Bài giảng Tuyến tụy nội tiết - Nguyễn Phúc Hậu

ôùi haïn noàng ñoä khoaûng 2 – 3 %. 
Glycogen coù theå ñöôïc duøng cho naêng löôïng, caùi ñoù coù 
lôïi, vì taïo ra naêng löôïng yeám khí trong ít phuùt, do 
thoaùi bieán glycogen tôùi axít lactic trong luùc thieáu oxy. 
2.3.2. Taùc duïng cuûa insulin ñaåy maïnh vieäc thu 
nhaäp, döï tröõ vaø söû duïng glucoz ôû gan. 
Taùc duïng quan troïng nhaát cuûa insulin laø chuyeån glucoz 
thaønh glycogen sau böõa aên. 
Giöõa caùc böõa aên, noàng ñoä glucoz maùu giaûm thaáp, öùc 
cheá söï tieát insulin 
Glycogen laïi chuyeån thaønh glucoz vaø ñöa trôû laïi maùu, 
ñeå giöõ cho glucoz maùu haèng ñònh. 
2.3.2.1. Gan chuyeån glucoz thaønh glycogen qua caùc 
böôùc sau 
1. Insulin laøm baát hoaït hoùa men phosphorylaz gan, 
men chính laøm caét phaân töû glycogen gan thaønh glucoz. 
2. Insulin laøm taêng thu nhaän glucoz maùu vaøo teá 
baøo gan, noù laøm taêng hoaït tính cuûa men glucokinaz, 
men naøy gaây phosphoryl hoùa glucoz sau khi noù khueách 
taùn vaøo teá baøo gan, glucoz ñaõ ñöôïc phosphoryl hoùa thì 
khoâng theå khueách taùn laïi qua maøng ñeå vaøo maùu ñöôïc. 
3. Insulin laøm taêng hoaït tính cuûa caùc men ñaåy 
maïnh vieäc toång hôïp glycogen, ñaëc bieät laø men 
glycogen synthetaz, noù ñoàng phaân hoùa caùc ñôn 
vò monosaccharit ñeå taïo thaønh caùc phaân töû 
glycogen. 
Löôïng glycogen coù theå taêng ñeán möùc chieám töø 5 
– 6 % cuûa khoái gan, töông ñöông vôùi 100g 
glycogen trong gan. 
2.3.2.2. Gan giaûi phoùng glucoz vaøo maùu 
Luùc ñoùi, glucoz maùu giaûm thaáp, gan seõ chuyeån 
glycogen döï tröõ thaønh glucoz, vaø giaûi phoùng glucoz 
vaøo maùu, qua caùc böôùc sau: 
1. Söï giaûm glucoz maùu, laøm tuïy giaûm tieát insulin. 
2. Thieáu insulin, gan ngöøng toång hôïp glycogen, vaø 
ngöøng thu nhaän glucoz töø maùu vaøo gan. 
3. Thieáu insulin laøm hoaït hoùa men phosphorylaz 
gaây caét glycogen thaønh glucoz phosphat. 
4. Men phosphataz maø noù bò insulin öùc cheá, baây giôø 
noù ñöôïc hoaït hoùa do thieáu insulin, noù caét goác 
phosphat cuûa glucoz, vaø glucoz töï do ñöôïc giaûi 
phoùng vaøo maùu. 
Thoâng thöôøng khoaûng 60% glucoz ñöa vaøo sau 
böõa aên ñöôïc döï tröõ ôû gan, roài giöõa caùc böõa aên noù 
laïi ñöôïc giaûi phoùng ra. 
2.3.2.3. Caùc taùc duïng khaùc cuûa insulin treân chuyeån 
hoùa gluxit ôû gan 
Khi löôïng glucoz vaøo gan lôùn hôn soá döï tröõ glycogen, 
insulin ñaåy maïnh chuyeån glucoz thöøa thaønh axít beùo. 
Axít beùo taïo triglycerit ôû daïng lipoprotein coù tyû troïng 
thaáp-> vaän chuyeån vaøo maùu tôùi moâ môõ ñeå döï tröõ. 
Insulin öùc cheá taïo ñöôøng môùi, do laøm giaûm soá 
löôïng vaø hoaït tính cuûa caùc enzym duøng cho taïo 
ñöôøng môùi 
Insulin laøm giaûm söï huy ñoäng axit amin töø cô 
vaø caùc toå chöùc ngoaøi gan laø nguyeân lieäu cho 
sinh ñöôøng môùi. 
2.3.3. Vai troø cuûa insulin treân söï thu nhaän vaø söû 
duïng glucoz cuûa naõo 
Teá baøo naõo hoaøn toaøn khaùc vôùi teá baøo cuûa cô theå veà 
vieäc thu nhaän vaø söû duïng glucoz. 
Noù coù theå thaám glucoz vaø söû duïng glucoz khoâng caàn 
coù trung gian laø insulin 
Teá baøo naõo chæ söû duïng glucoz cho naêng löôïng. 
Möùc ñöôøng huyeát phaûi duy trì ôû treân möùc tieâu chuaån, 
khi giaûm döôùi 50mg/dL, coù theå daãn ñeán shock haï 
ñöôøng huyeát, bieåu hieän : co giaät vaø hoân meâ. 
2.4. TAÙC DUÏNG CUÛA INSULIN TREÂN CHUYEÅN 
HOÙA LIPID 
2.4.1. Taùc duïng cuûa insulin treân toång hôïp vaø döï tröõ 
lipid 
Insulin coù nhieàu taùc duïng daãn tôùi döï tröõ lipid trong caùc 
moâ môõ. 
Insulin laøm taêng söû duïng glucoz caùc moâ-> laøm giaûm söû 
duïng lipid. 
Insulin ñaåy maïnh söï toång hôïp axít beùo ôû gan, vaø axít 
beùo ñöôïc vaän chuyeån trong lipoprotein tôùi caùc moâ môõ 
ñeå döï tröõ. 
Caùc yeáu toá daãn tôùi taêng toång hôïp axít beùo trong gan nhö sau: 
a. Insulin taêng vaän chuyeån glucoz vaøo teá baøo gan, khi noàng ñoä 
glycogen ñaït tôùi 5– 6 %, noù seõ öùc cheá söï toång hôïp glycogen 
tieáp, taát caû glucoz vaøo gan ñöôïc duøng ñeå taïo lipid. 
Glucoz bò caét thaønh pyruvat theo con ñöôøng phaân giaûi glucoz, 
vaø pyruvat tieáp tuïc bieán ñoåi tôùi acetyl-coenzym A, töø ñoù axít 
beùo ñöôïc toång hôïp. 
b. Phaàn lôùn axít beùo ñöôïc toång hôïp trong gan duøng ñeå 
taïo triglycerit laø daïng döï tröõ lipid 
Lipid ñöôïc giaûi phoùng töø gan vaøo maùu ôû daïng 
lipoprotein. 
Insulin hoaït hoùa men lipoprotein lipaz caét triglycerit 
trôû laïi thaønh axít beùo, ñeå chuùng haáp thu vaøo teá baøo môõ 
Chuùng laïi ñöôïc chuyeån thaønh triglycerit vaø döï tröõ. 
2.4.2. Döï tröõ lipid trong teá baøo môõ 
Insulin coù 2 taùc duïng caàn cho döï tröõ lipid trong teá baøo 
môõ : 
a. Insulin öùc cheá men lipaz nhaïy caûm vôùi hormon. 
Ñoù laø men thuûy phaân triglycerit, döï tröõ trong teá baøo 
môõ, vì vaäy söï giaûi phoùng axít beùo vaøo maùu tuaàn hoaøn 
bò öùc cheá. 
Insulin taêng cöôøng vaän chuyeån glucoz qua maøng vaøo 
trong teá baøo môõ, gioáng vaän chuyeån glucoz vaøo teá 
baøo cô. 
Roài moät soá nhoû glucoz ñöôïc söû duïng ñeå toång hôïp 
axít beùo, coøn soá lôùn hôn ñöôïc duøng ñeå taïo thaønh 
chaát a-glycerophosphat. 
Chaát naøy cung caáp glycerol, maø noù keát hôïp vôùi 
axít beùo ñeå taïo thaønh triglycerit, ôû daïng döï tröõ 
cuûa lipid trong teá baøo môõ. 
2.4.3. Keát quaû chuyeån hoùa lipid khi thieáu insulin 
2.4.3.1. Tieâu lipid cuûa môõ döï tröõ vaø giaûi phoùng axít 
beùo töï do vaøo maùu 
Khi thieáu insulin, men lipaz nhaïy caûm vôùi hormon 
trong teá baøo môõ trôû neân hoaït ñoäng maïnh. 
Noù gaây phaân giaûi triglycerit döï tröõ, giaûi phoùng moät 
löôïng lôùn axít beùo vaø glycerol vaøo maùu tuaàn hoaøn. 
Axít beùo töï do trôû thaønh chaát cho naêng löôïng chính cuûa 
cô theå, tröø naõo. 
2.4.3.2. Nhieàu axít beùo trong huyeát töông laøm gan 
chuyeån moät soá axít beùo thaønh phospholipid vaø 
cholesterol. 
Hai chaát naøy cuøng vôùi triglycerit ñöôïc taïo thaønh ñoàng 
thôøi ôû gan ñöôïc ñöa vaøo maùu döôùi daïng lipoprotein. 
Khi thieáu insulin, coù khi lipoprotein huyeát töông taêng 
gaáp 3 laàn bình thöôøng. 
Noàng ñoä lipid cao, ñaëc bieät laø cholesterol, daãn tôùi phaùt 
trieån nhanh choùng beänh xô vöõa ñoäng maïch ôû ngöôøi bò 
ñaùi thaùo ñöôøng naëng. 
2.4.3.3. Thieáu insulin gaây neân tích ceton vaø toan huyeát 
Khi thieáu insulin, axít beùo bò beta oxit hoùa, giaûi phoùng 
moät soá lôùn acetyl-CoA. 
Moät phaàn lôùn acetyl-CoA naøy ñöôïc taïo thaønh axít 
acetoacetic, vaø ñöa vaøo maùu tuaàn hoaøn, phaân phoái cho 
caùc teá baøo ngoaïi bieân. 
ÔÛ ñaây, noù laïi chuyeån ngöôïc thaønh acetyl-CoA vaø duøng 
cho naêng löôïng theo caùch thoâng thöôøng. 
Tuy nhieân, thieáu insulin cuõng laøm giaûm söû duïng axít 
acetoacetic trong toå chöùc ngoaïi bieân, ñoàng thôøi ù nhieàu 
axít acetoacetic ñöôïc chuyeån ñeán töø gan. 
Moät soá axít acetoacetic seõ chuyeån thaønh axít-b-
hydroxybutyric vaø aceton. 
Hai chaát naøy cuøng vôùi axít acetoacetic goïi laø theå 
ceton, vaø noù coù maët trong dòch cô theå moät löôïng lôùn, 
goïi laø tích ceton. 
Trong beänh ñaùi thaùo ñöôøng naëng, axít acetoacetic vaø 
axít-b-hydroxybutyric gaây toan huyeát naëng vaø hoân meâ 
2.5. TAÙC DUÏNG CUÛA INSULIN TREÂN CHUYEÅN 
HOÙA PROTEIN VAØ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN 
2.5.1. Taùc duïng cuûa insulin treân toång hôïp vaø döï tröõ 
protein 
1. Insulin vaän chuyeån nhieàu axit amin vaøo teá baøo, 
insulin cuøng vôùi GH laøm taêng thu nhaäp axit amin cuûa 
teá baøo. 
2. Insulin coù taùc duïng tröïc tieáp treân ribosom, laøm 
taêng söï dòch maõ cuûa RNA thoâng tin ñeå taïo protein môùi, 
khi thieáu insulin, ribosom ngöøng laøm vieäc. 
3.Insulin cuõng laøm taêng söï sao maõ cuûa DNA trong 
nhaân teá baøo, ñeå taïo ra moät löôïng lôùn mRNA, vaø laøm 
taêng toång hôïp protein. 
4. Insulin öùc cheá söï thoaùi bieán protein do lysosom 
cuûa teá baøo, laøm giaûm möùc giaûi phoùng axit amin töø caùc 
teá baøo, ñaëc bieät töø teá baøo cô vaøo maùu. 
5. ÔÛ gan, insulin laøm giaûm möùc taïo ñöôøng môùi, do 
söï giaûm hoaït tính cuûa caùc enzym sinh ñöôøng môùi, vaø 
do söï giaûm thoaùi bieán protein, giaûm axit amin huyeát 
töông, laø nguyeân lieäu sinh ñöôøng môùi. Söï giaûm sinh 
ñöôøng môùi, ñeå daønh axit amin cho toång hôïp protein, 
döï tröõ trong teá baøo. 
2.5.2. Giaûm protein vaø taêng axit amin huyeát töông 
do thieáu insulin 
Khi thieáu insulin thoaùi bieán protein taêng, söï toång hôïp 
protein ngöøng laïi,moät löôïng lôùn axit amin ñöôïc ñöa 
vaøo huyeát töông, axit amin naøy ñöôïc duøng cho nhu caàu 
naêng löôïng vaø sinh ñöôøng môùi. 
Söï thoaùi bieán cuûa caùc axit amin cuõng daãn ñeán söï taêng 
baøi xuaát ureâ trong nöôùc tieåu. 
Haäu quaû cuûa caùc chaát thaûi do protein, thöôøng gaây 
nhöõng bieán chöùng traàm troïng cuûa beänh ñaùi thaùo ñöôøng 
naëng. 
2.5.3. Taùc duïng cuûa insulin treân söï phaùt trieån – 
Ñoàng taùc duïng vôùi GH 
Insulin caàn cho söï toång hôïp protein, yeáu toá caàn cho söï 
phaùt trieån cô theå 
Keát hôïp caû hai hormon: insulin vaø GH laøm cho cô theå 
phaùt trieån maïnh 
2.6. KIEÅM TRA SÖÏ BAØI TIEÁT INSULIN 
2.6.1. Möùc ñöôøng huyeát 
Möùc ñöôøng huyeát luùc ñoùi laø 80-90mg/dL, söï baøi tieát 
insulin ôû möùc toái thieåu, 25ng/min/kg caân naëng. 
Ñöôøng huyeát taêng leân gaáp 2 – 3 laàn so vôùi bình 
thöôøng, söï baøi tieát insulin taêng leân trong 2 giai ñoaïn: 
1. Sau 3 – 5 phuùt, noàng ñoä insulin taêng gaáp 
10 laàn, do chuyeån tieàn chaát insulin töø teá baøo 
beta cuûa ñaûo tuïy. 
 Sau töø 5 – 10 phuùt, noàng ñoä insulin giaûm 
xuoáng coøn moät nöûa tôùi möùc bình thöôøng. 
2. Sau khoaûng 15 phuùt, söï baøi tieát insulin taêng leân 
laàn thöù hai, vaø ñaït tôùi ñænh môùi trong 2 – 3 giôø 
Coù theå taêng gaáp 20 laàn bình thöôøng, do insulin 
ñaõ taïo thaønh töø tröôùc, vaø do hoaït hoùa heä men 
toång hôïp insulin môùi. 
Söï ñaùp öùng baøi tieát insulin vôùi noàng ñoä glucoz 
maùu nhanh choùng vaø taêng ñoät ngoät, laø moät cô 
cheá feed back cöïc kyø quan troïng ñeå ñieàu hoøa 
noàng ñoä glucoz maùu. 
2.6.2. Möùc axit amin 
Caùc axit amin kích thích baøi tieát insulin nhö glucoz, 
nhöng coù khaùc laø: 
Neáu chæ coù axit amin taêng, maø glucoz khoâng taêng, thì 
chæ gaây baøi tieát taêng ít 
Nhöng neáu ñoàng thôøi glucoz huyeát cuõng taêng, thì coù 
theå gaây taêng baøi tieát insulin leân gaáp nhieàu laàn. 
Söï taêng baøi tieát insulin do axit amin, ñaåy maïnh vaän 
chuyeån axit amin vaøo teá baøo vaø toång hôïp protein trong 
teá baøo. 
2.6.3. Caùc hormon daï daøy – ruoät 
Gastrin, secretin, cholecystokinin,v.v... ï baøi tieát insulin 
vöøa phaûi. 
Caùc hormon naøy ñöôïc giaûi phoùng trong vaø sau khi aên, 
ñuùng luùc glucoz vaø caùc axit amin ñöôïc haáp thu vaøo 
maùu 
Caùc hormon naøy coù theå laøm taêng tieát insulin gaáp ñoâi, 
ñeå vaän chuyeån nhanh glucoz vaø axit amin vaøo teá baøo. 
2.6.4. Caùc hormon khaùc 
Nhö glucagon, GH, cortisol... cuõng gaây baøi tieát insulin. 
Taùc duïng kích thích cuûa caùc hormon naøy laø söï baøi tieát keùo daøi, vaø neáu chuùng 
coù soá löôïng lôùn, coù theå daãn ñeán söï baøi tieát kieät queä cuûa teá baøo beta cuûa tieåu 
ñaûo Langerhans, gaây ñaùi thaùo ñöôøng, nhö ôû ngöôøi cöôøng tuyeán yeân, hay 
cöôøng voû thöôïng thaän. 
2.6.5. Kích thích daây thaàn kinh giao caûm hay phoù giao 
caûm cuûa tuyeán tuïy cuõng gaây baøi tieát insulin. 
Adrenalin laøm taêng noàng ñoä glucoz maùu trong stress. 
(1) Adrenalin laøm taêng glucoz maùu, do tieâu maïnh 
glycogen, noù hoaït hoùa men phosphorylaz 
(2) Noù cuõng coù taùc duïng tieâu lipid treân teá baøo môõ, vì 
noù hoaït hoùa men lipaz nhaïy caûm vôùi hormon trong teá 
baøo môõ, vì vaäy noù laøm taêng noàng ñoä axít beùo maùu. 
3. GLUCAGON VAØ CAÙC TAÙC DUÏNG 
Glucagon do teá baøo alpha cuûa tieåu ñaûo 
Langerhans tuïy baøi tieát, khi noàng ñoä glucoz maùu 
giaûm 
Taùc duïng cuûa noù ñoái laäp vôùi insulin->taêng glucoz 
maùu 
 Tieâm 1 microgam/kg glucagon laøm taêng noàng ñoä 
glucoz maùu chöøng 20mg/dL maùu trong 20 phuùt. 
3.1. Taùc duïng treân chuyeån hoùa cuûa glucagon 
3.1.1. Tieâu glycogen laøm taêng noàng ñoä glucoz maùu 
Glucagon hoaït hoùa men adenylcyclaz trong maøng teá 
baøo gan, taïo thaønh AMP voøng 
Chaát naøy hoaït hoùa protein ñieàu hoøa, gaây hoaït hoùa 
protein kinaz; men naøy hoaït hoùa phosphorylaz b kinaz, 
bieán phosphorylaz b thaønh phosphorylaz a; noù xuùc taùc 
söï thoaùi bieán glycogen thaønh glucoz-1-phosphat. 
Roài chaát naøy bò khöû phosphoryl hoùa, glucoz taùch ra vaø 
ñöôïc giaûi phoùng töø teá baøo gan vaøo maùu. 
3.1.2. Sinh ñöôøng môùi do glucagon 
Glucagon laøm taêng möùc sinh ñöôøng môùi ôû gan 
Noù hoaït hoùa nhieàu men caàn cho söï sinh ñöôøng môùi, 
ñaëc bieät laø men chuyeån pyruvat tôùi 
phosphoenolpyruvat, 
Glucagon laøm taêng söï ruùt axit amin töø maùu vaøo teá baøo 
gan, ñeå laøm cô chaát cho sinh ñöôøng môùi. 
3.1.3. Gaây thoaùi bieán lipid döï tröõ cuûa teá baøo môõ 
Glucagon hoaït hoùa men lipaz nhaïy caûm vôùi hormon 
cuûa teá baøo môõ, laøm dò hoùa triglycerit döï tröõ 
Huy ñoäng axít beùo töø teá baøo môõ vaøo maùu ñeå duøng cho 
naêng löôïng. 
Noù cuõng öùc cheá döï tröõ triglycerit trong gan, ngaên caûn 
gan huy ñoäng axít beùo töø maùu, giuùp taêng löôïng axít 
beùo ñeå caùc moâ söû duïng. 
 3.2. Ñieàu hoøa baøi tieát glucagon 
3.2.1. Möùc ñöôøng huyeát 
Laø yeáu toá chuû yeáu ñieàu hoøa baøi tieát glucagon. 
Söï giaûm ñöôøng huyeát kích thích maïnh söï baøi tieát 
glucagon, laøm taêng ñöôøng huyeát trôû veà bình thöôøng, 
Huy ñoäng glucoz töø gan vaøo maùu; ngöôïc laïi taêng 
ñöôøng huyeát öùc cheá baøi tieát glucagon. 
3.2.2. Möùc axit amin huyeát 
Noàng ñoä cao cuûa axit amin (ñaëc bieät laø alamin vaø 
arginin) kích thích baøi tieát glucagon 
Gioáng nhö noù kích thích baøi tieát insulin, yù nghóa laø noù 
ñaåy maïnh vieäc sinh ñöôøng môùi, cung caáp glucoz cho 
cô theå. 
3.2.3. Taùc duïng kích thích cuûa lao ñoäng 
Trong lao ñoäng naëng, noàng ñoä glucagon trong maùu 
thöôøng taêng cao gaáp 4 – 5 laàn 
Coù yù nghóa phoøng ngöøa söï giaûm glucoz maùu trong lao 
ñoäng. 
4. SOMATOSTATIN 
Somatostatin do teá baøo delta baøi tieát 
Khi aên kích thích baøi tieát somatostatin, caùc yeáu toá 
bao goàm: taêng glucoz maùu, taêng axit amin, taêng axít 
beùo, vaø taêng caùc hormon daï daøy – ruoät ñaùp öùng vôùi 
thöùc aên. 
Somatostatin coù caùc taùc duïng öùc cheá sau: 
- ÖÙc cheá söï baøi tieát cuûa insulin vaø glucagon cuûa tuïy.
 - Laøm giaûm vaän ñoäng cuûa daï daøy, ruoät, tuùi 
maät. 
 - Laøm giaûm söï baøi tieát vaø haáp thu cuûa oáng tieâu hoùa. 
Taùc duïng chính cuûa somatostatin laø keùo daøi thôøi gian 
thöùc aên ñöôïc haáp thu vaøo maùu. 
Ñoàng thôøi laøm giaûm söï baøi tieát cuûa insulin vaø 
glucagon, giaûm söû duïng caùc chaát dinh döôõng ñöôïc haáp 
thu. 
Nhö vaäy ngaên caûn söï kieät queä nhanh choùng cuûa thöùc 
aên haáp thu, 
Coù taùc duïng tieát kieäm vaät chaát ñeå ñöôïc söû duïng trong 
thôøi gian daøi. 
5. TAÀM QUAN TROÏNG CUÛA ÑIEÀU HOØA 
GLUCOZ MAÙU 
Noàng ñoä glucoz maùu haèng ñònh quan troïng ñaëc 
bieät 
Glucoz laø nguoàn naêng löôïng duy nhaát cho caùc teá 
baøo naõo, voõng maïc, vaø teá baøo bieåu moâ cuûa oáng 
sinh tinh cuûa tinh hoaøn. 
Phaàn lôùn glucoz ñöôïc taïo thaønh töø nguoàn sinh 
ñöôøng môùi trong giai ñoaïn giöõa tieâu hoùa, vaø söï 
chuyeån ngöôïc töø glycogen thaønh glucoz do gan. 
Glucoz maùu bình thöôøng luùc ñoùi laø 80 – 90mg/dL maùu 
 Taêng leân ñeán 120 – 140mg/dL sau böõa aên. 
Nhöng heä thoáng ñieàu hoøa ñöôøng huyeát nhanh choùng 
ñöa ñöôøng huyeát trôû veà möùc bình thöôøng 2 giôø sau ñoù. 
Gan vaø heä thoáng noäi tieát chòu traùch nhieäm: 
5.1. Gan nhö laø heä thoáng ñeäm glucoz maùu chuû yeáu 
Khi glucoz maùu taêng cao sau böõa aên 
2/3 soá glucoz haáp thu ñöôïc döï tröõ döôùi daïng glycogen 
ôû gan. 
Giöõa caùc böõa aên, glucoz maùu giaûm, gan laïi chuyeån 
glycogen thaønh glucoz ñöa vaøo maùu. 
5.2. Insulin vaø glucagon 
Noàng ñoä glucoz maùu taêng, insulin ñöôïc baøi tieát, vaø noù 
laøm giaûm glucoz maùu veà möùc bình thöôøng; 
Khi glucoz maùu giaûm, kích thích baøi tieát glucagon, noù 
laøm taêng möùc glucoz maùu trôû veà bình thöôøng. 
Bình thöôøng, cô cheá feed back insulin quan troïng hôn 
glucagon, 
Khi glucoz bò söû duïng quaù möùc trong lao ñoäng, hay 
tình traïng stress, cô cheá glucagon trôû neân giaù trò. 
5.3. Thaàn kinh giao caûm vaø tuûy thöôïng thaän 
Möùc glucoz maùu thaáp -> vuøng döôùi ñoài kích thích thaàn 
kinh giao caûm-> adrenalin cuûa tuûy thöôïng thaän ñöôïc 
baøi tieát, gaây giaûi phoùng glucoz töø gan laøm taêng möùc 
ñöôøng huyeát. 
5.4. GH vaø cortisol ñöôïc baøi tieát ñaùp öùng vôùi söï 
giaûm ñöôøng huyeát keùo daøi 
chuùng laøm giaûm möùc söû duïng glucoz cuûa phaàn lôùn caùc 
teá baøo cuûa cô theå, caùi ñoù giuùp cho vieäc naâng möùc 
ñöôøng maùu. 
5.5. Ngoaøi ra T3, T4 cuûa tuyeán giaùp cuõng goùp phaàn 
laøm taêng ñöôøng huyeát. 
6. BEÄNH ÑAÙI THAÙO ÑÖÔØNG TUÏY 
6.1. Nguyeân nhaân 
Phaàn lôùn do giaûm baøi tieát insulin do teá baøo beta 
cuûa ñaûo Langerhans. 
Di truyeàn ñoùng vai troø chính, do khieám khuyeát 
cuûa gen chòu traùch nhieäm söï toång hôïp insulin. 
Taêng nhaïy caûm cuûa teá baøo beta vôùi virus, laøm 
phaù huûy teá baøo 
Söï phaùt trieån khaùng theå töï mieãn choáng laïi teá baøo beta-
>phaù huûy chuùng. 
Thoaùi hoùa teá baøo beta do di truyeàn. 
Beùo cuõng ñoùng vai troø trong söï phaùt trieån ñaùi thaùo 
ñöôøng. 
Trong beùo beäu, teá baøo beta cuûa ñaûo Langerhans trôû 
neân ít ñaùp öùng vôùi kích thích taêng ñöôøng huyeát, vì vaäy 
möùc insulin maùu khoâng taêng khi caàn. 
 Lyù do khaùc laø beùo beäu laøm giaûm soá receptor tieáp 
nhaän insulin cuûa teá baøo ñích cuûa toaøn cô theå 
 nhö vaäy insulin coù ít hieäu quaû ñeå ñaåy maïnh taùc duïng 
chuyeån hoùa thoâng thöôøng. 
6.2. Cô cheá beänh sinh 
Khi thieáu insulin coù caùc taùc duïng nhö sau : 
- Giaûm söû duïng glucoz trong teá baøo, laøm taêng 
noàng ñoä glucoz maùu leân töø 300 – 1000mg/dL hay hôn 
nöõa. 
- Taêng huy ñoäng lipid töø nôi döï tröõ môõ, gaây ra 
chuyeån hoùa lipid baát thöôøng, laéng ñoïng cholesterol 
trong vaùch maïch, gaây ra xô vöõa ñoäng maïch-> beänh 
phaùt trieån nhanh. 
Giaûm protein cuûa cô theå, do huy ñoäng cho naêng löôïng. 
Maát glucoz qua nöôùc tieåu, xaûy ra khi ñöôøng huyeát treân 
180mg/dL. 
Khi glucoz maùu taêng ñeán 300 – 500mg/dL, möùc 
glucoz maát trong nöôùc tieåu coù theå ñeán 100g moãi ngaøy. 
Khi glucoz khoâng ñöôïc vaän chuyeån qua maøng vaøo 
trong teá baøo, noù öù laïi ôû dòch ngoaïi baøo, laøm taêng aùp 
suaát thaåm thaáu, huùt nöôùc töø teá baøo ra ngoaøi, laøm cho teá 
baøo maát nöôùc. 
Glucoz thaûi qua nöôùc tieåu, gaây lôïi nieäu thaåm thaáu, laøm 
maát nöôùc töø dòch ngoaïi baøo ra nöôùc tieåu. 
Daáu hieäu quan troïng cuûa ñaùi thaùo ñöôøng laø maát nöôùc 
caû trong vaø ngoaøi teá baøo, deã daãn ñeán shock tuaàn hoaøn. 
Toan huyeát vaø hoân meâ: 
Khi cô theå hoaøn toaøn tieâu thuï lipid cho naêng löôïng 
Axít acetoacetic vaø axít-b-hydroxybutyric taêng leân 
trong dòch cô theå töø 1mEq/L tôùi 10mEq/L, daãn ñeán 
toan huyeát. 
Moät taùc duïng khaùc laø khi noàng ñoä axít ceto taêng leân 
trong maùu noù seõ ñöôïc baøi xuaát qua nöôùc tieåu vôùi löôïng 
lôùn: 100 – 200g/24 giôø. 
Vì chuùng laø axít maïnh raát ít ñöôïc baøi xuaát ôû daïng axít 
ñôn thuaàn, maø thöôøng ñöôïc baøi xuaát döôùi daïng keát hôïp 
vôùi natri töø dòch ngoaïi baøo 
Do ñoù noàng ñoä natri ôû dòch ngoaøi baøo giaûm, vaø H+ 
thay theá choã cuûa Na+, nhö theá laøm taêng möùc toan 
huyeát. - 
Toan huyeát bao goàm: 
Thôû nhanh vaø saâu, thôû Kussmaul, thôû ra quaù nhieàu 
CO2, vaø haøm löôïng bicarbonat dòch ngoaïi baøo giaûm 
nhieàu. 
Keát quaû coù theå daãn ñeán hoân meâ toan huyeát, vaø cheát 
khi ñoä pH maùu giaûm döôùi 7. 
Nhöõng trieäu chöùng ñieån hình cuûa beänh ñaùi thaùo ñöôøng 
laø: ña nieäu, uoáng nhieàu, aên nhieàu, maát caân vaø yeáu cô.