Giáo trình Cây ăn trái - Lê Thanh Phong (Phần 1)

 vaìo caïc läø âuûc vaì bêt laûi bàòng âáút seït (hoàûc båm xàng). Duìng moïc sàõt âãø 
bàõt sáu non, duìng våüt âãø bàõt sáu træåíng thaình. Cáön phoìng trë såïm khi måïi phaït hiãûn, 
coï thãø càõt boí nhæîng caình bë gáy haûi. 
 65
* Ruäöi âuûc traïi (Dacus dorsalis): 
Ruäöi nhoí hån ruäöi nhaì, maìu vaìng, phaï haûi nhiãöu åí giai âoaûn sàõp chên. Âeí 
træïng vaìo voí traïi, træïng nåí thaình gioìi âuûc phaï bãn trong laìm ruûng traïi. Hoïa nhäüng 
trong âáút. 
Caïch phoìng trë: Phun caïc loaûi thuäúc træì sáu thäng thæåìng. Coï thãø duìng laï cáy eï 
têa âám nhuyãùn våïi mäüt êt næåïc, träün thuäúc Furadan vaìo räöi âàût trãn cáy hay trãn lêp 
âãø laìm báøy diãût ruäöi. Khäng nãn giæî traïi chên quaï láu trãn cáy. 
* Sáu àn laï: 
Coï nhiãöu loaìi nhæ: 
- Loaìi Papilio polytes: 
Bæåïm coï maìu âen åí cuäúi caïnh, con âæûc coï chäù läöi ra hçnh muäùng. ÁÚu truìng 
maìu xanh coï nhæîng âäúm xaïm nhaût. Nãúu bë âäüng, áúu truìng seî tiãút ra cháút loíng bäúc håi 
âäüc âãø tæû baío vãû. 
- Loaìi Papilio alphenor: 
Bæåïm to våïi saíi caïnh daìi 10cm, maìu âen våïi nhæîng âäúm tràõng hçnh træïng to åí 
læng con caïi. Con âæûc coï nhæîng âäúm âoí hçnh læåîi liãöm trãn læng caïnh. Mäùi con âæûc 
coï chäù läöi ra hçnh muäùng åí cuäúi caïnh. Træïng hçnh cáöu loïng laïnh, âæåüc âeí tæìng træïng 
trãn nhæîng laï non. Sáu non àn laï non vaì di chuyãøn âãún laï giaì hån khi låïn dáön. Sáu 
non coï maìu xanh häöng nhaût, coï mäüt vaûch cheïo maìu náu xanh laï cáy nhaût åí pháön ngæûc 
khi måïi nåí, khi låïn chuyãøn dáön sang maìu xanh laï cáy. Bæåïm daìi khoaíng 40mm, räüng 
khoaíng 12mm. Nhäüng maìu xanh treo lå læíng taûi caïc goïc caình nhoí bàòng tå voìng 
quanh ngæûc. Thiãût haûi trãn cáy non coï thãø nghiãm troüng do laï bë ruûng nhiãöu. 
- Loaìi Papilio rumanzovia: 
Coï táûp quaïn giäúng nhæ P. polytes. Bæåïm coï maìu âen boïng våïi caïnh træåïc maìu 
tràõng, coï nhæîng âäúm læåîi liãöm maìu âoí saïng gáön meïp læng caïnh, saíi caïnh daìi khoaíng 
14cm. Thæåìng sáu àn laï phaï haûi nàûng vaìo âáöu hoàûc cuäúi muìa mæa. 
Caïch phoìng trë: Duìng caïc loaûi thuäúc nhæ Bi 58, Bassan, Trebon näöng âäü 0,2%, 
Sevin 0,1% âãø phun vaìo buäøi saïng. Nãn aïp duûng thuäúc vaìo giai âoaûn caình ra laï måïi. 
* Sáu âuûc voí traïi (Prays endolema): 
Sáu táún cäng trãn traïi laìm traïi bë biãún daûng våïi nhæîng chäù sæng phäöng, läöi lãn 
trãn voí, thæåìng gàûp åí caïc loaûi cam quyït voí dáöy nhæ åí bæåíi. Bæåïm coï kêch thæåïc nhoí, 
maìu tràõng våïi saíi caïnh räüng khoaíng 8mm. Sáu non maìu xanh nhaût, âuûc loìn trong voí 
traïi taûo nhæîng vãút phäöng lãn. Træïng âæåüc âeí vaìo ban âãm trãn voí traïi non, sáu nåí ra 
thç âaìo háöm àn mä bãn trong voí. Khi phaït triãøn âáöy âuí thç råìi khoíi traïi. Traïi coï thãø bë 
ruûng nhiãöu. 
 66
Caïch phoìng trë: Nãúu viãûc phaï haûi tråí nãn tráöm troüng, nãn beí boí táút caí nhæîng hoa 
traïi ra traïi vuû âãø càõt âæït nguäön thæïc àn cuía sáu. Phun âënh kyì caïc loaûi thuäúc nhæ trãn 
2 tuáön/láön khi bàõt âáöu âáûu traïi. 
* Sáu veî buìa (Phyllocnistis citrella): 
Thaình truìng laì loaûi bæåïm âãm maìu náu saïng, våïi saíi caïnh khoaíng 9mm. Sáu 
non daìi 3,5-4mm maìu xanh låüt phaï haûi åí laï bàòng caïch âaìo nhæîng âæåìng ngoàòn 
ngoeìo, àn låïp biãøu bç cuía laï, laìm laï bë biãún daûng, màût trãn laï bë khä âi, laï bë ruûng. 
Træïng deûp âæåüc âeí trãn laï, laìm nhäüng trong nhæîng âæåìng háöm åí laï. Sæû gáy haûi 
thæåìng khäng quan troüng. 
Caïch phoìng trë: Phun caïc loaûi thuäúc træì sáu nhæ Bi 58, Confidor näöng âäü 0,2%. 
Nãn phun thuäúc vaìo giai âoaûn cáy bàõt âáöu ra laï måïi. 
* Ráöy mãöm: 
Coï kêch thæåïc ráút nhoí, thæåìng táún cäng pháön non cuía cáy âãø huït nhæûa. Mäüt säú 
coï maìu âen boïng, nhæng âa säú coï maìu xanh laï cáy vaì khäng coï caïnh. ÅÍ vuìng nhiãût 
âåïi ráöy thæåìng laì con caïi, âeí con, khi coìn nhoí váùn sinh saín âæåüc (sinh saín âån tênh) 
do âoï máût säú tàng ráút nhanh. Ráöy tiãút ra máût háúp dáùn kiãún, do kiãún mang âi lan 
truyãön vaì baío vãû. Máût do ráöy tiãút ra coìn laì mäi træåìng täút cho náúm bäö hoïng phaït triãøn, 
laìm giaím quang håüp åí laï. Coï 2 loaìi phäø biãún táún cäng trãn cam quêt laì Toxoptera citrici 
da maìu xanh vaì Toxoptera aurantii maìu âen. Caïc loaìi cam quyït coï voí moíng thæåìng dãù 
bë ráöy táún cäng. 
Caïch phoìng trë: Phun caïc loaûi thuäúc Bi 58, Dimecron, Bassan, Applaud-Mip 
näöng âäü 0,2%, phun 10 ngaìy/láön khi áúu truìng coìn nhoí. 
* Rãûp saïp: 
Coï kêch thæåïc nhoí, thán mãöm phuí âáöy pháún hoàûc saïp tràõng. Chán ngàõn êt di 
chuyãøn, gáy haûi trãn bãö màût laï hay caình non bàòng caïch huït nhæûa laìm ruûng laï. Rãûp 
phaït triãøn nhiãöu trong nhæîng thaïng khä vaì giaím trong muìa mæa. Giäúng nhæ rãûp 
dênh, rãûp saïp lan truyãön nhåì kiãún säúng cäüng sinh àn cháút máût do rãûp tiãút ra vaì mang 
chuïng tæì nåi náöy sang nåi khaïc. Náúm bäö hoïng thæåìng phaït triãøn trãn cháút máût náöy. 
Loaìi Icerya seychellarum thç tæång âäúi to, thán phuí saïp tràõng, åí rça thán phuí saïp 
vaìng låüt. Con caïi træåíng thaình coï daûng hçnh træïng, daìi khoaíng 8mm. 
Loaìi Plarococcus lilacirus thç nhoí, hçnh træïng, maìu tràõng daìi khoaíng 4mm, ngoaìi cam 
quyït ra coìn táún cäng trãn äøi, bå, boìn bon ... 
 67
Caïch phoìng trë: Diãût rãûp bàòng caïc loaûi thuäúc nhæ Bi 58, Supracide näöng âäü 0,2% 
hoàûc raîi Basudin 10H (cáy con). Coï thãø phun dáöu khoaïng D-C-Tron Plus näöng âäü 1 
lêt dáöu/100 lêt næåïc. 
* Rãûp dênh: 
Coï kêch thæåïc nhoí hån rãûp saïp nhiãöu. Coï 2 nhoïm: coï låïp voí cæïng bao boüc vaì 
khäng coï. Nhoïm thæï nháút máút chán vaì khäng di chuyãøn sau khi läüt xaïc láön thæï nháút, 
coï thán ráút nhoí, mãöm coï låïp saïp moíng cæïng baío vãû. Nhoïm thæï hai coï chán ngàõn, di 
chuyãøn cháûm, da âen dáöy vaì lan truyãön do kiãún. Rãûp dênh laì taïc nhán gáy haûi khaï 
quan troüng trong caïc væåìn cam quyït bàòng caïch huït nhæûa laìm ruûng laï, nãúu nàûng coï thãø 
laìm chãút cáy con hay caình non, chäöi khäng phaït triãøn âæåüc bçnh thæåìng. Rãûp coìn táún 
cäng trãn traïi. Xuáút hiãûn nhiãöu åí muìa khä, áøm âäü khäng khê cao. 
Loaìi Coccus viridis coï daûng hçnh træïng, daìi khoaíng 2mm maìu xanh laï cáy coï làòn 
âen hçnh chæî V trãn læng. 
Loaìi Pulvinaria psidi coï maìu xanh to hån vaì khäng coï làòn âen trãn læng. 
Loaìi Aonidiella aurantii coï daûng hçnh déa maìu náu saïng, räüng khoaíng 1mm. 
Loaìi Chrysomphalus ficus coï daûng hçnh déa maìu náu sáûm, räüng khoaíng 0,5-
1mm. 
Loaìi Parlatoria ziziphus maìu âen, daìi khoaíng 1mm. 
Caïch phoìng trë: Phun caïc loaûi thuäúc giäúng nhæ phoìng trë Rãûp saïp. 
* Ngaìi âuûc traïi (Ophideres sp.): 
Thaình truìng coï thán daìi 3-4cm, saíi caïnh daìi 8-9cm, caïnh træåïc thæåìng coï maìu 
náu, caïnh sau maìu vaìng våïi 2 vãût maìu âen, to, hçnh voìng cung. Âáy laì loaûi bæåïm 
âãm, thæåìng phaï haûi vaìo ban âãm, dãù phaït hiãûn nhåì coï 2 màõt ráút saïng vaì láúp laïnh. 
Thæåìng phaï haûi trãn traïi chên bàòng caïch chêch huït dëch traïi, trãn traïi bë haûi coï thãø coï 
nhiãöu läø âuûc. Traïi bë chêch huït dãù bë nhiãùm bãûnh vaì ruûng âi. 
Caïch phoìng trë: Laìm coí, vãû sinh væåìn, nhàût boí laï traïi ruûng âãø bæåïm khäng coï 
chäø âeí træïng. 
Coï thãø duìng caïc loaûi thuäúc træì sáu âãø phun vaìo ban âãm, kãút håüp laìm báøy mäöi 
coï pha thuäúc âãø trë. 
* Nhãûn âoí: 
Triãûu chæïng "da caïm" trãn traïi cam, chanh, quyït...laìm aính hæåíng ráút nhiãöu âãún 
giaï trë thæång pháøm. Do nhãûn âoí (ráút nhoí, khoï quan saït bàòng màõt thæåìng) gáy ra. Do 
âoï âãø haûn chãú triãûu chæïng náöy, coï thãø aïp duûng caïch phoìng trë nhæ sau: 
 68
Caïch phoìng trë: Phun caïc loaûi thuäúc coï chæïa gäúc læu huyình hay phun dáöu 
khoaïng D-C-Tron Plus näöng âäü 0,5 - 1 lêt dáöu/100 lêt næåïc. Traïnh träöng dáöy, tèa caình 
cho thäng thoaïng, vãû sinh væåìn thæåìng xuyãn. Tàng cæåìng boïn phán kali. 
4.9.2. Bãûnh. 
* Bãûnh loeït (Canker): 
Do vi khuáøn Xanthomonas campestris pv. citri ( X. citri). 
Triãûu chæïng: Xuáút hiãûn trãn laï, traïi, caình, nháút laì trãn laï vaì traïi. Vãút bãûnh luïc 
âáöu nhoí, suíng æåït, maìu xanh täúi, sau âoï biãún thaình maìu náu nhaût, moüc nhä trãn màût 
laï hay voí traïi. Trãn caình non coï caïc âäúm náu sáön suìi, nãúu nàûng seî laìm khä chãút caình. 
Chung quanh vãút bãûnh trãn laï coï thãø coï quáön maìu vaìng. Kêch thæåïc vãút bãûnh thay âäøi 
theo loaûi cáy, tæì 1-10mm hay hån. Traïi coï thãø bë chai. 
Vi khuáøn coï thãø xám nhiãùm qua vãút thæång hay khê khäøng, láy lan qua gioï, 
næåïc mæa, cän truìng (sáu veî buìa). Vi khuáøn coï thãø täön taûi âãún 6 thaïng trãn vãút bãûnh. 
Caïch phoìng trë: Loaûi boí caïc caình, laï, traïi bãûnh. Phun Copper B, Kasuran, 
Ridomil, COC 85 näöng âäü 0,15-0,2%, hoàûc häøn håüp thanh phaìn väi 1% åí giai âoaûn 
væìa âáûu traïi, phun âënh kyì 2 tuáön/láön cho âãún khi traïi chên. 
Khi coï bãûnh, traïnh tæåïi quaï âáùm trong muìa khä hoàûc tæåïi toaìn cáy, traïnh phun 
thuäúc dæåîng cáy. Traïnh träöng dáöy, boïn phán cán âäúi (chuï yï boïn phán kali). 
* Bãûnh thäúi gäúc, chaíy muí (Foot rot, Gummosis): 
Do nhiãöu loaûi náúm gáy ra nhæ: 
- P. citrophthora 
- P. hibernalis 
- P. syringae 
Triãûu chæïng: Pháön voí thán gáön gäúc coï triãûu chæïng luïc âáöu giäúng nhæ bë suíng 
næåïc, sau âoï khä, næït bong ra doüc theo thán, voí thán bë thäúi náu. Bãûnh phaït triãøn 
voìng quanh thán chênh vaì rãù caïi, coï thãø lan âãún caïc caình bãn trãn. Rãù nhoí, ngàõn vaì 
thäúi voí, nháút laì åí caïc rãù läng. Laï bë vaìng doüc theo gán chaïnh do bë thiãúu dinh dæåîng, 
sau âoï caïc chäöi non vaì nhaïnh låïn bë chãút. Bãûnh cuîng laìm thäúi traïi, vuìng thäúi håi troìn, 
coï maìu náu täúi lan räüng ra khàõp traïi, coï thãø tháúy khuáøn ty phaït triãøn daìy âàûc trãn 
vuìng bãûnh. 
Caïch phoìng trë: Caûo boí pháön voí bë bãûnh, bäi vaìo gäù thán bàòng dung dëch thuäúc 
gäúc âäöng nhæ Copper Zinc, Copper B hay Aliette, Ridomil näöng âäü 10%. Tæåïi gäúc 
bàòng caïc loaûi thuäúc Ridomil, Rovral hay Aliette näöng âäü 0,2-0,5%, nãn xæí lyï såïm khi 
bãûnh coìn nheû. 
 69
Thoaït næåïc trong væåìn täút. Coï thãø khæí âáút træåïc träöng bàòng caïc loaûi thuäúc gäúc 
âäöng træåïc khi träöng. Khäng träöng quaï daìy, nãn träöng caûn. Traïnh tuí gäúc trong muìa 
mæa hoàûc bäöi sçnh laìm bêt gäúc. Traïnh gáy thæång têch åí gäúc, rãù khi chàm soïc. Càõt tèa 
caình giuïp cáy âæåüc thäng thoaïng, traïnh âãø caình traïi chaûm âáút. 
Duìng gäúc thaïp khaïng bãûnh nhæ cam chua. 
* Vaìng baûc (Greening): 
Do vi sinh váût giäúng nhæ vi khuáøn (Bacteria-like ). Bãûnh âæåüc láy truyãön båíi ráöy 
chäøng caïnh Diaphorina citri Kuwayama. 
Triãûu chæïng: Âáöu tiãn trãn cáy coï mäüt säú nhaïnh coï laï non chuyãøn sang maìu 
vaìng, trong khi caïc gán laï váùn coìn xanh vaì näøi roî lãn, caïc nhaïnh coìn laûi váùn phaït triãøn 
bçnh thæåìng. Caïc laï bãûnh nhoí, moüc âæïng, daìy. Nhaïnh non bë chãút khä, säú nhaïnh bë 
bãûnh trãn cáy tàng dáön âãún toaìn cáy. Caïc rãù nhaïnh vaì rãù läng bë thäúi. Traïi nhoí, biãún 
daûng, nhaût maìu, muïi bãn trong bë chai, häüt khäng náøy máöm. Cáy coï thãø ra hoa traïi 
traïi muìa nhæng háöu hãút bë ruûng. Cáy bë bãûnh coï thãø säúng mäüt vaìi nàm måïi chãút. Hiãûn 
nay khäng coï giäúng khaïng bãûnh náöy. 
Caïch phoìng trë: Tiãu huíy ngay cáy bë bãûnh. Träöng cáy giäúng saûch bãûnh. Khäng 
láúy giäúng tæì caïc cáy meû coï triãûu chæïng bãûnh. Khæí truìng duûng cuû chàm soïc, chiãút, thaïp 
bàòng bäüt táøy, cäön cao âäü, Clorua thuíy ngán (1%). Coï thãø phun häø tråü Sulphat keîm 
(pha 50gam ZnSO
4
 våïi 100gam väi/10 lêt næåïc). Phoìng trë ráöy chäøng caïnh trong væåìn 
âãø giaím båït taïc nhán truyãön bãûnh. Cáön chàm soïc cáy tháút khoeí âãø tàng tênh âãö khaïng. 
* Chãút cáy con (Seeding Blight, Damping off): 
Do nhiãöu loaûi náúm gáy ra nhæ: 
- Phytophthora palmivora 
- Rhizoctonia solani 
- Sclerotium rolfsii 
Triãûu chæïng: Cáy con bë chãút guûc. Náúm xám nhiãøm vaìo cáy con khi häüt væìa náøy 
máöm laìm cáy bë ngaí raûp. Cáy cuîng coï thãø bë táún cäng khi cao âæåüc 5-10cm, voí thán 
ngang màût âáút bë hæ vaì cáy bë chãút. Nåi gäúc cáy bãûnh coï thãø tháúy haûch náúm troìn, náu 
cuía náúm Sclerotium hay cuía náúm Rhizoctonia (deût hån vaì coï daûng khäng âãöu). 
Náúm bãûnh læu täön trong âáút vaì láy qua âáút hay do mæa bàõn vàng lãn. Âáút 
trong báöu hay trong lêp æång bë uïng næåïc laì âiãöu kiãûn thêch håüp cho bãûnh phaït triãøn. 
Caïch phoìng trë: Phun Ridomyl, Rovral näöng âäü 0,2% vaìo gäúc. Nãúu tæåïi vaìo âáút 
thç pha våïi näöng âäü cao hån, tæì 0,2-0,5%. Khæí truìng âáút bàòng thuäúc gäúc âäöng træåïc 
khi träöng laûi. Thoaït næåïc trong væåìn täút. 
 70
* Gheí nham (Scab): 
Do náúm Sphaeceloma fawcettii (Elsinoe fawcettii). 
Triãûu chæïng: Vãút bãûnh nhoí, troìn, nhä, maìu náu nhaût, coï thãø näúi thaình maíng låïn. 
Laï bãûnh thæåìng bë biãún daûng, xoàõn. Caình non, traïi cuîng coï vãút bãûnh tæång tæû. 
Caïch phoìng trë: Phun Antracol, Manzate, Ridomil, Copper B hoàûc Kasuran näöng 
âäü 0,1-0,2% âënh kyì 15 ngaìy/láön khi væìa âáûu traïi hoàûc trong caïc âåüt âoüt måïi ra. 
Khäng träöng dáöy. Khäng tæåïi quaï âáùm trong muìa khä, khäng tæåïi theo kiãøu "ræía 
cáy". Tàng cæåìng boïn phán K. Vãû sinh væåìn, boí caïc caình, laï, traïi bãûnh. 
* Mäúc häöng (Pink disease): 
Do náúm Corticium salmonicolor. 
Triãûu chæïng: Nhæîng såüi khuáøn ty náúm tràõng boì lan taûo thaình nhæîng maíng maìu 
häöng, troìn hay báút âënh trãn voí cáy. Âäi khi chè tháúy caïc muût maìu häöng phaït triãøn tæì 
caïc vãút næït trãn voí thán hay nhaïnh. Nhaïnh bãûnh seî bë khä chãút. Bãûnh phaït triãøn nàûng 
trãn væåìn träöng daìy. 
Caïch phoìng trë: Phun Rovral, Appencarb, Ridomil, Score hay caïc loaûi thuäúc gäúc 
âäöng näöng âäü 0,15-0,2%. Hàòng nàm coï thãø queït dung dëch Bordeaux 1% vaìo gäúc. 
Traïnh träöng daìy, tèa caình giuïp cáy thäng thoaïng. Càõt boí vaì tiãu huíy caïc nhaïnh nhiãùm 
bãûnh. 
* Âäúm âen traïi (Black spot): 
Do náúm Phoma citricarpa ( Iuignardia citricarpa). 
Triãûu chæïng: Âäúm bãûnh troìn khoaíng 2-3mm loîm vaìo voí traïi, chung quanh coï 
viãön maìu náu, giæîa tám vãút bãûnh coï maìu xaïm tràõng, thæåìng coï caïc äø náúm âen nhoí 
nhæ âáöu kim. Thæåìng traïi dæåïi bäún thaïng tuäøi dãù bë bãûnh. Baìo tæí náúm láy lan chuí yãúu 
nhåì næåïc. 
Caïch phoìng trë: Phun Tilt, Manzate, Rovral hay caïc loaûi thuäúc gäúc âäöng näöng âäü 
0,1-0,2%. Vãû sinh væåìn, queït doün, loaûi boí laï, traïi bë bãûnh trong væåìn. 
* Thaïn thæ (Anthracnose): 
Do náúm Colletotrichum gleoosporioides (Glomerella cingulata). 
Triãûu chæïng: Trãn laï, vãút bãûnh uïng næåïc, coï maìu tæì âoí sáûm sang náu saïng vaì 
mang caïc äø náúm maìu häöng nhaût hay maìu náu åí tám, viãön maìu âoí sáûm. Caình non 
cuîng bë nhiãøm vaì bë heïo. Trãn hoa, coï nhæîng vãút uïng næåïc åí caïnh hoa, sau âoï bë thäúi. 
Traïi non bë ruûng âãø laûi cuäúng vaì laï âaìi. Traïi låïn cuîng bë nhiãùm bãûnh, âäúm bãûnh troìn, 
maìu náu, loîm vaìo voí traïi. 
 71
Caïch phoìng trë: Phun ngæìa bàòng Manzate, Appencarb, Score, Antracol näöng âäü 
0,2% træåïc khi ra hoa, sau âoï phun âënh kyì 1 tuáön/láön cho âãún khi âáûu traïi. Tiãu huyí 
caïc bäü pháûn bë bãûnh. 
* Mäúc xanh traïi: 
Do hai loaìi náúm: Penicillium digitatum vaì P. italicum. 
Triãûu chæïng: Voí traïi bë uïng næåïc, dãù bãù. Âäúm bãûnh lan räüng ra nhanh choïng, 
trãn vuìng thäúi coï mäúc maìu xanh laï cáy (P.digitatum) hay maìu xanh da tråìi (P.italicum) 
phaït triãøn daìy âàûc. Sau cuìng traïi hoaìn toaìn bë thäúi vaì coï muìi häi. 
Náúm láy lan do baìo tæí bay trong khäng khê, xám nháûp traïi qua vãút thæång khi 
thu hoaûch, seûo cuäúng vaì caí voí traïi qua tuïi tinh dáöu. 
Caïch phoìng trë: Phun ngæìa træåïc khi thu hoaûch 15 ngaìy bàòng caïc loaûi thuäúc gäúc 
âäöng. Thu hoaûch traïnh gáy báöm dáûp. Vãû sinh kho væûa. 
* Thäúi traïi (Fruit rot): 
Do náúm Diplodia natalensis. 
Triãûu chæïng: Traïi thæåìng bë thäúi tæì seûo cuäúng, vuìng thäúi coï maìu náu sáûm âãún 
âen. Náúm læu täön trãn caïc caình bãûnh khä, phoïng thêch baìo tæí vaìo khäng khê vaì xám 
nhiãùm vaìo cuäúng traïi. 
Caïch phoìng trë: Phun lãn traïi træåïc khi thu hoaûch 15 ngaìy bàòng Antracol, Score, 
Tilt hay Ridomil näöng âäü 0,2%. Càõt tiaí caình thæåìng xuyãn, huíy boí caình bãûnh khä 
trãn cáy. Ngám traïi vaìo næåïc noïng khoaíng 45oC trong voìng 20 phuït. 
* Thäúi traïi: 
Do náúm Alternaria citri. 
Triãûu chæïng: Náúm thæåìng xám nhiãùm vaìo traïi qua vãút thæång. Âäúm bãûnh nhoí 
maìu náu, sau âoï lan räüng khoaíng 2-3cm vaì biãún dáön sang maìu âen, traïi ruûng. 
Caïch phoìng trë: Phun Antracol, Rovral 0,1%, caïc loaûi thuäúc gäúc âäöng hay häùn 
håüp thanh phaìn-väi. 
5. THU HOAÛCH VAÌ TÄÖN TRÆÎ. 
5.1.Thu hoaûch. 
Tuìy theo hçnh thæïc nhán giäúng, sau khi träöng khoaíng 3-4 nàm thç thu hoaûch. 
Traïi âæåüc haïi åí giai âoaûn 6-10 thaïng sau khi träø hoa, tuìy theo giäúng, kyî thuáût canh taïc 
vaì âiãöu kiãûn mäi træåìng. 
 72
Traïi âæåüc xaïc âënh laì chên khi coï 25-50% diãûn têch voí chuyãøn maìu vaìng, tyí lãû 
giæîa âäü Brix våïi læåüng acid trong traïi thay âäøi tæì 7/1-10/1, haìm læåüng dëch traïi chiãúm 
khoaíng 50% troüng læåüng traïi. 
Thåìi gian haïi traïi täút nháút trong ngaìy vaìo khoaíng 8 giåì saïng âãún 3 giåì chiãöu, vç 
luïc naìy sæång âaî khä vaì traïi máút âäü træång, do âoï giaím âæåüc sæû täøn thæång caïc tãú 
baìo chæïa tinh dáöu åí voí (taûo nhæîng vãút báöm åí traïi sau khi thu hoaûch). Màût khaïc, khäng 
nãn haïi sau khi mæa vç dãù gáy thäúi traïi. Nãn thu haïi bàòng keïo âãù traïnh báöm dáûp. Khi 
chuyãn chåí âi xa nãn càõt boí cuäúng traïi, laï âãø giaím xáy saït vaì heïo do bäúc håi næåïc 
nhiãöu. 
5.2. Kyî thuáût treo traïi. 
Theo Zhang (1989), thê nghiãûm trãn giäúng cam Huazhou, traïi cam chên âæåüc 
phun dung dëch 2,4D näöng âäü 20ppm kãút håüp våïi Gibberellic acid näöng âäü 10ppm vaì 
KCl näöng âäü 0,2%, seî giuïp treo traïi trãn cáy âæåüc 60-75 ngaìy. Tyí lãû traïi ruûng trong 
giai âoaûn náöy laì 5%. Luïc thu hoaûch, traïi váùn coï maìu sàõc âeûp vaì pháøm cháút täút våïi haìm 
læåüng vitamin C vaì âæåìng cao hån so våïi khäng phun. Cáy váùn cho nàng suáút täút 
trong nàm sau nãúu âæåüc chàm soïc thêch håüp. ÅÍ ÂBSCL, mäüt säú näng dán coï aïp duûng 
kyî thuáût treo traïi bàòng caïch boïn thãm phán âaûm vaì tæåïi næåïc thæåìng xuyãn trong 
giai âoaûn traïi chên. 
5.3. Täön træî. 
Thåìi gian täön træî thay âäøi theo loaìi cam quyït träöng. Viãûc täön træî trong âiãöu 
kiãûn laûnh thêch håüp seî keïo daìi âæåüc thåìi gian cáút giæî. Noïi chung laì coï thãø täön træî bæåíi, 
cam láu hån chanh, quyït, haûnh. 
Baíng 7. Yãu cáöu nhiãût âäü vaì áøm âäü tæång âäúi cuía khäng khê khi baío quaín. 
Loaìi träöng Nhiãût âäü 
(âäü C) 
ÁØm âäü tæång âäúi 
cuía K.K (%) 
Thåìi gian täön træî 
(tuáön lãù) 
Cam 5 88-92 5-6 
Quyït, chanh 4,5-10 85-90 4-5 
Bæåíi 12 85-90 12 
Haûnh 10 85-90 2-3 
 73
5.4. Phæång phaïp taûo maìu vaìng voí traïi. 
Mäüt säú loaûi cam, chanh, quyït khi chên voí coï maìu vaìng xanh, do âoï coï thãø aïp 
duûng mäüt vaìi phæång phaïp xæí lyï âãø taûo âæåüc maìu vaìng hoaìn toaìn åí voí traïi. 
Loaûi nhæîng traïi hæ xáúu, càõt boí cuäúng, âàût trong phoìng kên coï Ethylene näöng 
âäü 250-500ppm liãn tuûc trong 6-8 giåì, sau âoï cho khäng khê vaìo âãø giaím båït sæû dæ 
thæìa khê CO
2
 (taûo ra do traïi hä háúp), tiãúp tuûc xæí lyï våïi Ethylene, thåìi gian xæí lyï täøng 
cäüng laì 36-38 giåì. Coï thãø duìng Acethylene våïi näöng âäü 1.500-2.000ppm âãø thay thãú 
Ethylene. 
Viãûc duìng khê âaï (CaC
2
) våïi tyí lãû 10 gram cho mäùi dung têch chæïa 20 lêt cuîng 
cho kãút quaí täút. Nhuïng traïi trong dung dëch Ethephon näöng âäü 1.000ppm trong 5 
phuït räöi âàût trong phoìng kên 6-7 ngaìy, voí traïi seî chuyãøn sang maìu vaìng. Nhiãût âäü 
thêch håüp trong khi xæí lyï laì 25o C, våïi áøm âäü tæång âäúi cuía khäng khê laì 85-90%.