Công xã Pa-ri (Pháp)

CÔNG XÃ PA-RI (PHÁP) 
Công xã Pa-ri mở cuộc họp các ủy viên công xã tại tòa Thị chính 
Sau cuộc khởi nghĩa 18-3-1871, cuộc cách mạng vô sản đầu tiên, ban 
chấp hành Trung ương Quốc dân quân tổ chức cuộc bầu cử Hội đồng 
công xã- nhà nước kiểu mới - vào ngày 26-3-1871. Hội đồng công xã 
gồm nhiều Uỷ ban, đứng đầu mỗi Uỷ ban là một uỷ viên công xã, chịu 
trách nhiệm trước nhân dân và có thể bị bãi miễn. Mỗi uỷ ban gồm từ 
5-8 người. Các cuộc họp của hội đồng công xã thường tiến hành ở toà 
thị chính rất trang nghiêm. 
Toà thị chính được xây dựng vào thế kỉ XVI ở trung tâm một quảng 
trường rộng lớn, trước đó dùng làm nơi hành hình những tù phạm tội 
bị án xử tử. Toà nhà được xây dựng theo thiết kế của kiến trúc sư Đô-
mê-ni-cô đa Coóc-tô-na. toà thị chính là nơi làm việc của cơ quan đầu 
não của chính quyền thành phố Pari. Toà nhà được kiến trúc theo 
phong cách thời kì Phục hưng. 
Ngày 28-5-1871, quân đội chính phủ tư sản phản động, đứng đầu là 
Chi-e đã phá huỷ ngôi nhà này. toà thị chính được xây dựng lại như 
ngày nay, được hoàn thành vào năm 1882. 
“Công trình kiến trúc liên hợp này thực sự uy nghiêm và độc đáo với 
những sảnh đường khác nhau được che bằng các mái vòm hình tháp 
cụt và một rừng tượng ở các góc tường. Chí ít ra thì cũng có tới 136 bức 
tượng nằm trên 4 mặt tiền của toà nhà; và trên dãy nhà còn có một bức 
tượng Etiênn Marcel. Đó là người cầm đầu các thương gia Pari thể kỉ 
XIV. Qua hàng thế kỉ, toà nhà đã trở thành nơi xảy ra các sự kiện lịch sử 
quan trọng. Sự kiện bi thảm nhất có lẽ đã xảy ra vào sáng ngày 27-7-
1794 (tức ngày 9 tháng Tecmido, theo lịch sử của chính quyền cách 
mạng Gia cơ banh - chúng tôi chú, NNP). Robespierre, một người không 
dễ gì bị mua chuộc, cùng những người ủng hộ ông đã đóng cửa toà thị 
chính và ở sâu trong đó để tìm cách tránh sự đe doạ của cuộc nội chiến. 
Robespierre bị bắt và hành hình vào ngày hôm sau. 
Cuộc cách mạng ngày 4-9-1870 
Ngày 2-9-1870, hoàng đế Pháp Napôlêông III kéo cờ tráng đầu hàng 
quân phổ ở Xơđăng. chính phủ đế chế Pháp hết sức bưng bít, nhưng tin 
thất thủ Xơđăng đã lan truyền một cách khủng khiến đến thủ đô Pari. 
Tối ngày 3-9, hàng đoàn người kéo qua đại lộ Môngmác đến Quảng 
trường, hô khẩu hiệu: “Đánh đổ Đế chế!”, “Phế truất Napôlêông !”, 
“Nước pháp muôn năm”. Cảnh sát vũ trang cảu chính phủ Đế chế ra tay 
đàm áp, song không một lực lượng phản động nào có thể cản nổi dòng 
người đang bừng bừng khí thế cách mạng . 
Ngày 4-9-1870 là ngày hội lớn của nhân dân lao động Pari. Những đoàn 
người tràn ra đương phố: họ bắc thang, lây rìu phá những tấm bảng vẽ 
loè loẹt những con phượng hoàng và những phù hiệu tượng trưng cho 
Đế chế. ảnh và tượng bán thân của Napôlêông III bị quẳng xuống đất. 
Đa số lính và cảnh sát của Đế chế , ngày hôm qua còn là công cụ đàn áp 
cảu chính phủ Đế Chế, hôm nay đã hoà vào khối quần chúng cách mạng 
. quân vệ quốc Pari tràn vào điện Buốcbông và tuyên bố nền Cộng hoà. 
Mọi người ngất ngây, hầu như choáng váng trước một hạnh phúc qua 
nhanh: người ta hướng về một tương lai đầy hứa hẹn. 
Chính phủ vệ quốc do tướng Tơrốuy (Trôcho) đứng đầu được thành lập. 
Chính phủ vệ quốc lộ nguyên hình là “Chính phủ phản quốc” 
Sau trận Xơđăng, quân Đức tiến về Pari, ngày 17-9-1870 vây chặt thủ đô 
Pháp. Trước nguy cơ xâm lược và sự đàn áp dã nam của quân Đức, 
phong trào yêu nước đã bùng lên trong đông đảo quần chúng nhân dân 
Pháp. Đáng lẽ chính phủ Vệ quốc phải triệt để vận độn quần chúng 
nhân dân quyếta sống mái với giặc thì giai cấo tư sản lại đạt quuyền lợi 
giai cấp kên trên quyền lợi dân tộc. Chúng sợ nhân dân Pháp đánh 
thắng quân Đức sẽ quay súng chống lại những kẻ bóc lột họ, nên chúng 
tìm cách phá hoại kháng chiến. 
Chính phủ Vệ quốc hầu nhe gồm toàn những kẻ tư sản hiểm độc, ti 
tiện, luôn lưa dối nhân dân. Tơrôsuy, Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quóc 
phòng, bề ngoài tuyên bố “sẽ không bao giờ đầu hàng” và “đã có kế 
hoạch bảo vệ Pari, một kế hoạch bí mật để cứu văn Pari ”... Song thực 
tế hắn đã bán nước. Nhân dân Pari đã nổi dậy “đả đảo” Tơrôsuy và 
buộc hắn phải từ chức. Hợp tác chặt chẽ với Tơrôsuy troang viêv phản 
bội tổ quốc là Giuyn Phavrơ (Jules Favre), Bộ trưởng Ngoại giao. Háng là 
hạng người “cấp tiến” cửa miệng. Trong thời Đế chws, háng thường đọc 
những bài diễn văn “Phản đối” Đế chế, thực ra lại bợ đỡ những chính 
sách phản động của Đế Chế II. Khi làn Bộ trưởng Ngoại giao của chín 
phủ Vệ quốc, Phavrơ thề sống thề chết “không nhường một tấc đấy của 
Tổ quốc” cho quân Đức. Nhưng hắn lại đã đến gặp Bixmacs ở Vùcai để 
xin ký “hoà ước” và phái Chie (Thiers) chaỵ vạy khắp châu Âu cầu xin 
đầu hành. Cũng như Tơrôsuy, sau cuộc phản động trắng trợn này, 
Phavrơ đã bị gạt ra khỏi vũ đài chính trị, trước sự lên án và áp lực của 
quần chúng nhân dân Pari. Ngoài ra còn Chie, tên “Quỷ lùn quái dị” (lời 
của Các mác), Giuyn Ximông, kẻ hám danh vọng không kém gì hàn vang, 
Guyn Phẻi, kẻ vô tài vô hạnh, Llêmăng Tôma, Vinoa, nhứng kẻ coi mạng 
của người nghèo như sâu bọ...Lũ bán nước, hại dân ấy đã giành lấy 
nhiệm vụ “Quốc phòng” và “Bảo vệ Pari”! 
Ngày 28-1-1872, chính hủ Vệ quốc kí Hiêpj định đình chiến vơứi Chính 
phủ Vương quốc Phổ. Theo đòi hỏi của Bixmác, troang thời gian đình 
chiến (Ba tuần), nước Pháp phải bầy ra một Quốc hội để thông qua hoà 
ước với phổ. Phổ không thưa nhận chính phủ Vệ Quốc, mà muốn được 
danh nghĩa kí kết với một chính quyền do Quốc hội bầu ra, thì hoà ước 
có giá trin hpn. Cuộc bầu cử tiến hành ngày 8-2-1871, đại đa số người 
trủng cử Quốc hội là đại chả, tăng lữ và tư sản phái hữu (Trong sôa 750 
đại biểu Quốc hội có đến 450 tên bảo hoàng). 
Quốc hội họp ở Boócđô ngày 12-2-1871 thành lập chính phủ mới, sau 
đó chuyển về Vecxai, do Ađôngphơ Chie (Adolphe Thiers) đướng đầu. 
A.Chie (1797-1877) nguyên là một luật sư, ký giả và sử giả. Trong cuộc 
đấu tranh cách mạng 1830, hắn trở thành tên phản động khét tiếng, đã 
từng đàn áp khởi nghĩa của công nhân. Sau cách mạng 4-9-1870, Chie 
có ảnh hưởng lớn tới chính sáh của Chính phủ Vệ quốc. Hắn là một 
ngườu giảo quyệt, tành nhẫn, tham lam, không từ một thủ đoạn nào để 
năm quyền lực, đồng thời là kẻ tử thù của cách mạng , cảu gia cấp công 
nhân. Ngày 26-2-1871, Chie đứng đầu Chính phủ pháp, ký Hiệp ước sơ 
bộ Vecxai, nhận những điều kiện hoà bình nhục nhã, đi tới ký hoà ước 
Phranphuốc (10-5-1871), troabg đó có nhữg điều khoản như: Pháp phải 
trả khoản bồi thưóng chiến tranh 5 tỉ phởăng, phải nhường tỉnh Andát 
và một phần tỉnh Loren cho Đác, một số pháo đào ở Pari bị quân Đức 
chiếm đóng. Thật là ô nhục, song bọn cầm đầu Chính phủ lại hí hửng vì 
được rảnh tay chuẩn bị tước vũ khí của Vệ quốc quân và tiêu diệt cách 
mạng. 
Cuộc cách mạng vô sản ngày 18-3-1871 
Sau khi rảnh tay với quân xâm lược Phổ, giai cấp tư sản Pháp liền quay 
lại tấn công giai cấp công nhân và vệ quốc quân Pari. Chính phủ Vecxai 
điều quân đến uy hiếp Pari. Theo hiệp định, quân đội chính quy bị tước 
vũ khí, song các tiểu đoàn Vệ Quốc Quân không phỉ giải giáp. Vì thế, Vệ 
quốc quân trở thành lực lượng vũ trang gần như duy nhất ở Pari. Trướ 
thái điih thù địch của chính phủ Vecxai, Vệ quốc quân bầu ra cơ quan 
lãnh đạo của mình là Uỷ ban trung ương Vệ quốc quân vào trung tuần 
thánh 2-1871. Trong Uỷ ban trung ương Vệ quốc quân có một số người 
xã hội chủ nghĩa, uỷ viên của quốc tế I nổ iến như Václanh (Varlin), 
Đuyvan (Duval) tham gia. Người ta coi nó như một chính quyền thứ hai 
ở Pari. 
 Ngày 26-3-1871, có tin quân đội Đức vào đóng tạm ở khu điện Êlidê, ở 
đó còn có hơn 200 khẩu đại bác do chính phủ cố ý bỏ lại. Nhân dân Pari 
hii vang: “Cứu lấy súng ống của chúng ta!”. Họ kéo nha đến khu điện 
Êlidê, cùng với Vệ quốc quân tay đeo băng đỏ, kéo một khẩu đại bác 
mới về khu công nhân Môngnác và Benvin. Ngoài ra, nhân dân và Vệ 
quốc quân cong đến các kho vũ khí, tịch thu được 450.000 súng trường 
và nhiều đạn dược. 
Ngày 1-3-1871, quân đội Đức vào chiếm đóng một phần Pari do hiệp 
định quy định. Đường phố vắng tanh, các cánh cửa cảu các hiệu buôn 
đều đống, viết hàng chữ đen “Ngừng việc vì quốc nạn”. Cờ đeb ủ rũ 
trên nóc các công sở và trên cửa sổ nhà tư gia. Không một rạp hát nào 
mở cửa. Vệ quốc quân bao vây lại kẻ chiếm đóng. Họ canh phòng 
nghiêm ngặt không cho quân Đức đi quá một bước khỏi phạm vi quy 
định. Cuộc chiếm đióng của quân đội Đức chỉ kéo dài 62 giờ. 
Giờ đây, Uỷ ban trung ương Vệ quốc quân đã sẵn sàng chiến đấu nvứi 
chính phủ Vecxai. Chính phủ Vecxai cũng ráo riết đối phó. Ngày 15-3, 
Chie đích thân đến Pari, quyết định trước hết cướp lấu đại bác của Vệ 
quốc quân , dau bắt các Uỷ viên trung ương, tiến tới đè bẹp cách mạng. 
3 giờ sáng ngày 18-3, Chie cho quân đội lẻn tới đánh úp đồi Mongmác 
(Bắc Pari), nơi tập truang 227 khẩu đại bác của Vệ quốc quân . Nhưng 
âm mưu của Chie bị thất bại, vì quần chúng kịp thời kéo đến hỗ trợ cho 
Vệ quốc quân. Nhiều binh kính địch ngả sang phía nhân dân. Binh kính 
bắn chết hai viên chỉ huy. Mười một khẩu đại bác bị kéo đi, lại được đạt 
nguyên vào vị trí cũ. 
Trưa 18-3, theo lệnh của Uỷ ban trung ương Vệ quốc quân, các tiểu 
đòng Vệ quốc quân tiến vào trung tâm thủ đô, chiếm một số quản 
trường và các cơ quan chính phủ. Nhân dân từ các ngả ngoại ô của kéo 
vào thành phố hỗ trợ cho Vệ quốc quân. Mọi sự kháng cự của quân đội 
Chie bị đè bẹp. Khoảng 3 giờ chiều, Chie cùng tàn dư của dư đoàn quân 
chính phủ vội vã rút về Vecxai trong cơn hoảng loạn. Chiều tối, các cơ 
quan chính phủ đều lọt vào tay quân khởi nghĩa. Cờ đỏ bay phất phới 
trên nóc Toà thị chính và Bộ chiến tranh. 
Cuộc khởi nghĩ ngày 18-3-1871 là cuộc cách mạng vô sản đầu tiên thành 
công trong lịch sử. Chính quyền giai cấp vô sản bị lật đổ , chính quyền 
vô sản được thành lập.Uỷ ban trung ương Vệ quốc quân làm nhiệm vụ 
của một chính phủ cách mạng lâm thời. 
Cuộc bầu cử hội đồng công xã và lễ tuyên bố thành lập công xã Pari 
 Cuộc bầu cử Hội đồng công xã theo lối phổ thông đầu phiếu thực sự 
đân chủ đã được tiến hành ngày 26-3-1871. Tuy bọn phản động đủ màu 
sắc tổ chức biểu tình (không quá 1000 người), bắn súng khiêu khích, 
giai cấp tư sản phỉ báng, thị trưởng và các khu trưởng phản kháng kịch 
liệt; nhưng cuộc bầu cử vẫn được tiến hành. Gần 300.000 công đan Pari 
đã đi bỏ phiếu. Mọi người mặc những bộ quần áo đựp nhất, nô nức kéo 
nhau đến các pòng bầu cử, chọn những người đại diện của mình, không 
bị đe doạ, mua chuộc, lừa phỉnh những cuộc bầu cử trước đây. Cuộc 
bầu cử Hội đồng cống xã Pari ngày 26-3-1871 thứcự là ngày hội lớn của 
nhân dân Pari. Trong 85 đại biểu trúng cử, có 28 công nhân, số đông 
còn lại là những trí thưc (thầy thuốc, thầy giáo, nhà báo...). Trong bầu 
cử Hội đồng công xã Pari có khoảng 30 uỷ viên của Quốc tế I. Như vậy, 
về cơ bản, Công xã bao gồm những đại biểu của quần chúng lao động 
thủ đô. Tuy công nhân không chiếm đa số, nhưng là lực lượng lãnh đạo, 
vì họ là giai cấp cách mạng và đường lối của hộ chi phối hoạt động của 
Công xã. 
Ngày 28-3-1871, Công xã tuyên bố thành tập một cánh trang trọng ở 
quảng trường toà Thị chính, giữa một biển người bao la. Mặt trước của 
Toà Thị chính được trang hoàng lộng lẫ. Cờ đỏ bay phất phới khắp nơi. 
Vải đỏ phất phới khắp nơi.