
2
A
2
Ax σ)B,Acov(
xx BA
2
B
2
Bx σ
ƒ Ruûi ro khoâng heä thoáng hay coøn goïi laø ruûi ro
coù theå ña daïng hoùa ñöôïc (unsystematic risk) laø
ruûi ro coù theå ñöôïc loaïi boû hoaøn toaøn baèng ña
daïng hoùa.
ƒ Ruûi ro heä thoáng (systematic risk) laø ruûi ro
khoâng theå naøo traùnh ñöôïc cho duø coù ña daïng
hoùa nhö theá naøo ñi nöõa. Ruûi ro nhö theá coøn
ñöôïc goïi laø ruûi ro thò tröôøng
33
4.4 RUÛI RO HEÄ THOÁNG VAØ RUÛI RO 
KHOÂNG HEÄ THOÁNG
1 105 15
Ruûi ro thò tröôøng
Ruûi ro khoâng heä thoáng
Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö
Soá löôïng chöùng khoaùn
12
34
4.4 RUÛI RO HEÄ THOÁNG VAØ RUÛI RO 
KHOÂNG HEÄ THOÁNG
Nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro heä thoáng :
ƒ Thay ñoåi trong laõi suaát
ƒ Thay ñoåi trong söùc mua (laïm phaùt)
ƒ Nhöõng thay ñoåi trong kyø voïng cuûa nhaø ñaàu tö veà
trieån voïng cuûa neàn kinh teá
Nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro khoâng heä thoáng :
ƒ Naêng löïc vaø quyeát ñònh quaûn trò
ƒ Ñình coâng
ƒ Nguoàn cung öùng nguyeân vaät lieäu
ƒ Nhöõng quy ñònh chính phuû veà kieåm soaùt moâi
tröôøng
ƒ Nhöõng taùc ñoäng cuûa caïnh tranh nöôùc ngoaøi
ƒ Möùc ñoä söû duïng ñoøn baåy taøi chính vaø ñoøn baåy
kinh doanh.
35
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
Ruûi ro cuûa moät danh muïc ña
daïng hoaù toát phuï thuoäc vaøo
ruûi ro thò tröôøng cuûa caùc
chöùng khoaùn trong danh muïc
36
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
Goùp phaàn cuaû chöùng khoaùn vaøo ruûi 
ro cuaû danh muïc phuï thuoäc vaøo 
chöùng khoaùn ñoù bò taùc ñoäng nhö theá
naøo bôûi moät suït giaûm chung cuaû thò
tröôøng. 
ƒ Ñoä nhaïy caûm naøy ñoái vôùi thò 
tröôøng goïi laø beta. β
Moät chöùng khoaùn rieâng leû goùp
phaàn vaøo ruûi ro cuûa moät danh muïc
ña daïng hoùa nhö theá naøo?
13
37
1,29
0,95
1,26
0,87
1,05
General 
Electric
Mc 
Donald’
s
Microsoft
Reebok
Xerox
0,65
0,95
0,98
1,13
0,73
AT & T
Bristol-
Myers 
Squibb
Coca – cola
Compaq
Exxon
Beta -Coå phaànBeta-Coå phaàn
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
β
Ruûi ro thò tröôøng ñöôïc ño löôøng baèng Beta
β
38
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
1,0
1,29
Tyû suaát sinh lôïi
thò tröôøng %
Tyû suaát sinh lôïi
cuûa GE %
Hình 4.14 : Beta coå phaàn cuûa G.E. laø 1,29
39
1,00
1,01
1,03
1,31
LVMH (Phaùp)
Nestleù 3
(Thuïy syõ)
Sony (Nhaät)
Telefonica de 
Argentina
0,74
1,05
1,11
0,51
1,13
BP (Anh)
DeutscheBank
(Ñöùc)
Fiat (YÙ)
HudsonBay
(Canaña)
KLM(Haø Lan)
Coå phaànCoå phaàn
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
ββ
14
40
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
Ruûi ro cuûa moät danh muïc ña daïng hoaù toát
phuï thuoäc vaøo ruûi ro thò tröôøng cuûa caùc
chöùng khoaùn trong danh muïc
Taïi sao beta cuûa chöùng khoaùn laïi xaùc ñònh ruûi
ro danh muïc? 
ƒ Ruûi ro thò tröôøng chieám phaàn lôùn ruûi ro cuûa
danh muïc ña daïng hoùa toát.
ƒ Beta cuûa moät chöùng khoaùn ño löôøng ñoä
nhaïy caûm cuûa chöùng khoaùn ñoù ñoái vôùi caùc
bieán ñoäng cuûa thò tröôøng.
41
Soá löôïng chöùng khoaùn = 500
Ruûi ro danh muïc = 20%
Ruûi ro thò tröôøng = 20%
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
Ñoä leäch chuaån
42
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
Soá löôïng chöùng khoaùn = 500
Ñoä leäch chuaån
Ruûi ro danh muïc = 30%
Ruûi ro thò tröôøng = 20%
15
43
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
Soá löôïng chöùng khoaùn = 500
Ñoä leäch chuaån
Ruûi ro danh muïc = 10%
Ruûi ro thò tröôøng = 20%
44
4.5 CAÙC CHÖÙNG KHOAÙN RIEÂNG LEÛ TAÙC ÑOÄNG 
NHÖ THEÁ NAØO ÑEÁN RUÛI RO DANH MUÏC 
ƒDieãn giaûi thöù nhaát: Ruûi ro cuaû danhmuïc ña 
daïng hoaù töông xöùng vôùi beta cuaû danh muïc, 
maø beta cuaû danh muïc baèng vôùi beta trung 
bình cuaû caùc chöùng khoaùn trong danh muïc 
ñoù.
ƒ Dieãn giaûi thöù hai: Beta vaø hieäp phöông sai
Caùc pheùp toaùn trong thoáng keâ ñònh nghóa
beta cuûa coå phaàn i laø : 
2
m
i
)m,icov(=
σ
β