Tài liệu Cẩm nang nhà báo

ïc ñoù, chuùng ta phaûi
coù yù thöùc traùch nhieäm: traùch nhieäm noùi söï thaät, ñoäc
laäp vaø coâng baèng.
Khi phoùng vieân toû ra sai laïc vôùi ñaïo ñöùc ngheà
nghieäp, hoï coù theå laøm haïi ñeán nhieàu ngöôøi, raát
nhieàu ngöôøi. Hoï coù theå laøm haïi ñeán nguoàn tin cuûa
hoï, tôø baùo, ñoäc giaû cuûa hoï vaø xaõ hoäi noùi chung.
Noùi söï thaät 
Ñöøng noùi doái ñeå laáy ñöôïc tin. Khi töï giôùi thieäu
vôùi moät nguoàn tin, baïn neân noùi roõ teân mình, teân cô
quan thoâng tin cuûa baïn vaø raèng baïn ñang thu thaäp tin
ñeå vieát baøi. Ñöøng noùi baïn laø baùc só hay moät vieân
chöùc chính phuû v.v..ñeå laáy tin hoaëc ñeå vaøo moät nôi
naøo ñoù. Ñöøng ghi aâm caùc cuoäc noùi chuyeän cuûa baïn
vôùi ngöôøi khaùc maø khoâng ñöôïc pheùp cuûa hoï.
Khi lôøi noùi doái cuûa baïn bò phaùt giaùc, tôø baùo cuûa
baïn seõ bò tai tieáng. Caùc nguoàn tin coù theå seõ khoâng
129
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà
noùi chuyeän vôùi tôø baùo ñoù nöõa.
Luoân luoân noùi söï thaät khi vieát baøi. Laøm moïi caùch
ñeå caùc tin töùc baïn thu löôïm ñöôïc chính xaùc. Chaéc
chaén raèng tin cuûa baïn phaûi thaáu ñaùo, coâng baèng vaø
caân ñoái. Chaéc chaén raèng tin ñoù khoâng boùp meùo söï
thaät. Chaéc chaén raèng ñoù khoâng phaûi chæ laø tin ñoàn.
Neáu sau ñoù baïn
phaùt hieän ra moät
baøi baïn vieát treân
baùo laø sai, baïn
phaûi ñaûm baûo laø
baùo cuûa baïn ñaêng
lôøi söûa sai ñeå ñoäc
giaû coù theå bieát ñaâu
laø söï thaät.
Luoân nhôù raèng:
baát keå quan ñieåm
rieâng cuûa baïn nhö
theá naøo veà moät vaán
ñeà, Baïn phaûi luoân bao goàm moïi quan ñieåm vaøo
trong baøi vieát cuûa baïn.
Moät soá phoùng vieân vieát baøi chöùa ñöïng ñaày raãy
caùc yù kieán rieâng. Hoï muoán truyeàn baù caùc yù kieán ñoù,
hay yù kieán cuûa caùc nhaø taøi trôï cho baùo cuûa hoï. Hoï
thöôøng xuyeân chæ trích ngöôøi khaùc, nhö laø caùc chính
trò gia, vaø khoâng caàn bieát coù söï thaät hay khoâng trong
nhöõng lôøi chæ trích ñoù. Moái nguy laø nhieàu ñoäc giaû laïi
cho raèng caùc yù kieán ñoù laø söï thaät, vì ñaõ ñöôïc ñaêng baùo.
Chuû bieân cuûa baïn, chuû baùo, caùc cô quan, coâng ty
ñaêng quaûng caùo hay chính quyeàn coù theå laøm aùp löïc
ñeå baïn theâm vaøo trong baøi vieát moät soá caùc yù kieán
cuûa hoï, hay ngay caû vieát veà nhöõng gì sai söï thaät.
Chuùng ta bieát raèng, trong haàu heát moïi tröøông hôïp,
raát khoù töø choái caùc aùp löïc ñoù. Nhöng ñaây laø nhöõng
luùc baïn phaûi suy nghó veà traùch nhieäm cuûa baïn vôùi
ngheà nghieäp vaø xaõ hoäi.
130
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà
Tìm ñöïôc söï thaät
khoâng phaûi laø deã
Moät soá phoùng vieân laø nhöõng ngöôøi vieát caùc coät
xaõ luaän-hoï vieát nhöõng baøi baày toû yù kieán rieâng cuûa
hoï. Ñieàu naøy khoâng coù haïi gì caû neáu caùc coät ñoù ñöïôc
ñaët rieâng ra khoûi caùc baøi veà tin töùc. Tuy nhieân, caùc
yù kieán cuûa nhöõng phoùng vieân loaïi naøy caàn phaûi ñöïôc
keøm theo baèng caùc döõ kieän coù thaät, hoï khoâng theå
phoå bieán caùc yù kieán leäch laïc thieân vò cuûa hoï maø
khoâng coù baèng côù.
Khi baïn vieát vaø ñaêng taûi caùc tin sai, laøm haïi ñeán
thanh danh cuûa moät ngöôøi naøo ñoù, haønh ñoäng naøy
ñöôïc goïi laø phæ baùng. Taïi nhieàu quoác gia, moät ngöôøi
coù theå kieän baïn vaø baùo cuûa baïn ra toøa vì toäi phæ
baùng. Neáu hoï thaéng kieän, toøa aùn coù theå ra phaùn
quyeát baét buoäc baùo cuûa baïn phaûi traû cho ngöôøi naøy
moät khoaûn tieàn lôùn ñeå boài thöôøng. Ñieàu naøy laøm haïi
lôùn ñeán tieáng taêm vaø taøi chính cuûa tôø baùo hay cô
quan thoâng tin cuûa baïn. Cô quan naøy coù theå phaûi
ñoùng cöûa. Luaät veà phæ baùng khaùc nhau taïi moãi quoác
gia. Baïn phaûi nhôù ñoïc luaät leä cuûa nöôùc baïn.
Ñöøng phoùng ñaïi hay taïo hieàm khích 
Chuùng ta bieát raèng ñuïng ñoä taïo ra tin töùc, vaø caùc
baøi veà nhöõng vuï ñuïng ñoä laøm cho baùo baùn chaïy hôn.
Va chaïm veà chuûng toäc, toân giaùo, chính trò hay caùc
vaán ñeà khaùc coù theå gaây aåu ñaû ngoaøi ñöôøng phoá. Caùc
phoùng vieân toân troïng caùc quy taéc veà ñaïo ñöùc ngheà
nghieäp khoâng phoùng ñaïi caùc cuoäc ñuïng ñoä trong baøi
vieát vaø caùc böùc hình vì laøm nhö vaäy seõ khieán cho
tình hình trôû neân xaáu hôn. Hoï cuõng khoâng duøng baøi
vieát cuûa hoï ñeå laøm cho ngöôøi ñoïc gheùt nhöõng ngöôøi
thuoäc caùc saéc toäc, toân giaùo hay phe nhoùm khaùc.
Phuïc vuï quaàn chuùng, khoâng phaûi cho caù
nhaân baïn
Caùc phoùng vieân gioûi chæ phuïc vuï cho quyeàn lôïi
cuûa coâng chuùng. Ñöøng duøng ngheà nghieäp cuûa baïn deå
kieám lôïi cho baûn thaân. Ñöøng duøng tin töùc cuûa caùc
131
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà
nguoàn tin cung caáp cho baïn ñeå
kieám tieàn theâm. Ñöøng baét tay
laøm aên vôùi caùc nguoàn tin cuûa
baïn. Ñöøng ñeå cho baïn bò lôïi
duïng bôûi moät nhoùm chính trò
hay xaõ hoäi naøo ñoù.
Ñöøng ñeå bò dính líu vaøo
nhöõng tình huoáng laøm cho baïn
bò daèng co giöõa hai quy taéc öùng
xöû khaùc nhau. Neáu baïn laøm
vieäc cho chính phuû, baïn khoâng
neân vieát veà chính phuû. Neáu
baïn cöù vieát thì khoâng theå naøo
baïn vieát moät caùch voâ tö, trung
laäp veà chính phuû ñöôïc. Cuõng
vaäy, neáu baïn vaän ñoäng cho moät
chính ñaûng, baïn khoâng neân
vieát veà chính trò.
Ñöøng nhaän tieàn, quaø caùp
hay mang ôn cuûa ngöôøi khaùc,
keå caû caùc vieân chöùc chính phuû,
chính trò gia hay doanh nghieäp. Nhieàu ngöôøi trong soá
naøy coù theå noùi hoï chæ muoán toû ra töû teá vôùi baïn thoâi,
nhöng söï thaät laø hoï tìm caùch gaây aûnh höôûng ñeán caùc
baøi baïn vieát. Hoï hoái loä baïn. Chuùng ta ñeàu bieát laø
phoùng vieân taïi vaøi nôi ôû Ñoâng Nam AÙ caûm thaáy khoù
loøng töø choái caùc khoaûn hoái loä ñoù. Hoï ñöôïc traû löông
raát thaáp, laïi phaûi trang traûi tieàn nhaø, nuoâi soáng gia
ñình. Trong moãi tình huoáng, baïn phaûi töï xeùt mình vaø
quyeát ñònh phaûi laøm sao. Nhöng ñieàu quan troïng laø
phaûi luoân luoân coá gaéng vöôn leân ñeå höôùng ñeán lyù
töôûng ngheà nghieäp: ñoäc laäp. Baïn khoâng theå coi hoái
loä laø moät phaàn bình thöôøng cuûa lôïi töùc baïn kieám
ñöïôc.
Ñöøng ñaùnh caép baøi vôû cuûa ngöôøi khaùc.
Ñöøng laáy baøi vaø aûnh cuûa ngöôøi khaùc ñöa leân baùo,
132
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà
Hoï cuõng phuïc vuï
coâng chuùng
ñaøi truyeàn thanh hay truyeàn hình cuûa baïn-tröø khi
baïn ñöôïc hoï cho pheùp, vaø khi ñaêng baùo, ghi roõ hoï laø
taùc giaû. Quy taéc naøy cuõng aùp duïng cho caû caùc baøi vaø
hình aûnh treân maïng internet. Neáu khoâng baïn seõ trôû
thaønh doái traù vôùi ñoäc giaû cuûa baïn. Vaø baïn cuõng vi
phaïm quyeàn lôïi cuûa caùc phoùng vieân baïn ñaùnh caép
baøi vôû.
Chuùng ta bieát raèng ñoâi khi raát khoù toân troïng ñieàu
naøy. Moät soá caùc baùo nhoû noùi raèng hoï phaûi ñaùnh caép
baøi vaø aûnh vì khoâng coù ñuû tieàn vaø phoùng vieân ñeå töï
thu thaäp taøi lieäu vaø tin töùc. Nhöng ñaùnh caép baøi cuûa
ngöôøi khaùc laø moät trong nhöõng vi phaïm teä haïi nhaát
cuûa caùc quy taéc haønh ngheà baùo chí. Chuùng ta goïi ñoù
laø ñaïo vaên. Taïi moät vaøi quoác gia baïn coù theå bò kieän
ra toøa veà toäi naøy.
Coâng baèng
Trong moät chöông tröùôc ñaây, chuùng ta ñaõ noùi ñeán
taàm quan troïng cuûa vieäc toû ra coâng baèng vaø caân ñoái.
Quy taéc naøy bao goàm caû vieäc tìm hieåu moät caâu
chuyeän naøo ñoù hoaøn toaøn thaáu ñaùo, khoâng boû soùt
moät yeáu toá quan troïng naøo. Keå caû vieäc baïn phaûi laøm
heát söùc ñeå tìm kieám phaûn öùng cuûa moät ngöôøi bò buoäc
toäi veà moäi loãi laàm naøo ñoù. Neáu baïn vieát caùc baøi veà
toäi aùc hay duøng caùc hình chuïp veà ñeà taøi naøy, ñöøng
maëc nhieân cho raèng ngöôøi naøo ñoù coù toäi chæ vì hoï bò
caûnh saùt baét. Ngöøôi daân coù quyeàn bieän hoä tröôùc toøa.
Hoï ñöôïc coi laø voâ toäi cho ñeán khi toøa aùn xem xeùt
baèng côù vaø quyeát ñònh laø hoï coù toäi.
Ñöùng ñaén vaø caûm thoâng
Khi trình baày baøi vieát vaø caùc böùc hình chuïp, baïn
neân toû ra coù thaåm myõ. Traùnh duøng ngoân töø xaáu nhö
nhöõng caâu chöûi ruûa hay nhöõng lôøi mieâu taû soáng
söôïng veà caùc haønh ñoäng tình duïc hay veà cô theå.
Traùnh nhöõng gì tuïc tóu hay gaây chaán ñoäng, nhaát laø
khi baïn töôøng thuaät veà caùc tai naïn, toäi aùc hay thieân
tai. Haõy nghó ñeán taâm traïng cuûa caùc thaân nhaân naïn
133
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà
nhaân. Lieäu baïn nghó
sao neáu ngöôøi em gaùi
cuûa baïn laø ngöôøi cheát
trong tin vaø hình aûnh
xaùc cuûa coâ bò ñöa leân
baùo chí? Lieäu baïn coù
caàn neâu danh tính hay
duøng hình chuïp moät
naïn nhaân vò thaønh
nieân bò cöôõng hieáp
hay khoâng neáu ñieàu
naøy laøm cho coâ gaùi bò
nhuïc nhaõ trong coäng ñoàng cuûa coâ?
Chuùng ta ñeàu bieát tình duïc vaø maùu me laøm cho
moät vaøi tôø baùo baùn chaïy. Nhöng chöùc naêng cuûa baïn
khoâng phaûi laø baùn baùo maø laø cung caáp tin töùc cho
ngöôøi daân moät caùch coù traùch nhieäm.
Toân troïng quyeàn ñöôïc rieâng tö cuûa ngöôøi
khaùc
Ngöôøi daân coù quyeàn ñöôïc yeân höôûng cuoäc soáng
rieâng tö cuûa hoï. Caùc baøi vieát giaät gaân veà ñôøi tö cuûa
moät ngöôøi naøo ñoù khoâng coù choã treân moät tôø baùo.
Lieäu baïn nghó sao neáu moät tôø baùo phanh phui
chuyeän tình aùi cuûa baïn hay caùc vaán ñeà veà söùc khoeû
cuûa baïn cho caû theá giôùi thaáy?
Coù nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä.
Caùc vieân chöùc chính phuû coù ít quyeàn ñöôïc rieâng
tö hôn vì hoï laø ñaày tôù cuûa daân, tieàn löông cuûa hoï do
ngöôøi daân ñoùng goùp vaø haønh ñoäng cuûa hoï aûnh höôûng
ñeán ngöôøi daân. Caùc nhaân vaät quaàn chuùng khaùc nhö
caùc taøi töû xi neâ cuõng phaûi bieát raèng ngöôøi ta hay ñeå
yù ñeán ñôøi tö cuûa mình. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây,
baùo chí Thaùi Lan ñaõ phanh phui haønh ñoäng cuûa moät
soá sö saõi Phaät giaùo giao du tình duïc vôùi gaùi maõi daâm.
Caùc baùo naøy coù quyeàn ñaêng caùc baøi nhö vaäy. Coâng
chuùng coù quyeàn quan taâm ñeán vaán ñeà naøy vì taïi Thaùi
134
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà
Caûm thoâng: Chæ cho
thaáy löng caùc naïn
nhaân beänh AIDS thoâi
Lan, ngöôøi daân cuùng raát nhieàu tieàn cuûa vaø caùc phaåm
vaät khaùc cho caùc vò tu haønh sinh soáng, vaø coi hoï nhö
caùc laõnh tuï coäng ñoàng vaø caùc vò thaày veà ñaïo ñöùc.
Toân troïng nguoàn tin
Baïn coù traùch nhieäm khoâng nhöõng vôùi coâng chuùng
maø coøn vôùi caùc nguoàn cung caáp tin cho baïn. Chaúng
haïn, neáu moät nguoàn tin cho baïn bieát moät tin nhaäy
caûm vôùi ñieàu kieän baïn khoâng neâu teân hoï, baïn phaûi
giöõ lôøi höùa. Baïn khoâng theå tieát loä danh tính nguoàn
tin trong baøi vieát hay ôû nôi khaùc. Neáu tieát loä, baïn coù
theå laøm haïi raát nhieàu ñeán ngheà nghieäp cuõng nhö
cuoäc soáng rieâng tö cuûa nguoàn tin, vaø ñoâi khi coù theå
laøm cho hoï bò nguy hieåm ñeán tính maïng.
Baøn luaän vôùi ñoàng nghieäp
Khi coù moät vaán ñeà lieân quan ñeán quy taéc haønh
ngheà ñöïôc neâu treân, khoâng neân töï giaûi quyeát moät
mình. Baøn vôùi caùc ñoàng nghieäp. Tìm caùch nghó xem
söï choïn löïa cuûa baïn seõ aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc
nhö theá naøo. Ai ñöïôc lôïi? Ai thieät thoøi? Ai seõ bò
phöông haïi? Xeùt xem caùc phoùng vieân khaùc giaûi
quyeát nhö theá naøo trong caùc tröøông hôïp töông töï.
Quy taéc ñaïo ñöùc ngheà nghieäp
Taát caû moïi cô quan truyeàn thoâng ñeàu neân soaïn ra
moät baûng quy taéc veà ñaïo ñöùc ngheà nghieäp cho
phoùng vieân vaø caùc chuû bieân cuûa mình laøm theo.
Baûng quy taéc naøy neân ñònh roõ veà caùch öùng xöû nhö
theá naøo cho moïi phoùng vieân vaø caùch naøo khoâng chaáp
nhaän ñöôïc. 
Baûng quy taéc cuõng neân qui ñònh hình thöùc tröøng
phaït neáu vi phaïm. Neân giöõ caùc aán baûn veà quy taéc
haønh ngheà trong phoøng tin ñeå taát caû moïi ngöôøi ñeàu
bieát caùc quy luaät ñoù laø gì.
135
Chöông 15: Quy taéc haønh ngheà
Phaàn VIII
CHÖÔNG 16: MAÏNG INTERNET
Maïng Internet ñöôïc phoå bieán chaäm taïi moät vaøi
nöôùc Ñoâng Nam AÙ. Tuy nhieân, maïng thoâng tin toaøn
caàu naøy coù theå ñeán tay baïn sôùm hôn laø baïn töôûng.
Ñaây laø moät vuõ khí lôïi haïi maø phoùng vieân nhieàu nöôùc
treân theá giôùi ñaõ duøng ñeán haàu nhö haøng ngaøy. Vì
vaäy, cho duø tôø baùo cuûa baïn hay thaønh phoá baïn ôû hieän
chöa coù maïng Internet, baïn cuõng neân hoïc hoûi veà
Internet. Baïn coù theå duøng caùc maùy vi tính taïi caùc thö
vieän, tröøông ñaïi hoïc hay caùc quaùn ‘Caø Pheâ Internet’.
Maïng Internet laø gì?
Luùc ñaàu, Internet coù veû raéc roái. Ñöøng sôï. Moät khi
baïn baét ñaàu söû duïng heä thoáng naøy roài, baïn seõ thaáy
khoâng coù gì khoù khaên caû. Thöïc taäp vaøi laàn seõ khieán
cho baïn gia taêng khaû naêng tìm kieám nhöõng gì baïn
muoán treân maïng Internet.
Internet laø moät taäp hôïp vó ñaïi nhieàu heä thoáng
ñieän toaùn computer khaùc nhau treân toaøn caàu. Caùc heä
thoáng naøy keát hôïp vôùi nhau baèng ñöôøng daây ñieän
thoaïi, daây caùp vaø veä tinh vieãn thoâng. Ñieàu naøy coù
nghóa laø qua maïng Internet, baïn coù theå tìm ñöôïc caùc
tin töùc chöùa ñöïng trong caùc maùy computer ôû caùch xa
baïn. Internet bao goàm moät soá caùc vaên kieän goïi laø
Maïng Thoâng Tin Toaøn Caàu (World Wide Web), caùc
ñòa chæ thö ñieän töû (email ) vaø caùc dieãn ñaøn.
Ñeå vaøo maïng Internet, baïn caàn coù moät maùy vi
tính noái vôùi moät cô quan cung caáp dòch vuï Internet
baèng ñöôøng ñieän thoaïi. Treân maùy vi tính cuûa baïn,
baïn caàn coù moät boä phaän coù khaû naêng tìm hieåu caùc
döõ kieän treân Internet (browser), nhö laø Netscape
136
Chöông 16: Maïng Internet
communicator hoaëc Microsoft Internet Explorer.
Baïn duøng boä phaän doø tìm naøy ñeå ñeán moät ‘ñòa ñieåm’
hay ‘trang’ treân maïng, hay laø moät taäp hoà sô, goïi laø 
Website, neáu baïn bieát ñòa chæ cuûa ñòa ñieåm ñoù (goïi
laø URL) . Neáu baïn khoâng bieát ñòa chæ, baïn coù theå tìm
caùc vaên kieän hay hoà sô baèng caùc maùy doø tìm trung
gian nhö laø Alta Vista hay Google. Ñòa chæ cuûa hai nôi
naøy laø:  vaø 
Baïn coù theå doø tìm baèng nhieàu ngoân ngöõ khaùc nhau,
tuy nhieân tieáng Anh vaãn thoâng duïng nhaát.
Internet coù theå giuùp ích cho baïn nhö theá naøo?
Maïng Internet giuùp cho ngöôøi phoùng vieân raát
nhieàu trong coâng taùc nghieân cöùu tìm hieåu baèng caùch
cung caáp cho hoï
caùch thöùc tìm vaøo
caùc kho taøi lieäu vaø
tin töùc qua maùy vi
tính. Maïng Internet
chöùa ñöïng nhieàu
ñòa chæ cuûa caùc
chính phuû, caùc
tröôøng ñaïi hoïc, caùc
coâng ty, ngaân haøng,
NGOs, chính ñaûng,
caùc nhoùm chuyeân
moân nhö baùc só hay
luaät sö, khaùch saïn, tieäm baùn thuù nuoâi laøm caûnh, caùc
caâu laïc boä cuûa nhöõng ngöôøi coù chung sôû thích,
v.v..laáy thí duï ñòa chæ cuûa Toå Chöùc Y Teá Theá Giôùi
( Ngaân haøng Phaùt
Trieån Chaâu AÙ ( vaø Vietnam
Airlines ( Coù raát
nhieàu ñòa chæ cho ta caùc taøi lieäu tham khaûo nhö Töï
Ñieån Baùch Khoa Anh (Encyclopedia Britannica)
(
137
Chöông 16: Maïng Internet
Internet laø moät coâng
cuï hieän ñaïi höõu hieäu
cho phoùng vieân
Nhieàu cô quan thoâng tin coù caùc ñòa chæ rieâng
chöùa ñöïng caùc baûn tin vaø baøi vôû cuûa hoï, keå caû Thoâng
Taán Xaõ Vieät Nam. Vietnam News Agency
( Business Day cuûa
Thaùi Lan ( bday.net) (The Associated
Press) ( (Cable News
Network (CNN) ( vaø British
Broadcasting Corporation (BBC) (
Haõy vaøo xem 
nôi ñaây chöaù ñöïng ñòa chæ cuûa haøng ngaøn tôø baùo treân
theá giôùi.
Sau khi coù moät con choù thuoäc loaïi choù döõ goïi laø
Rottweiler caén cheát moät em beù gaùi ba tuoåi taïi
Bangkok, moät phoùng vieân cuûa tôø The Nation ñaõ vaøo
maïng Internet ñeå tìm boái caûnh. Phoùng vieân naøy nhôø
ñoù ñaõ coù theå theâm ñoaïn sau ñaây vaøo baøi vieát ñeå gíuùp
cho ñoäc giaû hieåu vì sao con choù ñoù ñaõ coù theå caén
cheát ngöôøi:
Choù ñöïc loaïi Rottweiler coù theå cao töø 60cm ñeán
65 cm ño töø vai xuoáng vaø naëng töø 43 ñeán 61 kg. Loaïi
choù naøy raát khoeû so vôùi voùc daùng cuûa noù vaø coù theå
xoâ ngaõ moät ngöôøi lôùn. Ñòa chæ treân maïng cuûa Club
Rottweiler taïi Hoa Kyø noùi ñoù laø lyù do taïi sao hoï ñeà
nghò khoâng neân nuoâi loaïi choù naøy ôû nôi coù ngöôøi giaø
hay nhöõng ngöôøi theå chaát khoâng ñöôïc khoeû.
Cuõng vaäy, nhieàu cô quan nhö laø caùc cô quan
chính phuû vaø doanh nghieäp ñöa caùc tin ñaùng noùi vaøo
trong caùc ñòa chæ treân maïng cuûa hoï. Khi moät chieác
tröïc thaêng laâm naïn taïi Vieät Nam khieán cho 7 quaân
nhaân Myõ bò thieät maïng, caùc phoùng vieân thöôøng truù
taïi Haø Noäi ñaõ vaøo maïng Internet ñeå laáy caùc tin caäp
nhaät treân ñòa chæ cuûa Boä Tö Leänh Myõ taïi Thaùi Bình
Döông ñaët taïi Honolulu , Hoa Kyø.
Chìa khoùa cho vieäc laáy ñöôïc tin töùc treân heä thoáng
Internet laø ruùt ngaén con ñöôøng tìm kieám cuûa baïn.
138
Chöông 16: Maïng Internet
Thí duï, baïn vöøa tham döï
moät cuoäc hoïp baùo. Baïn phaûi
vieát baøi cho kòp kyø haïn vaø caàn
tìm hieåu nhanh choùng xem
Vieät Nam vaø Myanmar gia
nhaäp ASEAN naêm naøo. Baïn
vaøo Google ñeå baét ñaàu tìm.
Moät laàn doø tìm gaàn ñaây cho
thaáy, neáu duøng rieâng chöõ
‘Asean’, baïn nhaän ñöôïc keát
quaû laø 368,000 caâu traû lôøi. Luùc
ñoù, khoâng roõ ngay laø ñòa ñieåm
naøo trong soá ñoù seõ traû lôøi ñuùng vaøo caâu hoûi cuûa baïn.
Tìm tieáp , duøng ba chöõ ‘Asean’, ‘Myanmar’ vaø
‘Vietnam’, baïn nhaän ñöïôc 25,600 caâu traû lôøi, haõy
coøn quaù roäng.
Tìm laàn thöù ba, theâm chöõ thöù tö ‘gia nhaäp’, baïn
coøn ñöôïcc 2,070 caâu traû lôøi. Caâu ñaàu tieân cho baïn
bieát ngay ñieàu muoán tìm: Vieät Nam gia nhaäp Asean
naêm 1995 vaø Myanmar naêm 1997.
Cuõng gioáng nhö caùc coâng cuï doø tìm khaùc, Google
cho pheùp baïn xaùc ñònh roõ raøng hôn ñieàu baïn tìm
kieám qua nhöõng töø ngöõ, ngaøy thaùng, ñòa chæ treân
maïng, v.v.. (nhaán nuùt Advanced search, help vaø
search tips)
Taát nhieân, neáu baïn ñaõ thoâng thaïo veà caùc ñòa chæ
khaùc nhau treân maïng, baïn coù theå ñi thaúng ñeán nôi
trang chuû cuûa Ban Thö Kyù Asean (
nôi coù tin töùc veà taát caû moïi nöôùc hoäi vieân.
E-mail vaø danh saùch tin
Duøng e-mail baïn coù theå ñaët caâu hoûi vôùi caùc hoïc
giaû, vieân chöùc chính phuû, nhaân vieân caùc toå chöùc phi
chính phuû, vaø caùc nguoàn tin khaùc treân khaép theá giôùi.
Coù theå deã daøng phoûng vaán nhöõng ngöôøi naøy baèng
139
Chöông 16: Maïng Internet
Internet laø moät ñaàu ra
khaû dó cho nhöõng
haøng hoaù vaø dòch vuï
truyeàn thoáng cuõng
nhö cho thoâng tin
email hôn laø caùc caùch khaùc. Hoï coù theå ôû xa, hay
khoù goïi ñieän thoïai cuõng nhö khoù gaëp tröïc tieáp. Baïn
coù theå môû moät hoäp thö e-mail rieâng, mieãn phí, taïi
nhieàu ñòa chæ khaùc nhau, chaúng haïn Hotmail
( hay Yahoo (
Caùc phoùng vieân chuù yù ñeán moät vaán ñeà ñaëc thuø
naøo ñoù coù theå ghi teân vaøo danh saùch nhaän e-mail
thöôøng xuyeân cuûa Internet news hay caùc nhoùm
chuyeân thaûo luaän veà vaán ñeà ñoù, goïi laø ‘’listservs’’
(dòch vuï danh saùch). Listservs göûi e-mail thöôøng
xuyeân ñeán cho caùc thaønh vieân trong nhoùm. Caùc thö
ñieän töû naøy chöaù ñöïng nhöõng lôøi bình luaän cuûa caùc
thaønh vieân trong nhoùm, hoaëc tin töùc vaø caùc baøi vieát
lieân quan ñeán ñeà taøi ñoù. Chaúng haïn, neáu baïn löu yù
ñeán Campuchia, baïn coù theå ghi danh vaøo Camnews
(qua ñòa chæ: 
Neáu baïn quan taâm ñeán Myanmar, haõy ghi danh vaøo
Burmanet (qua ñòa chæ:  .
Khoâng phaûi traû leä phí. 
Tuy nhieân, haõy coi chöøng...
Baïn phaûi caån thaän khi duøng caùc döõ kieän treân
Internet vaøo baøi cuûa baïn, cuõng gioáng nhö khi duøng
caùc nguoàn tin khaùc vaäy.
Baïn phaûi chaéc chaén laø ñòa chæ treân maïng ñoù coù
theå tin ñöôïc. Nhieàu ñòa chæ hay trang chuû treân maïng
Internet chöùa ñöïng caùc tin töùc thieân vò hoaëc khoâng
ñuùng. Moät vaøi ñòa chæ do caùc ñaûng chính trò hay phe
nhoùm duøng ñeå tuyeân truyeàn cho söï nghieäp cuûa hoï.
Caùc ñòa ñieåm khaùc treân maïng coù theå khoù tin chæ vì
chuùng khoâng ñöïôc thieát keá vaø thoâng tin caån thaän.
Khi duøng e-mail ñeå phoûng vaán, baïn neân chaéc
chaén raèng baïn bieát ai laø ngöôøi traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa
baïn. Ñöøng trích töø nhöõng e-mail qua laïi vaø nhöõng lôøi
thaûo luaän cuûa caùc nhoùm khaùc nhau maø khoâng xin
pheùp tröôùc.
140
Chöông 16: Maïng Internet