Giáo trình Cây ăn trái - Lê Thanh Phong (Phần 2)

 säú læåüng con 
chuäúi cáön chæìa laûi åí mäùi buûi maì quyãút âënh khoaíng caïch träöng (nãúu chæìa 2 con thç 
khoaíng caïch chè coìn laûi mäüt næîa). Ngoaìi ra, coìn tuìy theo viãûc mua baïn chuäúi. Träöng 
dáöy quaìy nhoí nhæng nàng suáút thæåìng cao hån, träöng thæa thç ngæåüc laûi. 
Máût âäü träöng thêch håüp cuía giaì hæång laì 1000-1200 cáy/ha, giaì cui tæì 2000-2500 
cáy/ha vaì giaì luìn khoaíng 4000 cáy/ha. Noïi chung, khoaíng caïch träöng giæîa caïc haìng 
vaì caïc cáy thay âäøi trung bçnh tæì 2-3m. 
Khuynh hæåïng hiãûn nay trãn thãú giåïi laì träöng dáöy, vç chuäúi thæåìng âæåüc xuáút 
kháøu dæåïi daûng naíi âæûng trong thuìng gäù, thuìng giáúy biaì cæïng hay bao nhæûa deío thay 
vç caí quaìy nhæ træåïc âáy. Träöng dáöy nàng suáút thæåìng cao hån, giaím cäng laìm coí vç 
chuäúi mau che âáút, tuy nhiãn coï báút låüi laì khoï tiaí con, khoï di chuyãøn vaì chuäúi chên êt 
âäöng loaût. 
2.5. Caïch träöng. 
Âàût cáy vaìo giæîa läø träöng, láúp âáút væìa quaï cäø gäúc chuäúi, eïm âáút chung quanh 
gäúc, tæåïi âáùm. Læu yï cáy chuäúi seî träø buäöng vãö phêa âäúi diãûn våïi seûo cuí (nåi taïch ra tæì 
cuí cáy meû), do âoï khi träöng cáön âàût caïc seûo cuí cáy con quay vãö mäüt hæåïng âãø chuäúi 
träø buäöng vãö mäüt phêa, âãø dãù chàm soïc, thu hoaûch. 
3. CHÀM SOÏC. 
3.1.Träöng giáûm. 
Sau khi träöng khoaíng 30 ngaìy nãúu tháúy cáy chãút hay phaït triãøn keïm thç phaíi 
träöng giáûm laûi bàòng nhæîng cáy täút âãø phaït triãøn këp. Âäúi våïi cáy moüc keïm, nãúu thiãúu 
giäúng, coï thãø duìng dao chàût ngang thán caïch gäúc 20-30cm giuïp laï non dãù moüc ra. 
 3.2. Boïn phán. 
3.2.1. Phán âaûm. 
Caïc væåìn chuäúi thám canh åí ÂBSCL coï thãø boïn tæì 80-120kgN/ha/nàm. Trong 
træåìng håüp träöng khäng thám canh, coï thãø boïn tæì 20-40kgN/ha/nàm, nhæ sau: 
Nãúu träöng chuäúi giaì coï thåìi gian sinh træåíng 11-12 thaïng, thç boïn phán N bàõt 
âáöu tæì 1,5 thaïng sau khi träöng âãún 7-8 thaïng sau khi träöng (trong 6-7 thaïng). Nãúu 
chuäúi phaït triãøn maûnh trong muìa mæa, boïn 1 thaïng/láön. Trong muìa nàõng chia ra laìm 
2-3 láön boïn. Khi chuäúi âaî träø buäöng thç khäng cáön boïn phán N næîa. Âäúi våïi caïc væåìn 
chuäúi muìa nhç, bàõt âáöu boïn phán N luïc âäún quaìy cho âãún luïc cáy con coï âäü 10 laï. 
3.2.2. Phán kali. 
ÅÍ caïc væåìn chuäúi träöng trãn âáút giaìu K (chæïa khoaíng 100-150ppm K+ hoaïn 
chuyãøn), coï thãø boïn nhæ sau: 
- 120-180kg K
2
O/ha (200-300kg KCl) åí caïc væåìn thám canh. 
- 30-60kg K
2
O/ha (50-100kg KCl) åí caïc væåìn khäng thám canh. 
ÅÍ âáút ngheìo K cáön boïn tàng lãn gáúp 2 láön. Boïn K kãút håüp våïi boïn phán N. 
3.2.3. Phán lán. 
Mäüt táún quaìy chuäúi coï thãø láúy âi 0,5kg P
2
O
5
, nhæ váûy mäüt nàng suáút 5-10 
táún/ha âaî láúy âi 2,5-5kg P
2
O
5
. ÅÍ væåìn chuäúi thám canh, nàng suáút 20-30táún/ha âaî láúy 
âi 10-15kg P
2
O
5
. Do âoï, phaíi boïn täúi thiãøu laì 10-45kg P
2
O
5
/ha/nàm. 
Phán P âæåüc boïn loït mäüt láön træåïc khi träöng. Trong muìa nhç tråí âi thç boïn 
ngay sau khi thu hoaûch buäöng cáy meû. 
3.3. Tiaí cáy con. 
Mäùi thaïng kiãøm tra mäüt láön âãø tiaí boí cáy con këp thåìi, traïnh caûnh tranh dinh 
dæåîng, aïnh saïng, giaím sáu bãûnh.... 
Mäüt säú nghiãn cæïu cho tháúy, con chuäúi moüc åí vë trê âäúi diãûn våïi seûo cuí vaì trãn 
truûc thàóng laì con khoíe nháút. Trong âiãöu kiãûn chàm soïc täút, coï thãø chæìa caïc cáy con gäúi 
nhau, nhæ váûy mäùi buûi coï 3 cáy âang phaït triãøn (1 cáy meû, 2 cáy con). 
Khi tèa chäöi, aïp duûng biãûn phaïp cå hoüc laì càõt ngang thán giaí saït màût âáút räöi 
duìng âuûc sàõt phaï huíy âiãøm sinh træåíng, hoàûc bæïng boí cáy con bàòng leng, xaì beng. Coï 
thãø duìng hoaï cháút nhæ nhoí khoaíng 3 gioüt 2,4D 50% daûng nhuî dáöu vaìo âènh sinh 
træåíng hay duìng kim tiãm thàóng vaìo âènh. 
 3.4. Beí bàõp chuäúi. 
Sau khi chuäúi träø haìng hoa cuäúi cuìng, âãø träø tiãúp khoaíng 2 haìng hoa âæûc næîa 
thç beí boí bàõp. 
3.5. Che, chäúng buäöng, bao buäöng. 
Âãø traïnh raïm traïi do nàõng, sau khi beí bàõp khoaíng 10 ngaìy thç duìng laï chuäúi 
khä, råm raû, coí khä...che nhæîng buäöng träø vãö hæåïng Táy. Nãúu quaìy chuäúi quaï nàûng 
coï thãø laìm gaîy cáy thç cáön phaíi duìng naûng âãø chäúng quaìy. Coï thãø duìng bao nylon to 
(maìu xanh dæång, xanh laï cáy, khäng âaïy) bao bãn ngoaìi buäöng âãø haûn chãú sáu bãûnh, 
tráöy xæåïc. 
3.6. Chàm soïc væåìn sau thu hoaûch. 
Âäún boí cáy meû âaî thu buäöng, âaìo boí cuí, càõt boí laï khä, sáu bãûnh, beû khä vaì 
chuyãøn ra khoíi væåìn. Tiãún haình boïn phán cho vuû sau. 
3.7. Sáu bãûnh. 
3.7.1. Sáu. 
* Suìng âuûc cuí (Cosmopolites sordidus). 
Thaình truìng laì mäüt loaûi moüt daìi 0,5-1cm, maìu xaïm, khi måïi nåí coï maìu âoí náu 
hay âen. Moüt di chuyãøn ban âãm, ban ngaìy áøn nuïp åí cuí hay beû chuäúi gáön màût âáút. 
Con caïi säúng caí nàm vaì âeí træïng liãn tuûc, chêch vaìo thán chuäúi âang moüc âãø âeí træïng. 
ÁÚu truìng laì suìng maìu tràõng daìi 1-1,5cm, âuûc phaï cuí chuäúi thaình nhæîng läø âæåìng 
kênh âäü 1-1,5cm, taûo âæåìng cho náúm xám nhiãùm. Cáy chuäúi khäng háúp thu dinh 
dæåîng âæåüc nãn phaït triãøn keïm, nãúu laì cáy con thç dãù chãút. Cáy träø buäöng nhoí, traïi 
nhoí. Khi tháúy trong væåìn coï laï chuäúi ruûng nhiãöu hoàûc cáy moüc yãúu maì khäng coï dáúu 
hiãûu gç khaïc thç coï thãø nghi laì bë suìng âuûc cuí chuäúi. 
Caïch phoìng trë: Choün cáy con âem träöng khäng coï dáúu vãút cuía suìng, traïnh cháút 
âäúng cáy con qua âãm træåïc khi träöng âãø traïnh moüt âãún âeí træïng. Khäng täön træî cáy 
con quaï láu. Coï thãø nhuïng cáy con trong dung dëch thuäúc træì sáu nhæ Sevin, Trebon, 
Bassan... näöng âäü 0,2% træåïc khi träöng. Khi thu hoaûch cáön chàût saït thán màût âáút, láúp 
âáút traïnh moüt âeí træïng. Choün giäúng êt bë suìng âuûc cuí (coï thãø laì giäúng Poyo). Láúy thán 
chuäúi cheí âäi, càõt thaình khuïc daìi 30-60cm, âàût uïp xuäúng âáút duû suìng âãún âãø giãút. 
Phun Sevin, Trebon, Bassan näöng âäü 0,2% hoàûc raíi Regent hoàûc Basudin vaìo gäúc. 
 * Ráöy mãöm (Pentalonia nigronervosa). 
Laì taïc nhán truyãön virus gáy bãûnh chuìn âoüt åí chuäúi. Ráöy maìu náu, khäng 
caïnh, thæåìng truï áøn åí trong caïc beû chuäúi khä chung våïi kiãún. Ráöy seî moüc caïnh åí thãú 
hãû thæï 7-10 âãø di chuyãøn sang kyï chuí måïi. Ráöy thæåìng chêch huït cáy con åí gáön màût 
âáút, åí gäúc. 
Caïch phoìng trë: Phun caïc loaûi thuäúc træì sáu thäng thæåìng. Vãû sinh væåìn, taïch boí 
caïc beû chuäúi khä, diãût kiãún. 
* Buì laûch (Thysanoptera sp.). 
Coï nhiãöu loaûi maìu náu, tràõng hay âen. Kêch thæåïc ráút nhoí nãn khoï tháúy. Traïi bë 
chêch huït seî näøi caïc seûo gheí åí voí, maìu âoí náu vaì coï thãø næït. Buì laûch xám nháûp vaìo caïc 
laï mo, chêch huït traïi con. 
Caïch phoìng trë: Phun caïc loaûi thuäúc træì sáu nhæ Bi 58, Supracide näöng âäü 0,2%. 
* Suìng âuûc thán (Odoiporus longicollis). 
Ráút giäúng suìng âuûc cuí nhæng chè âuûc åí thán giaí vaì hang âuûc ráút daìi. Ráút êt tháúy 
åí Viãût Nam. 
Caïch phoìng trë: Giäúng nhæ suìng âuûc cuí. 
* Sáu cuäún laï (Erionota thrax).. 
Sáu låïn coï maìu tràõng. Âeí træïng åí laï non. Khi sáu nåí thç càõt laï vaì cuäún laûi. Laï bë 
cuäún seî khä heïo âi. 
Caïch phoìng trë: Ngàõt boí caïc pháön laï bë cuäún. Phun caïc loaûi thuäúc træì sáu nhæ 
Polytrin, Dimecron, Decis näöng âäü 0,1-0,2%. 
* Sáu âuûc laï (Plusia sp.). 
Sáu àn âoüt xç gaì, khi laï nåí ra coï nhiãöu läø thuíng song song åí phiãún laï. Thæåìng 
khäng quan troüng. 
* Tuyãún truìng. 
Loaìi âuûc rãù laì Radopholus similis, thaình truìng daìi 0,68mm, räüng 0,02-0,03mm, 
con caïi coï kim, âáöu håi troìn. Táún cäng vaì phaï huíy rãù, taûo caïc vãút maìu náu âoí hay âen. 
Rãù ngàõn âi vaì êt moüc rãù nhaïnh. Tuyãún truìng coï thãø âuûc åí voìng ngoaìi cuía cuí laìm voìng 
cuí bë âoí lãn. Tuyãún truìng âeí træïng åí caïc mä trong rãù, khi nåí seî chêch huït nhæûa tãú baìo. 
Caïc mä bë chãút laìm thaình caïc vãút âen åí rãù. Cáy bë càòn cäùi, buäöng nhoí, traïi nhoí vaì dãù 
bë caïc loaûi náúm säúng trong âáút nhæ Fusarium oxysporum, Rhizoctonia solani táún cäng 
 theo caïc vãút chêch huït cuía tuyãún truìng laìm chãút cáy. Máût säú tuyãún truìng tàng nhiãöu 
trong muìa thæï 2 tråí âi. 
Tuyãún truìng laìm sæng rãù laì Meloidogyne incognita. Laìm rãù bë sæng våïi nhiãöu näút 
rãù sæng coï kêch thæåïc khaïc nhau. Thiãût haûi keïm quan troüng. 
Tuyãún truìng xoàõn äúc laì Heliotylenchus Spp. Säúng bãn ngoaìi rãù laìm âæït rãù. 
Tuyãún truìng chêch rãù laì Pratylenchus Spp. Triãûu chæïng tæång tæû nhæ Radopholus 
similis. 
Caïch phoìng trë : Loaûi boí caïc cáy bãûnh, âaìo boí caí rãù. Caìy phåi âáút trong 6 thaïng 
træåïc khi träöng måïi. Choün cáy con coï cuí khaï låïn (>15cm) åí væåìn khäng bãûnh âãø 
träöng. Træåïc khi träöng goüt boí rãù vaì màût cuí cáy con, traïnh laìm hæ caïc máöm nguí trãn 
cuí. Ngám cuí våïi dung dëch Furadan 0,2% trong 1 phuït sau âoï âãø khä trong 24 giåì 
træåïc khi träöng. Raíi Basudin 10H hay Furadan 3H, 30kg/ha træåïc khi träöng vaì láûp laûi 
mäùi 6 thaïng hay 1 nàm. 
3.7.2. Bãûnh. 
* Heïo ruî Panama. 
Do náúm Fusarium oxysporum. 
Triãûu chæïng: Bãûnh coï thãø xaíy ra åí báút kyì giai âoaûn tàng træåíng naìo cuía cáy. Caïc 
laï giaì bë vaìng træåïc räöi lan dáön lãn caïc laï ngoün .Laï bë vaìng tæì bça laï räöi lan vaìo gán laï, 
laï bë heïo. Cuäúng bë gaîy nåi tiãúp xuïc våïi thán giaí, âäi khi åí pháön giæîa phiãún laï. Caïc laï 
âoüt coìn xanh vaì moüc thàóng, sau âoï coï maìu xanh nhaût hay håi vaìng, nhàn nheo vaì 
cuäúi cuìng cuîng bë heïo. Thán giaí bë chãút nhæng váùn âæïng, coï caïc beû ngoaìi bë næït doüc 
theo thán. Caïc chäöi con váùn phaït triãøn nhæng sau âoï bë heïo ruûi. 
Càõt ngang thán giaí seî tháúy åí caïc beû laï non nháút bãn trong coï maûch dáùn nhæûa 
âäøi maìu vaìng trong khi åí caïc beû laï giaì bãn ngoaìi coï maûch maìu náu. Trong thán tháût 
(cuí chuäúi) coï nhæîng âäúm vaìng, âoí hay náu. Cheí doüc pháön gäúc cuía caïc rãù tháúy coï soüc 
âoí chaûy dáön vaìo cuí chuäúi. 
Caïch phoìng trë : Âaìo boí caïc gäúc bë bãûnh, raíi väi hay caïc loaûi thuäúc gäúc âäöng âãø 
khæí âáút træåïc khi träöng tråí laûi. ÅÍ caïc væåìn bë bãûnh nàûng nãn ngæng canh taïc, cho 
ngáûp næåïc tæì 2-6 thaïng âãø diãût náúm. Khäng duìng chuäúi con cuía caïc væåìn bë bãûnh. 
Khæí truìng con chuäúi bàòng caïc loaûi Manzate, Ridomil 0,2% træåïc khi träöng. Saït truìng 
duûng cuû chàm soïc. Traïnh träöng caïc giäúng máøn caím våïi bãûnh nhæ giaì hæång, chuäúi 
xiãm trãn âáút chua coï pH tháúp. Nãn thay bàòng caïc giäúng giaì cui. 
 * Âäúm laï Sigatoka. 
Do náúm Cercospora musae. 
Triãûu chæïng: Bãûnh thæåìng tháúy trãn caïc laï thæï 2, thæï 3 hay thæï 4 tênh tæì ngoün 
xuäúng. Vãút bãûnh luïc âáöu laì nhæîng âäúm nhoí 1-10mm, räüng 0,5-1mm, maìu vaìng låüt 
hay xanh náu. Caïc âäúm náöy thæåìng xãúp doüc theo caïc gán phuû cuía phiãún laï, phaït triãøn 
thaình caïc âäúm hçnh thoi nhoí, maìu náu âen våïi quáöng vaìng chung quanh. Nhiãöu âäúm 
liãn kãút coï thãø laìm phiãún laï bë khä thaình nhæîng maíng låïn. Cáy bë bãûnh nàûng thæåìng 
khäng phaït triãøn âæåüc caïc laï âoüt. 
Trong muìa mæa, náúm bãûnh lan theo næåïc chaíy trãn laï laìm caïc vãút bãûnh xãúp 
thaình haìng, vaìo muìa nàõng caïc âäúm bãûnh phaït triãøn åí choïp laï, laìm chaïy meïp laï hay 
ngoün laï. Quaìy vaì naíi nhoí, traïi láu chên, ruäüt traïi maìu vaìng hay häöng låüt, àn coï vë chaït. 
Caïch phoìng trë: Traïnh träöng chuäúi trãn caïc chán âáút chua, âáút phaíi thoaït thuíy 
täút. Träöng våïi máût âäü thêch håüp, tàng cæåìng boïn phán P, laìm coí thæåìng xuyãn. Càõt vaì 
âäút boí caïc laï bãûnh ... Phun ngæìa bàòng häùn håüp Bordeaux 1%, phun trë bàòng Manzate, 
Ridomil, Score, Tilt näöng âäü 0,1-0,2%. 
* Soüc âen. 
Do náúm Mycosphaerella fijiensis. 
Triãûu chæïng: Triãûu chæïng åí cáy con ráút giäúng våïi âäúm laï Sigatoka. Trãn cáy låïn, 
âäúm bãûnh heûp hån nhæng cuîng ráút khoï phán biãût. Vãút bãûnh thæåìng xuáút hiãûn åí màût 
dæåïi laï, maìu âoí náu hay náu vaì coï aïnh têm (phán biãût våïi âäúm laï Sigatoka chè xuáút 
hiãûn åí màût trãn laï). Chè khi âäúm bãûnh phaït triãøn thaình soüc måïi läü triãûu chæïng åí màût 
trãn laï vaì bça laï bë chaïy coï maìu âen sáûm nhæ mæûc. 
Caïch phoìng trë: AÏp duûng caïc biãûn phaïp tæång tæû nhæ âäúi våïi bãûnh âäúm laï 
Sigatoka. 
* Âäúm laï Cordana. 
Do náúm Cordana musae. 
Triãûu chæïng: Màût trãn laï coï nhiãöu âäúm hçnh thoi hay hçnh træïng låïn coï viãön náu 
hay âoí náu, bãn trong vãút bãûnh maìu xaïm tràõng, coï nhiãöu voìng âäöng tám. Màût dæåïi 
vãút bãûnh coï maìu náu xaïm. Chung quanh vãút bãûnh thæåìng coï quáöng vaìng. Caïc vãút 
bãûnh coï thãø näúi liãön nhau laìm phiãún laï bë khä tràõng tæìng maíng låïn. 
Caïch phoìng trë: Träöng våïi máût âäü thêch håüp, væåìn khäng bë uïng næåïc. Vãû sinh 
væåìn thæåìng xuyãn, càõt, âäút laï bãûnh. Phun caïc loaûi thuäúc giäúng nhæ trë bãûnh âäúm laï 
Sigatoka. 
 * Heïo ruî Moko. 
Do vi khuáøn Pseudomonas solanacearum 
Triãûu chæïng: Cáy bãûnh heïo khaï nhanh, laï ruî, traïi chên non (chên haïp), caïc boï 
maûch trong thán bë âäøi maìu. Tuìy theo giäúng maì triãûu chæïng bãûnh thãø hiãûn coï thãø 
khaïc nhau. ÅÍ caïc giäúng chuäúi giaì, âáöu tiãn caïc laï giaì bãn dæåïi bë vaìng sau âoï lan 
nhanh laìm cho táút caí caïc laï bë vaìng uïa, ruî. Cuäúng laï bãûnh bë gaîy nåi tiãúp giaïp våïi 
phiãún laï. Cáy bãûnh bë thäúi, ngaî trãn âáút. 
Càõt ngang thán giaí tháúy caïc maûch dáùn nhæûa åí beû laï bë âäøi sang maìu vaìng, náu 
hay âen. Càõt ngang thán tháût (cuí chuäúi) tháúy åí vuìng bãûnh coï æïa gioüt vi khuáøn nháöy, 
vuìng cuí chuäúi bë bãûnh mãöm nhuîn. Ruäüt traïi non bë âen. 
Caïch phoìng trë: Âáút träöng chuäúi phaíi cao, thoaït næåïc täút. Sæí duûng caïc giäúng êt 
nhiãùm nhæ Lacatan, Poyo. Tiãu huíy cáy bãûnh. Duìng cáy con khäng mang máöm bãûnh, 
hæu canh hay luán canh. Khæí truìng duûng cuû canh taïc... 
* Chuìn âoüt. 
Do virus âæåüc goüi tãn laì Bunchy Top Virus, Banana Virus I hay Musa Virus I. 
Taïc nhán lan truyãön bãûnh laì mäüt loaìi ráöy chuäúi tãn Pentalonia nigronervosa. Bãûnh phaït 
triãøn nàûng vaìo nhæîng luïc coï áøm âäü cao trong muìa khä, nháút laì åí âáút giaìu dinh dæåîng 
vaì coï phuí âáút thæåìng xuyãn. 
Triãûu chæïng: Trãn laï chuäúi coï caïc soüc xanh låüt åí cuäúng vaì phiãún laï, song song 
våïi caïc gán phuû. Cáy nhiãùm nàûng seî bë chuìn âoüt do laï khäng phaït triãøn âæåüc. Laï moüc 
håi âæïng chæï khäng xoìe ngang nhæ bçnh thæåìng âæåüc. Laï bãûnh nhoí, meïp laï phaït 
triãøn khäng âãöu, coï maìu vaìng tràõng. Cáy bë luìn, nãúu nhiãùm bãûnh såïm cáy seî khäng 
träø buäöng. Nãúu nhiãùm bãûnh trãù, cáy coï thãø váùn cho traïi nhæng buäöng nhoí, traïi nhoí 
cong queo. Cáy coï thãø träø buäöng ngang häng. 
Caïch phoìng trë: Tiãu huíy táút caí cáy bãûnh, kãø caí cuí chuäúi. Phun thuäúc diãût ráöy. Vãû 
sinh væåìn thæåìng xuyãn, traïnh tuí gäúc trong muìa mæa. Choün cáy con tæì caïc væåìn 
khäng coï bãûnh âãø träöng. 
* Thäúi âáöu traïi. 
Do náúm Verticillium theobromae hay Trachysphaera fructigena gáy ra. 
Triãûu chæïng: Âáöu traïi bë thäúi âen, vãút thäúi khä. Voí traïi coï thãø bë næït. 
Caïch phoìng trë: Xoa gaîy caïc voìi nhuûy åí âáöu traïi sau khi chuäúi ra naíi khoaíng 5-8 
ngaìy. Xoa såïm dãù laìm báöm traïi, xoa trãù thç muí chaíy laìm då traïi. Phun caïc loaûi thuäúc 
gäúc âäöng. 
 4. THU HOAÛCH VAÌ TÄÖN TRÆÎ. 
4.1. Thu hoaûch vaì váûn chuyãøn. 
Thäng thæåìng thç nhçn goïc caûnh trãn traïi âãø quyãút âënh thåìi âiãøm thu hoaûch. 
Chuäúi tiãu thuû näüi âëa, khäng phaíi váûn chuyãøn xa, thç thu hoaûch luïc traïi troìn mçnh, 
voìi næåïm âaî ruûng hãút. Chuäúi xuáút kháøu thç tuìy thåìi gian váûn chuyãøn maì quyãút âënh 
luïc âäún quaìy. Nãúu âäún såïm quaï thç pháøm cháút khäng ngon, âäún trãù chuäúi chên træåïc 
khi âãún nåi tiãu thuû. 
Theo Boom, âãö nghë daûng traïi chuäúi khi thu hoaûch nhæ sau: 
Daûng traïi thu hoaûch Thåìi gian di chuyãøn 
Troìn mçnh 5-8 ngaìy 
Traïi âaût 3/4 troìn mçnh 10 ngaìy 
Traïi âaût gáön 3/4 troìn mçnh 15-20 ngaìy 
Theo Chanpion, duìng chè säú âáöy cuía traïi åí tæìng giäúng âãø xaïc âënh thåìi gian 
thu hoaûch. 
Chè säú âáöy = P/L, våïi P laì troüng læåüng traïi (gam) vaì L laì chiãöu daìi traïi (cm). Âo 
traïi åí naíi thæï 2 tênh tæì trãn xuäúng. ÅÍ giäúng chuäúi giaì luìn chè säú náöy laì 7-8,3. 
Chuäúi giaì cui träöng åí cuì lao Tán Phong træåïc kia âæåüc thu hoaûch åí giai âoaûn 
70 ngaìy sau khi träø bàõp. 
Caïch thæïc âäún quaìy thay âäøi tuìy nåi vaì tuìy giäúng chuäúi. Âäúi våïi nhoïm chuäúi 
giaì luìn thç chè cáön mäüt ngæåìi cuîng thu hoaûch âæåüc dãù daìng bàòng dao læåîi daìi. Tay traïi 
nàõm gáön choït quaìy, chàût mäüt nhaït trãn cuäúng quaìy caïch naíi trãn cuìng khoaíng 40-
50cm âãø tiãûn bäúc vaïc. Âäúi våïi chuäúi cao cáy thç phaíi cáön 2 ngæåìi thu hoaûch âãø traïnh 
gaîy buäöng, gáy thæång têch cho traïi. Mäüt ngæåìi duìng dao chàût ngang thán giaí cho 
chuäúi nghiãng xuäúng tæì tæì, ngæåìi kia nàõm åí choït truûc quaìy keïo xuäúng, ngæåìi cáöm 
dao chàût cuäúng quaìy. Phaíi cáøn tháûn khäng va chaûm vaìo traïi, gáy thæång têch laìm náúm 
bãûnh xám nháûp. 
Sau khi thu hoaûch, chuäúi âæåüc váûn chuyãøn nhanh âãún âiãøm táûp trung âãø laìm 
saûch, càõt naíi âoïng thuìng (trong voìng 12-18 ngaìy sau khi âäún quáöy). ÅÍ væåìn chuäúi 
haìng hoaï, quaìy chuäúi âæåüc âæa âãún âiãøm táûp trung bàòng hãû thäúng dáy caïp coï roìng 
roüc moïc quaìy chuäúi, traïnh âæåüc bäúc vaït nhiãöu láön laìm xáy xaït traïi. Tuìy theo kêch cåí 
cuía traïi maì láúy säú naíi trãn buäöng nhiãöu hay êt, trung bçnh coï khoaíng 2 naíi choït buäöng 
bë loaûi boí. Caïc traïi âaût tiãu chuáøn xuáút kháøu phaíi coï chiãöu daìi tæì > 15cm vaì âæåìng 
kênh > 3cm, traïi khäng bë xáy xaït, bë bãûnh ngoaìi da..., voí xanh saïng. 
 4.2. Duï chuäúi. 
Caïc quäúc gia vuìng nhiãût âåïi saín xuáút chuäúi âãø tiãu thuû näüi âëa thç laìm chuäúi 
chên bàòng caïch treo nguyãn quaìy åí chäø täúi. Hoàûc treo chuäúi trong phoìng sæåíi áúm 
bàòng nhiãût. 
ÅÍ Viãût Nam, chuäúi thæåìng âæåüc duï bàòng khê âaï. Khê âaï seî taûo ra khê 
Acethylene laìm chuäúi chên. Thäøi ngang håi Acethylene åí näöng âäü 1-3% qua nåi duï 
chuäúi 2-3 láön, mäùi láön caïch nhau 12 hay 24 giåì thç laìm chuäúi chên âãöu vaì vaìng âãöu. 
Näöng âäü cao hån váùn khäng laìm hæ chuäúi. Coï thãø duìng khê Ethylen âãø duï chuäúi. 
ÅÍ caïc næåïc nháûp kháøu, chuäúi tæì phoìng laûnh âæåüc chuyãøn vaìo phoìng coï nhiãût 
âäü cao hån, khoaíng 21-22oC, coï áøm âäü tæång âäúi cuía khäng khê laì 90-95% trong thåìi 
gian 2 ngaìy. Khi voí chuäúi håi vaìng, haû nhiãût âäü xuäúng coìn khoaíng 16-18oC vaì cho 
thäøi khê Ethylen näöng âäü 1/1.000 vaìo khoaíng 2-3 láön caïch nhau 12-24 giåì våïi áøm âäü 
tæång âäúi cuía khäng khê laì 85-95%. 
4.3.Täön træî. 
Nhiãût âäü thêch håüp âãø baío quaín chuäúi âæåüc láu laì 13-13,5oC våïi áøm âäü tæång 
âäúi cuía khäng khê tæì 85-90%. 
 TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO 
Champion, J. Cáy chuäúi, do Nguyãùn Xuán Hán vaì Dæång Thë Ván Âoan dëch. Nhaì 
 Xuáút Baín Näng Nghiãûp. Haì Näüi. 
Hartmann, H.T., D.E.Kester, F.T.Davies. 1990. Plant propagation: Principles and 
Practices. Jonef Publications, Philippines. 
Simmonds, N.W. 1966. Bananas. Longman. London. 
Tän Tháút Trçnh. 1973. Càn baín träöng chuäúi caíi thiãûn åí Viãût Nam. Læía Thiãng. Saìi Goìn. 
Tráön Thæåüng Tuáún, Lã Thanh Phong, Dæång Minh, Nguyãùn Thaình Häúi. 1994. Cáy àn 
 traïi Âäöng Bàòng Säng Cæíu Long. Táûp 2. Såí Khoa Hoüc Cäng Nghãû Mäi træåìng 
 An Giang. An Giang. 
Tráön Thæåüng Tuáún, Lã Thanh Phong, Dæång Minh, Tráön Vàn Hoìa, Nguyãùn Baío Vãû. 
 1994. Cáy àn traïi Âäöng Bàòng Säng Cæíu Long. Táûp 1. Såí Khoa Hoüc Cäng Nghãû 
 Mäi Træåìng An Giang. An Giang. 
Tráön Thãú Tuûc. 1998. Giaïo trçnh cáy àn quaí. Nhaì Xuáút Baín Näng Nghiãûp. Haì Näüi. 
Vuî Cäng Háûu. 1996. Träöng cáy àn traïi åí Viãût Nam. Nhaì xuáút baín Näng Nghiãûp. TP. 
Häö Chê Minh.