Bác Hồ với Điện Biên Phủ - Đỗ Gia Nam

thêëy hai chûä C.B. ghi úã phêìn 
tïn taác giaã thò hiïíu ngay laâ cuãa Baác. 
Böën mûúi saáu cêu thú cuãa Baác vïì chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã 
têåp trung vaâo möåt chuã àïì, khöng giöëng chñn mûúi saáu cêu trong 
baâi “Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn” cuãa Töë Hûäu coá chûác nùng phaãn 
aánh khaác. 
Baâi thú chia laâm böën phêìn. 
Ta coá thïí dûåa vaâo nöåi dung tûâng phêìn maâ ghi möåt tiïu àïì cho 
thñch húåp. 
Phêìn I: aão tûúãng vaâ voä miïång cuãa àöëi phûúng 
Phêìn II: Quên dên ta lùång leä chuêín bõ vaâ quên thuâ vêîn “coân úã 
trong giêëc mú maâng” 
Phêìn III: Kõch chiïën nöí ra vaâ quên thuâ àaåi baåi. 
Phêìn IV: Niïìm vui toaân thùæng vaâ niïìm vui àêìm êëm. 
Baâi thú khöng nhùçm phaãn aánh caác chiïën cöng hiïín haách maâ 
chuã yïëu biïíu hiïån möåt thïë àûáng: thïë àûáng cuãa möåt dên töåc trûúác 
möåt tònh thïë gùæt gao, úã vaâo möåt thúâi àiïím quyïët liïåt trong lõch sûã 
chiïën tranh vïå quöëc. 
Thïë àûáng êëy laâ thïë àûáng bònh tônh, saáng suöët vaâ vö cuâng kiïn 
duäng. 
ÚÃ phêìn I baâi thú, taác giaã nhùæc àïën thúâi gian: ngaây “20 thaáng 11 
nùm cuä” vaâ khöng gian xaãy ra sûå viïåc: giùåc “nhaãy duâ Àiïån Biïn 
Phuã ” vúái söë lûúång khöíng löì “51 tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët” vúái möåt 
chêët lûúång vuä khñ àaáng gúâm: “xe tùng, suáng lúán àêìy chöìng chêët”. 
Têët caã nhûäng thûá àoá khöng phaãi laâ chuyïån ngêîu nhiïn maâ laâ 
biïíu hiïån cuãa êm mûu lúán, êm mûu chung cuãa hai àïë quöëc Phaáp — 
Myä hoâng àeâ beåp cuöåc chiïën tranh nhên dên thêìn kyâ cuãa dên töåc ta. 
Sûå öìn aâo, rêìm röå cuãa àöëi phûúng nhùçm che àêåy möåt thïë nao 
nuáng tûâ sau chiïën thùæng Biïn giúái cuãa ta nùm 1950. 
Nuáng thïë, chuáng vêîn huyïnh hoang, khoaác laác: 
Chuáng khoe rùçng: kïë hoaåch Nava 
Thêåt laâ maånh daån vaâ taâi hoa 
Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 99 
nhùçm lûâa bõp dû luêån maâ àiïìu quan troång laâ laâm cho “quan 
thêìy Myä” “vui loâng thay” àïí khom lûng xin viïån trúå. 
Möåt söë túâ baáo laá caãi cuãa àïë quöëc cuäng “inh oãi têng böëc Nava túái” 
coi tïn tûúáng naây nhû möåt cûáu tinh cuãa quên àöåi viïîn chinh Phaáp. 
Lúâi thú àiïìm àaåm coá pha chuát àuâa vui, thïí hiïån têìm nhòn saáng 
suöët vaâ thïë àûáng vûäng vaâng cuãa ngûúâi töíng chó huy chiïën cuöåc. 
Nïëu phêìn I laâ nhûäng thûúác phim sinh àöång vïì daáng veã têët taã, 
om soâm cuãa àõch thò phêìn II laâ cuöån phim vïì khung caãnh têëp nêåp 
trong tû thïë chuêín bõ bònh tônh “lùång leä” cuãa ta. 
Böå àöåi, dên cöng quyïët möåt loâng 
Xeã non, àùæp nuái vûúåt qua söng 
Nhûäng cêu thú khoeã khoùæn mang nhõp àöi, nhõp ba, miïu taã 
nhûäng àöång taác, nhûäng cöng viïåc coá tñnh chêët dúâi non, lêëp biïín. 
Chuáng ta quyïët: 
Vûúåt moåi khoá khùn vaâ hiïím trúã 
laâ nhùçm àñch duy nhêët 
Àaánh cho giùåc tan múái haã daå 
Têët caã àïìu kiïn trò, bïìn vûäng 
Lùång leä chuêín bõ suöët thaáng ngaây 
Khöng quaãn gian khöí vaâ àùæng cay 
Ban àêìu, töi hún ngúâ ngúå vïì hai chûä àùæng cay. Phaãi chùng Baác 
duâng hai tûâ naây cho húåp vêìn vúái hai chûä “thaáng ngaây” cuãa cêu 
trïn. Thûåc ra nghô cho kyä “àùæng cay” úã àêy khöng chó coá nghôa àen 
laâ thiïëu thöën maâ caã nghôa boáng. Àoá laâ nöîi cùm tûác, uêët hêån, àau 
khöí vò nhûäng êm mûu vaâ haânh àöång cuãa keã àõch. Nöîi àùæng cay naây 
laâ nguyïn nhên sêu xa thuác àêíy quên dên ta vò àêu, vò ai maâ chiïën 
àêëu. 
Sûå chuêín bõ àêìy àuã têët yïëu dêîn àïën sûå àuång àöå. 
13 thaáng Ba, ta têën cöng 
Giùåc coân úã trong giêëc mú maâng 
Keã thuâ coân àang söëng trong huyïîn tûúãng 
Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp 
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp 
Àöî Gia Nam - Nguyïîn Àùng Vinh (sûu têìm) 100 
Cêu thú miïu taã khaá taâi tònh giêëc mú maâng vaâ caái têm lyá löng 
böng, phêåp phöìng cuãa nhûäng tïn lñnh xêm lûúåc. 
Nhûäng tïn quên êëy vêîn hi voång haäo huyïìn 
Laåi coá Nava vaâ Cönhi 
Nhûäng tïn tûúáng gioãi nùæm chó huy 
Hònh aãnh nhûäng quên lñnh viïîn chinh Phaáp thêåt laâ thaãm haåi, 
chó quen tröng chúâ vaâ aão voång. 
Xu thïë êëy dêîn àïën leä baåi vong laâ têët yïëu. 
Sang phêìn III: Cuöåc kõch chiïën nöí ra vaâ quên thuâ àaä àaåi baåi. 
Mûúâi hai cêu thú miïu taã sûå tiïën cöng liïn tuåc cuãa quên dên ta 
vaâ thïë tan raä, suåp àöí têët yïëu cuãa quên thuâ. 
Ngûúâi àoåc höm nay vêîn coân höìi höåp: qua nhûäng vêìn thú khoeã 
khoùæn, nhúá laåi nhûäng giúâ phuát quyïët liïåt cuãa lõch sûã àaä diïîn ra 
caách àêy 40 nùm. 
Hún 50 ngaây ta àaánh àöìn 
Ta chiïëm möåt àöìn, laåi möåt àöìn 
Quên giùåc chöëng cûå tuy rêët hùng 
Quên ta anh duäng ñt ai bùçng 
Vaâ àêy laâ chên dung thaãm haåi cuãa bêìy tûúáng taá àõch trûúác khaãi 
hoaân ca cuãa ta: 
Nava, Cönhi àïìu meáo mùåt 
Quên giùåc tan hoang, ta vêy chùåt 
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta 
Quên ta vui haát khaãi hoaân ca 
Mûúâi ba quan nùm àïìu haâng nöët 
Tïn tûúáng chó huy cuäng bõ nhöët 
Möåt con söë àêìy yá nghôa: 
Möåt vaån saáu ngaân tïn giùåc Têy 
Àïìu laâ tuâ binh hoùåc boã thêy 
Trong caác baâi xaä luêån hay trong thú ca, Baác hay nhùæc àïën 
nhûäng con söë nhiïìu yá nghôa. 
Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 101 
Phêìn IV: Niïìm vui toaân thùæng, niïìm vui àêìm êëm 
Thïë laâ quên ta àaä toaân thùæng 
Toaân thùæng laâ vò rêët cöë gùæng 
Chiïën sô viïët thû lïn Baác Höì 
“Xin Baác vui loâng maâ nhêån cho 
Moán quaâ chuác thoå sinh nhêåt Baác” 
Chuáng chaáu cöë gùæng àaä sùæm àûúåc. 
Vêîn tiïëp tuåc nhûäng vêìn vui vui, nheâ nheå, baâi thú kïët thuác bùçng 
nhûäng lúâi ên cêìn, àêìm êëm. 
Baâi thú cuãa Baác àaä phaãn aánh thïë àûáng cuãa dên töåc ta trong 
möåt chùång àûúâng àùåc biïåt cuãa lõch sûã: keã thuâ xêm lûúåc cûåc kyâ 
ngoan cöë, duâ àûúåc “öng baån àöìng minh” haâ húi tiïëp sûác, vêîn cam 
chõu chuöëc lêëy thêët baåi nùång nïì. Öng baån êëy coân àang mûu tñnh 
nhûäng chuyïån àen töëi, hiïím hoác, lêu daâi, nhûng qua cuöåc àoå sûác 
naây, xem ra trñ tuïå vaâ voä nghïå cuäng chûa thêëy thöng minh, sùæc xaão 
gò. 
Vuä Chêu Quaán. Baáo “Nhên dên chuã nhêåt”, ngaây 1-5-1994 
HÒNH AÃNH BAÁC HÖÌ TRONG BAÂI THÚ 
“HOAN HÖ CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN” 
Thú viïët vïì Baác Höì, Töë Hûäu laâ ngûúâi thaânh cöng nhêët. Anh 
viïët nhiïìu vaâ viïët hay vïì Baác. 
Caác nhaâ phï bònh àaä phên tñch sûå phaát triïín cuãa hònh tûúång 
Baác Höì trong thú Töë Hûäu. Riïng töi, thêëy hònh tûúång Baác trong baâi 
thú Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn coá möåt võ trñ riïng, tuy sûå xuêët 
hiïån cuãa àoaån thú rêët khiïm töën: 
Tiïëng reo nuái voång söng rïìn 
Àïm nay chùæc cuäng vïì bïn Baác Höì 
Baác àang cuái xuöëng baãn àöì 
Chùæc laâ nghe tiïëng quên hoâ quên reo... 
Àöî Gia Nam - Nguyïîn Àùng Vinh (sûu têìm) 102 
Tûâ khi vûúåt nuái qua àeâo 
Ta ài Baác vêîn nhòn theo tûâng ngaây 
Tin vïì mûâng thoå àïm nay 
Chùæc vui loâng Baác giúâ naây àúåi tröng. 
Hònh aãnh Baác Höì khöng phaãi laâ hònh aãnh chñnh cuãa baâi thú. 
Hònh aãnh trung têm taác giaã döìn sûác thïí hiïån chñnh laâ ngûúâi chiïën 
sô Àiïån Biïn. Cho àïën nay thú viïët vïì Chiïën thùæng Àiïån Biïn, viïët 
vïì ngûúâi chiïën sô Àiïn Biïn, khöng ai viïët hay hún àûúåc Töë Hûäu. 
Duâ rùçng möåt vaâi chêët liïåu coá thïí chûa thêåt àuáng, vaâ àoåc laåi thêëy 
möåt vaâi àoaån thú khöng thêåt nhiïìu. Nhûng vúái Hoan hö chiïën sô 
Àiïån Biïn, thú Viïåt Nam àaä hoaân thaânh nhiïåm vuå trûúác chiïën 
thùæng vô àaåi cuãa dên töåc. Coá nhûäng baâi thú maâ giaá trõ khöng hoaân 
toaân chó úã mùåt nghïå thuêåt. Vaâ theo quy luêåt cuãa thúâi gian, moåi xêy 
dûång ñt nhiïìu cuäng seä bõ xoái moân, moåi sùæc maâu cuäng àïìu bõ nhaåt 
dêìn. Sûå bïìn vûäng bao giúâ cuäng chó laâ tûúng àöëi. Nhûng khiïëm 
khuyïët cuãa möåt taác phêím nghïå thuêåt cuäng phaãi àûúåc nhòn nhû 
vêåy. 
Khöng thïí noái vïì chiïën thùæng Àiïån Biïn maâ khöng noái àïën 
Baác Höì, Töíng chó huy cuãa cuöåc khaáng chiïn. Xeát vïì mùåt nghïå 
thuêåt, baãn anh huâng ca khöng thïí luác naâo cuäng chó coá möåt gioång 
huâng traáng, maâ cêìn coá nhûäng khuác ïm àïìm. Do vêåy, àoaån thú àaä 
laâm cho baâi thú hoaân thiïån caã vïì mùåt tû tûúãng vaâ nghïå thuêåt. 
Hònh tûúång Baác Böì úã trong àoaån thú laâ möåt kyá hoaå chên 
thûåc. Trûúác baâi thú naây, Töë Hûäu àaä coá caã möåt baâi viïët vïì Baác àûúåc 
àaánh giaá cao laâ Saáng thaáng nùm. Sûå thaânh cöng cuãa baâi thú chuã 
yïëu laâ àaåt àûúåc hònh tûúång Baác giaãn dõ maâ vô àaåi. Nhûng töi thêëy, 
hònh tûúång Baác Höì trong Saáng thaáng nùm tuy àaä tiïën túái sûå bònh 
dõ maâ vêîn coân phaãng phêët àöi chuát chêët hiïåp sô rúát laåi cuãa baâi thú 
Höì Chñ Minh (Tûâ êëy) do möåt söë tûâ húi cao gioång, vaâ sûå giaãn dõ cuãa 
Baác, taác giaã vêîn phaãi thïí hiïån möåt caách gùæng gûúång bùçng lúâi, chûá 
chûa thêåt tûå nhiïn toaát lïn tûâ hònh tûúång: 
Baác Höì àoá, chiïëc aáo nêu giaãn dõ 
Maâu quï hûúng bïìn bó àêåm àaâ 
Ta bïn Ngûúâi, Ngûúâi toaã saáng trong ta. 
Baác Höì àoá, ung dung chêm lûãa huát 
Traán mïnh möng, thanh thaãn möåt vuâng trúâi. 
Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 103 
Vaâ caã sau àoá nûäa, trong baâi thú Viïåt Bùæc — möåt baâi thú àïën 
bêy giúâ vêîn giûä nguyïn giaá trõ, vêîn thêåt hay, hònh aãnh Baác Höì 
thêåt àeåp, nhûäng vêîn cûá bõ aãnh hûúãng búãi möåt söë tûâ àaåi ngön: 
Nhúá öng Cuå, mùæt saáng ngúâi 
AÁo nêu tuái vaãi, àeåp tûúi laå thûúâng! 
Thò bûác kyá hoaå hònh tûúång Baác trong baâi Hoan hö chiïën sô 
Àiïån Biïn tûå nhiïn hún. Noái kyá hoaå, búãi taác giaã chó veä coá möåt vaâi 
neát múâ khaác, àoá laâ nhûäng neát phoãng àoaán vaâ tûúãng tûúång vïì Baác: 
“Chùæc laâ nghe tiïëng quên hoâ quên reo”... 
“Ta ài, Baác vêîn nhòn theo tûâng ngaây”... 
“Chùæc vui loâng Baác giúâ naây àúåi tröng”... 
Nhûäng neát phuå naây cuäng tûå nhiïn nhû neát chñnh. Àêy laâ 
hònh tûúång ngûúâi Cha, ngûúâi Baác, ngûúâi Anh thûåc sûå cuãa caác chiïën 
sô, maâ khöng phaãi taác giaã khöng phaãi duâng nhûäng àaåi tûâ àïí noái 
nhû úã trong baâi Saáng thaáng nùm. 
Àêy chñnh laâ chuyïån thûúâng tònh cuãa nghïå thuêåt. Nhiïìu yá àöì 
lúán, nhiïìu cöng trònh xêy àùæp cöng phu, vúái nhûäng quyïët têm cao 
nhêët, cöng sûác àûúåc döìn túái mûác töëi àa àïí taåo ra saãn phêím tûúãng laâ 
tûúång àaâi cho muön àúâi, thïë maâ thúâi gian cûá khöng uãng höå sûå 
trûúâng töìn cuãa noá. Ngûúåc laåi, coá nhûäng dêëu êën tûúãng nhû vö hònh 
laåi vö cuâng hoaân thiïån, qua thúâi gian caâng nhòn roä giaá trõ. Biïët bao 
baâi thú chuã têm chó viïët vïì Baác, kïí caã möåt söë trûúâng ca chûa hùèn 
àaä söëng lêu hún taám cêu thú trïn cuãa Töë Hûäu. Vaâ coá leä, ngay caã 
Töë Hûäu cuäng khöng ngúâ. 
Àinh Quang Töën. Baáo Quên àöåi 
Nhên dên Thûá baãy ngaây 7 thaáng 5 nùm 1994 
ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ TRONG THÚ BAÁC HÖÌ 
Àeåp vö cuâng höìn thú Baác. Ngûúâi chuã biïn trang sûã Àiïån Biïn 
Phuã trïn chiïën trûúâng cuäng laåi laâ taác giaã nhûäng baâi thú vïì chiïën 
dõch lõch sûã chêën àöång hoaân cêìu naây, Ngûúâi àaä tûâng noái: “Àiïån 
Biïn Phuã nhû laâ möåt caái möëc choái loåi bùçng vaâng cuãa lõch sûã. Noá ghi 
Àöî Gia Nam - Nguyïîn Àùng Vinh (sûu têìm) 104 
roä núi chuã nghôa thûåc dên lùn xuöëng döëc vaâ tan raä, àöìng thúâi 
phong traâo giaãi phoáng dên töåc khùæp thïë giúái àang lïn cao àïën 
thùæng lúåi hoaân toaân”. Nhûäng baâi thú êëy cuãa Baác coân ñt ngûúâi biïët 
àûúåc àêìy àuã, hoaå chùng laâ baâi Quên ta toaân thùæng úã Àiïån Biïn 
Phuã vò àûúåc in ài in laåi nhiïìu lêìn. Baâi êëy Baác viïët ngaây 12 — 5 — 
1954, tûác laâ ngay trong tuêìn àêìu quên ta toaân thùæng. Möåt vaâi con 
söë vïì ngaây thaáng àûúåc nïu lïn trong baâi thú cho chuáng ta thêëy 
tñnh chêët sûã biïn niïn cuãa khuác ca vûâa àêåm àùåc tûå sûå, vûâa traân ùæp 
trûä tònh naây: 
20 thaáng 11 nùm cuä 
Giùåc Phaáp nhaãy duâ Àiïån Biïn Phuã 
... 
13 thaáng 3 ta têën cöng 
Giùåc coân úã trong giêëc mú möìng. 
Thïë röìi chiïën dõch kïët thuác vaâo ngaây 7 thaáng 5. Vaâ baâi thú 
viïët ra ngaây 12 cuâng thaáng. Baâi thú àoåc lïn nghe thêåt saãng khoaái, 
cûá nhû coân nghe vùng vùèng àêu àêy gioång thú Nguyïîn Traäi trong 
Bònh Ngö àaåi caáo bêët huã. Vêîn laåi nhûäng con söë nhû nhûäng con söë 
niïn àaåi trïn kia — chinh phuåc loâng ngûúâi àoåc, nghe êm vang vaâ 
döìn dêåp chiïën cöng: 
Hún 50 ngaây ta àaánh àöìn, 
Ta chiïëm möåt àöìn, laåi möåt àöìn 
Quên giùåc chöëng cûå tuy rêët hùng 
Quên ta anh duäng ñt ai bùçng 
Nava, Cönhi àïìu meáo mùåt 
Quên giùåc hoang mang, ta vêy chùåt 
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta, 
Quên ta vui haát khaãi hoaân ca 
Mûúâi ba quan nùm àïìu haâng nöët 
Tïn tûúáng chó huy cuäng bõ nhöët 
Möåt vaån saáu nghòn tïn giùåc Têy 
Àïìu laâ tuâ binh hoùåc boã thêy 
Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 105 
Baâi thú thêåt laâ vui, daân trêån hai bïn roä rïåt, caái lùång leä cuãa ta 
vaâ caái huïnh hoang cuãa àõch. 
Bïn ta thò: 
Böå àöåi, dên cöng quyïët möåt loâng, 
Xeã nuái, àùæp suöëi, vûúåt qua söng, 
Khùæc phuåc khoá khùn vaâ hiïím trúã 
Àaánh cho giùåc tan múái haã daå 
Lùång leä chuêín bõ suöët thaáng ngaây. 
Coân bïn àõch vúái “hùm möët tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët, xe 
tùng, suáng lúán àêìy chöìng chêët” khoe rùçng: 
Kïë hoaåch Nava 
Thêåt laâ maånh daån vaâ taâi hoa 
Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp, 
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp; 
Laåi coá Nava cuâng Cönhi 
Nhûäng tay tûúáng gioãi nùæm chó huy 
Chuáng mònh chuyïën naây nhêët àõnh thùæng 
Viïåt Minh ùæt thua chaåy quyánh cùèng. 
Nhûng khöën tay cho chuáng, keã chaåy quyánh cùèng laåi chñnh laâ 
chuáng, maâ trûúác hïët laâ Nava. Àïí töëng tiïîn Nava vïì Têy, nhaâ thú 
Höì Chñ Minh àaä viïët möåt khuác ngêm vúái lúâi phuå chuá móa mai, hoám 
hónh àïí trong ngoùåc àún: “Viïët thay Nava khi y bõ caách chûác”. Àêìu 
àïì baâi thú laâ “Nava chinh phuå ngêm” coân ñt ngûúâi biïët, xin àûúåc 
giúái thiïåu caã baâi, gioång thú baâi naây khaác hùèn baâi trïn: 
Thuúã trúâi àêët nöíi cún gioá buåi 
Khiïën Nava nhiïìu nöîi truên chiïn 
Thua to úã trêån Àiïån Biïn, 
Vò ai kïë hoaåch maâ nïn nöîi naây 
Cuát vïì Têy têëm loâng xêëu höí, 
Xêëu höí naây biïët àöí ai àêy? 
Bûúác chên lïn chiïëc taâu bay, 
Àöî Gia Nam - Nguyïîn Àùng Vinh (sûu têìm) 106 
Bûúác ài möåt bûúác giêy giêy laåi dûâng 
Quên khaáng chiïën, tûúãng chûâng dïî xûåc, 
Naâo ngúâ Na hïët sûác chuã quan 
Hún hai mûúi möët tiïíu àoaân 
Chó trong möåt trêån tan hoang túi búâi! 
Thöi, Na hùéng cuát vïì nûúác meå, 
Quyïìn chó huy àïí laåi Salùng 
Na ài Sa laåi lùng nhùng, 
Thùçng ài, thùçng úã chùèng thùçng naâo hún 
Giang sún naây giang sún dên Viïåt, 
Toaân quöëc dên kiïn quyïët àêëu tranh 
Quyïët têm thò chùæc cöng thaânh 
Tûå do àöåc lêåp quang vinh àúâi àúâi. 
Vïì àïì taâi lõch sûã Àiïån Biïn Phuã, Chuã tõch Höì Chñ Minh 
khöng chó viïët hai baâi thú êëy. Têët nhiïn úã àêy khöng noái àïën caác 
baâi vùn xuöi Baác viïët vïì chiïën dõch vô àaåi naây. Nhûng chó ngay vïì 
thú, Baác coân tiïëp tuåc viïët nhûäng baâi khaác vïì chiïën cöng coá yá nghôa 
lõch sûã troång àaåi. Chùèng haån, mûúâi nùm sau chiïën thùæng Àiïån 
Biïn Phuã, Baác viïët möåt baâi tiïíu phêím trïn baáo Nhên Dên, phên 
tñch sûå thaãm baåi cuãa àïë quöëc Myä úã Miïìn Nam nûúác ta. Khi sên bay 
Biïn Hoaâ bõ quên ta àaánh tan taânh, möåt túâ baáo Anh cho àoá laâ “möåt 
haânh àöång àöët rêu chuá Sam”, “möåt vöë sêëm seát giaáng vaâo uy tñn 
Myä”, Baác laåi khúãi hûáng höìn thú. Möåt Àiïån Biïn Phuã múái àaä bêåt 
dêåy trong trñ Baác, dêy àaân xûa haát khuác múái bêy giúâ, möåt baâi thú 
tûá tuyïåt, thïí loaåi Baác hay duâng: 
Uy danh lûâng lêîy khùæp nùm chêu 
Àaån cöëi tuön cho Myä bïí àêìu, 
Thaânh àöìng tröëng àaánh lay Lêìu trùæng 
Àiïån Biïn, Myä chùèng phaãi chúâ lêu. 
Nhûäng dûå caãm thiïn taâi do nùm àûúåc quy luêåt cuãa lõch sûã, 
chuáng ta àaä nghiïåm thêëy àiïìu àoá nhiïìu lêìn. Muâa xuên nùm Giaáp 
Ngoå (1954), trong thú chuác Tïët àêìu nùm, ngûúâi àaä noái, vûâa laâ chuác 
Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 107 
Tïët vûâa khùèng àõnh: “Khaáng chiïën, kiïën quöëc nhêët àõnh hoaân toaân 
thaânh cöng”. 
Àiïån Biïn Phuã úã ngoaâi àúâi àaä bûúác vaâo trong thú Chuã tõch Höì 
Chñ Minh, mang àïën cho ngûúâi caãm hûáng thi ca tûå nhiïn vaâ saãng 
khoaái, cûá ngúä nhû àùåt buát laâ thaânh thú. Röìi tûâ Àiïån Biïn Phuã 
trong thú, Ngûúâi àaä laåi dûå caãm vaâ khùèng àõnh möåt Àiïån Biïn Phuã 
múái úã ngoaâi àúâi. Quaã nhiïn, “Àiïn Biïn, Myä chùèng phaãi chúâ lêu”, 
taám nùm sau àoá chuáng laåi bõ möåt trêån Àiïån Biïn Phuã trïn khöng 
ngay giûäa bêìu trúâi Haâ Nöåi. Vaâ Xuên 1975 laâ sûå suåp àöí hoaân toaân 
chïë àöå thûåc dên cuãa Myä úã Miïìn Nam, laâ nhên dên ta àaåi thùæng. 
Lûä Huy Nguyïn. Baáo Nhên Dên ngaây 7 — 5 - 1983 
Thú Àiïån Biïn Phuã cuãa Baác Höì 
Trong söë nhûäng baâi thú cuãa mònh, Baác Höì coá möåt baâi thú àöåc 
àaáo: Quên ta toaân thùæng úã Àiïån Biïn Phuã 
Baâi naây, Baác viïët ngaây 12 thaáng 5 nùm 1954, sau àaåi thùæng 5 
ngaây. Àêy laâ möåt baâi töíng kïët viïët dûúái daång thú. Baâi thú Quên ta 
toaân thùæng úã Àiïån Biïn Phuã nhû möåt bûác tranh haâi hûúác cúä lúán veä 
trïn tûúâng. Nïëu àûáng gêìn, ta chó thêëy tûâng maãng möåt. Nhûng khi 
àûáng xa ra ta seä thêëy sûå tûúng phaãn giûäa caác maãng êëy gêy nïn 
tiïëng cûúâi saãng khoaái. Caái hay cuãa baâi thú chñnh laâ úã àêëy. Thïë cuãa 
baâi thú laâ thïë ung dung tûå taåi, ngûúâi viïët nùæm chùæc chùæn phêìn 
thùæng, nïn nhõp àiïåu cêu thú thong thaã, nhêín nha, thêëp thoaáng 
bïn trong möåt nuå cûúâi hoám hónh. 
Baác rêët khaách quan nhû möåt kyá giaã chiïën trûúâng: 
20 thaáng 11 nùm cuä 
Giùåc Phaáp nhaãy duâ Àiïån Biïn Phuã 
Hùm möët tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët 
Xe tùng suáng lúán àêìy chöìng chêët 
Vaâ, Baác nhùæc laåi nhûäng lúâi beãm meáp cuãa chuáng: 
Chuáng khoe rùçng:Kïë hoaåch Nava 
Thêåt laâ maånh daån vaâ taâi hoa 
Phen naây Viïåt Minh phaãi biïët tay 
Quan thêìy Myä thò vui loâng thay 
Àöî Gia Nam - Nguyïîn Àùng Vinh (sûu têìm) 108 
Caác baáo phaãn àöång khùæp thïë giúái 
Inh oãi têng böëc Nava túái 
ÚÃ àoaån hai cuãa baâi thú, caái haâi vaâ sûå hoám hónh cuãa Baác caâng 
hiïån ra roä neát: 
13 thaáng 3 ta têën cöng 
Giùåc coân úã trong giêëc mú möìng. 
Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp, 
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp; 
Laåi coá Nava cuâng Cönhi 
Nhûäng tay tûúáng gioãi nùæm chó huy 
Chuáng mònh chuyïën naây nhêët àõnh thùæng 
Viïåt Minh ùæt thua chaåy quyánh cùèng 
Quyánh cùèng laâ tûâ dên daä, àûúåc duâng trong ngön ngûä noái 
nhiïìu hún viïët. úã àêy, Baác chuã àöång sûã duång ngön ngûä noái vaâo vùn 
caãnh àïí gêy cûúâi, àöìng thúâi noái lïn giêëc mú cuãa quên giùåc àoâi 
thùæng Viïåt Minh chó laâ khöng tûúãng, noái chùèng ai tin, chó laâ giêëc 
hoeâ maâ thöi! 
Àoaån ba cuãa baâi thú laâ thaãm kõch thûåc tïë cuãa kïë hoaåch Nava, 
caái hiïån traång cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã. 
Quên giùåc huïnh hoang úã trïn bao nhiïu thò úã dûúái thaãm haåi 
bêëy nhiïu. Lúâi leä, nhõp àiïåu trong àoaån thú naây vêîn nhêín nha, 
khöng gêëp gaáp. Tñnh khaách quan caâng nöíi bêåt, vò vêåy caái cûúâi caâng 
àûúåc àêíy túái cao traâo. 
Kïët cuåc cuãa “Têåp àoaân cûá àiïím bêët khaã xêm phaåm” vúái 
nhûäng tïn tûúáng ba hoa”: 
Mûúâi ba quan nùm àïìu haâng nöët 
Tïn tûúáng chó huy cuäng bõ nhöët 
Möåt vaån saáu nghòn tïn giùåc Têy 
Àïìu laâ tuâ binh hoùåc boã thêy 
Bêët giaác, ta nhúá ra: coá möåt nhaâ baáo nûúác ngoaâi gùåp Baác úã Viïåt 
Bùæc, hoãi Ngûúâi vïì triïín voång cuãa cuöåc chiïën àêëu úã Àiïån Biïn Phuã. 
Baác àùåt ngûãa chiïëc muä lïn baân vaâ noái: “Àêy laâ Àiïån Biïn Phuã, möåt 
thung luäng coá nuái bao boåc xung quanh...Quên viïîn chinh Phaáp 
Baác Höì vúái Àiïån Biïn Phuã 109 
dûúái thung luäng naây, chuáng töi tûâ trïn nuái úã xung quanh bao vêy 
chuáng. Chuáng nhêët àõnh khöng thïí naâo thoaát àûúåc”. 
Thaão naâo úã baâi thú naây, Baác laåi duâng tûâ nhöët, thûåc ra Baác àaä 
nhöët tuåi quên, tûúáng viïîn chinh naây ngay tûâ khi chuáng nhaãy duâ 
xuöëng Àiïån Biïn Phuã. 
Vaâ ta thêëy hònh aãnh Baác hiïån lïn àiïìm àaåm, ung dung thû 
thaái vúái nuå cûúâi hoãm hónh trïn möi — nuå cûúâi cuãa nhûäng ngûúâi laâm 
chuã chiïën thùæng. 
AÁnh Höìng. Baáo Quên àöåi nhên dên, ngaây 28 — 4 - 1984