Bài giảng Cơ thể động vật - Chương 4: Hệ nội tiết - Nguyễn Hữu Trí

ưởng thành cho phép
con vật sinh trưởng
trong thời gian ngắn
giữa lần lột bộ xương
ngoài cũ, cứng và lần
làm cho cứng bộ xương
mới lớn hơn.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí14
Hệ nội tiết ở động vật bậc cao
• Hormone do các tuyến nội tiết sinh ra thường với
một lượng rất ít, nhưng có tác dụng sinh lý rất
lớn, ở một phạm vi rộng. Nó ảnh hưởng đến hoạt
động của nhiều cơ quan, bộ phận, như làm tăng
giảm trao đổi chất; đến nhiều quá trình tổng hợp
và phân giải các chất dinh dưỡng.
• Tuyến nội tiết được chia ra thành 3 loại: tuyến nội
tiết kiểu nang (tuyến giáp trạng), tuyến kiểu lưới
(tuyến trên thận, tuyến cận giáp trạng), tuyến tản
mác (tuyến dịch hoàn, tuyến noãn sào)
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí15
Hormone là hoạt chất có hoạt tính
sinh học cao được hình thành trong
mô hay một nhóm tế bào (thường
được vận chuyển bằng đường tuần
hoàn đến nhóm tế bào khác cùng cơ
thể) có tác dụng đặc hiệu kích thích
hoặc ức chế các tế bào đích.
Hormone đóng vai trò quan trong
trong việc điều hòa các hoạt động cơ
bản của cơ thể như trao đổi chất,
phát triển, sinh sản.
Hormone
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí16
Hai thuộc tính của hormon
Tính đặc hiệu (specificity): có hiệu quả một
cách chọn lọc. Cơ sở phân tử: thụ thể, sản
phẩm tương ứng ở cơ quan đích.
Tính khuếch đại (amplifying capacity): một
lượng nhỏ hormon tạo một phản ứng ảnh
hưởng toàn thân. Một phân tử hormon kích
thích cho sự hình thành >1 triệu phân tử sản
phẩm ở tế bào đích.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí17
Hệ thống kiểm soát ngược âm 
Negative Feedback Systems
• Điều hòa việc tiết hormon
• Hormon được giải phóng để điều hòa cơ thể đạt trạng
thái cân bằng.
– Đáp ứng nhanh
– Chống lại những điều kiện thay đổi
• Phục hồi trạng thái cân bằng nội môi
• Hầu hết các quá trình nội tiết được điều hòa bởi hệ
thống kiểm soát ngược âm, thường liên quan nồng độ
của các ion đặc biệt hoặc các hợp chất hóa học
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí18
424/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí19
Phân loại hormon
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí20
4 nhóm hormone
1. Hormone dẫn xuất từ acid béo
– prostaglandin
– juvenile hormone của côn trùng 
Juvenile hormone
A prostaglandin
(a) Hormones dẫn xuất từ acid béo
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí21
4 nhóm hormone
2. Hormone steroid
– Chế tiết bởi miền vỏ tuyến thượng thận, buồng
trứng, tinh sào
– Hormone lột xác của côn trùng
Hormone lột xác
(ecdysone)
Cortisol Estradiol 
(b) Steroid hormone
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí22
4 nhóm hormone
3. Hormone là dẫn xuất
của acid amin
– thyroid hormone 
– epinephrine (adrenalin)
Norepinephrine
Epinephrine
Thyroxine (T4)
Thyroid 
hormone
Triiodothyronine (T3)
(c) Dẫn xuất amino acid
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí23
4 nhóm hormone
4. Hormon là Peptide và protein
– antidiuretic hormone (ADH), glucagon 
(peptide hormone) 
– insulin (protein)
Oxytocin ADH
(d) Peptide hormone
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí24
Các loại tín hiệu nội tiết
524/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí25
Các tuyến nội tiết ở người
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí26
Vùng dưới đồi (Hypothalamus)
• Vùng dưới đồi
(Hypothalamus )
– Kết hợp giữa điều hòa thần
kinh và nội tiết
– Điều hòa hoạt động của tuyến
yên (pituitary gland)
– Tạo ra hormone thần kinh
Vassopressin và Oxytocin và
được chứa ở thùy sau của
tuyến yên.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí27
Tuyến yên
Pituitary Gland
• Tuyến yên là một tuyến nhỏ nằm ở mặt dưới đại não
(nên còn gọi là tuyến mấu não dưới) trên xương yên
(nên gọi là tuyến yên).
Có hình phễu – kết nối trực tiếp với vùng dưới đồi
(hypothalamus )
Đường kính khoảng 1.3 cm, nặng khoảng 0.5 g gồm 3
thùy: thùy trước, thùy giữa, và thùy sau
Thùy sau của tuyến yên (neurohypophysis ): Nơi dùng
để chứa Vassopressin và Oxytocin .
Thùy trước của tuyến yên (adenohypophysis) tổng
hợp 7 peptide hormone
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí28
Thùy trước tuyến yên
Adenohypophysis
1. GH (Growth Hormone) kích thích tăng trưởng,
đồng hoá, thúc đẩy sự phát triển bằng cách tác
dụng vào sụn liên hợp, tăng cường quá trình
chuyển hóa lipid, tổng hợp protein.
2. TSH (Thyroid Stimulating H.) kích thích tổng
hợp hormon tuyến Giáp trạng.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí29
LÙN DO THIẾU THỤ THỂ GH
Ba bệnh nhân 1, 2, 3 (được bế) có tuổi lần lượt là 16, 21 và 
6,5 trong một gia đình Ecuador
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí30
Bị ảnh hưởng quá mức của
Growth Hormone với độ cao
7’7”, vận động viên bóng rổ
Gheorghe Mureson chuyển
sang làm diễn viên (hình này
chụp vào năm 1998 trong bộ
phim My Giant) là vận động
viên cao nhất từng chơi bóng
cho US NBA. Mureson sinh ở
Romania; cơ thể phát triển là
do tuyến yên hoạt động quá
mức tổng hợp quá nhiều
growth hormone trong thời
niên thiếu.
624/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí31
Thùy trước tuyến yên
Adenohypophysis
3. ACTH (Adrenocorticotropic H.) kích thích
tổng hợp steroid ở vỏ tuyến trên thận (chịu FB –
chỉ của glucocorticoid) ACTH cũng tham gia vào
quá trình chuyển hóa glucid, lipid và protid.
4. FSH (Follicle Stimulating H.) phát triển nang
trứng, hợp lực với LH gây rụng trứng kích thích
nang trứng tiết Oestrogen. Ở Nam giới kích thích
sự phát triển của ống sinh tinh, kích thích quá
trình tạo tinh.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí32
Thùy trước tuyến yên
Adenohypophysis
5. PR (Prolactin) kích thích sự phát triển tuyến
vú, tăng sự tiết sữa, duy trì thể vàng, tập tính
giữ con, chức năng sinh sản ở chim.
6. LH (Luteinizing H.) cùng với FSH kích
thích sự phát triển của nang trứng, gây rụng
trứng, duy trì thể vàng, kích thích thể vàng
tồng hợp progesteron. Ở nam giới kích thích
sự phát triển ống sinh tinh, kích thích tế bào
Leydig tạo testosteron.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí33
Thùy trước tuyến yên
Adenohypophysis
7. MSH (Melanocytes Stimulating H.) là
kích hắc tố kích thích sự phát triển của
các tế bào sắc tố non thành trưởng thành
rồi kích thích tế bào này tổng hợp sắc tố
(Melanine) và phân bố đều trên da khiến
cho da có màu tối, thích nghi với môi
trường.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí34
(a) Melatonin được phóng thích
trong tối và bị ức chế khi ở ngoài
ánh sáng. Sự giải phóng của
melatonin hằng ngày vì vậy thay
đổi khi quang kỳ thay đổi
(photoperiod), điều này ảnh hưởng
một cách rõ rệt đến đặc điểm sinh
lý của một số loài động vật.
(b) Vào mùa đông, những chú
hamster ở Siberi có bộ lông trắng
và không sinh sản nhưng vào mùa
hè lông chúng chuyển thành màu
nâu vằn và có thể sinh sản
Sự phóng thích Melatonin điều hòa sự thay đổi mùa
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí35
MSH TSHPR LH & FSH GHACTH
Các tế bào sắc 
tố trong da
Tuyến vú
Buồng trứng Tuyến
giáp trạng
Vùng vỏ 
tuyến 
trên thận
Cơ, xương và 
các mô khác
Tinh sào
Kích thích 
tổng hợp 
Melanin
Tổng 
hợp sữa
Tạo giao tử 
và các 
hormone 
sinh dục
Gia tăng 
tốc độ trao 
đổi chất
Giúp cân
bằng dịch
thể; giúp cơ
thể đương
đầu với stress
Thúc đẩy
phát triển
Vùng dưới đồi phóng thích những yếu tố kích thích và ức chế các 
hormone của thùy trước tuyến yên.
Hormone thùy trước tuyến yên
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí36
Thùy sau tuyến yên
Neurohypophysis
• Nơi dùng để chứa Vassopressin và Oxytocin
– Oxytocxin(hormon thúc đẻ): kích thích co bóp
dạ con (cơ trơn), kích thích sự co bóp của các
ống tuyến sữa tăng bài tiết sữa.
– Vasopressin (co mạch tố; ADH =
Antidiuretic H.): giảm bài niệu tăng huyết áp,
điều tiết cân bằng nước, kích thích sự tái hấp
thu nước (ở ống thận).
724/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí37
Antidiuretic 
hormone (ADH)
Oxytocin
Ống thận
Tử cung
Tuyến vú
Tăng tính thấm
Kích thích co bóp
Kích thích tiết sữa
Tăng tái hấp thu nước
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí38
Tuyến Giáp (Thyroid Gland)
Thyroxin & Triiodothyronin
Đối với cơ thể non đang lớn,
thyroxine có tác dụng kích
thích sự sinh trưởng phát dục
của cơ thể, nó thúc đẩy phát
triển tổ chức, biệt hoá tế bào,
đẩy nhanh sự biến thái từ nòng
nọc thành ếch.
Tác dụng quan trọng nhất của thyroxine là tăng tạo nhiệt
cho cơ thể. Cơ tim rất mẫn cảm với thyroxine, thiếu
thyroxine tim đập chậm và yếu. Thừa thyroxine tim đập
nhanh và dẫn đến chỗ loạn nhịp. Thyroxine có thể được
xem như là chất dẫn nhịp tim
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí39
Kích thích của môi trường 
(Ví dụ lạnh, stress)
Vùng dưới đồi
TRH
Thùy trước tuyến yên
TSH
Tuyến giáp trạng
Thyroid hormone 
(T3 và T4)
Trao đổi chất Phát triển
Điều hoà hoạt động 
tuyến giáp
Tuyến giáp được phát triển và hoạt
động dưới ảnh hưởng của hormon
TRH (thyroid - releasing hormon)
tiết ra từ vùng dưới đồi, thông qua
hormon TSH (thyroid - stimulating
hormon) của thuỳ trước tuyến yên.
Yếu tố xúc tác cho sự điều hoà này
là nồng độ thyroxine trong máu.
Khi thyroxine máu giảm sẽ tạo một
liên hệ ngược dương tính làm tăng
tiết TRH và TSH, kết quả làm tăng
hoạt động tuyến giáp, tăng tiết
thyroxine. Ngược lại khi thyroxine
trong máu tăng thì nó liên hệ ngược
âm tính ức chế bài tiết TRH, TSH,
hoạt động tuyến giáp giảm, giảm bài
tiết thyroxine
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí40
Gia tăng nồng độ Ca2+ trong máu
Tuyến cận 
giáp trạng
Tuyến giáp 
trạng
Calcitonin
Ức chế
Mức Ca2+ giảm
Hủy cốt bào giảm 
phóng thích Ca2+
từ xương
Ống thận giảm 
tái hấp thu Ca2+
Nồng độ Calci quá cao
Calcitonin: Giảm
calci huyết (& P).
Cơ chế của nó là
tăng sự lắng đọng
can xi từ máu vào
xương, cũng có tác
giả cho là nó làm
tăng đào thải Ca2+
theo nước tiểu
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí41
Khi mức Calci (Ca2+) trong
máu ở mức cao, tuyến thyroid
tiết ra calcitonin. Calcitonin
thúc đẩy việc sử dụng Ca2+ bởi
xương, và do đó mức Ca2+ trở
lại ở mức bình thường. Khi mức
Ca2+ trong máu thấp, tuyến
parathyroid phóng thích
parathyroid hormone (PTH).
PTH làm cho xương giải phóng
Ca2+, thận tái hấp thu Ca2+, và
ruột hấp thu Ca2+. Kết quả cuối
cùng, nồng độ Ca2+ trong máu
trở về mức bình thường
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí42
Chức năng của tuyến Giáp
ﻬ Thyroxin (T4) và
triiodothyronine (T3)

ﻬ Calcitonin  làm giảm
mức Ca2+ trong máu
ﻬ Bệnh lý tuyến giáp:
Cường giáp và Thiểu
năng tuyến giáp)
Thiểu năng tuyến giáp
Bứu cổ (Goiter)
Ưu năng tuyến giáp 
Basedow
824/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí43
Tuyến Cận Giáp 
(Parathyroid Gland)
• PTH (Parathyroid hormone) huy động
Calci từ xương, thận, ruột để tăng Calci
huyết.
ﻬ PTH là một mạch polypeptid lớn, chứa
115 axit có tác dụng ngược lại với tác
dụng của Calcitonin
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí44
Nồng độ Ca2+ trong máu giảm
Tuyến cận giáp
PTH
Kích thích
Tăng mức Ca2+
Hủy cốt bào tăng
giải phóng Ca2+
từ xương
Tăng tái hấp thu 
Ca2+ ở ống thận
Tăng hấp thụ 
Ca2+ ở ruột non
Nồng độ Calci quá thấp
+ Tác dụng trên xương:
Parathyroxine kích thích
sự đào thải can xi từ
xương đưa vào máu.
+ Tác dung lên thận:
parathyroxine xúc tiến
việc tái hấp thu can xi ở
ống thận nhỏ và tăng đào
thải phosphate (P).
+ Ngoài ra Parathyroxine
cũng có tác dụng làm tăng
hấp thụ can xi ở ruột.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí45
Tim (Heart)
• ANH (Atrial Natriuretic 
Hormon) gây giãn cơ trơn, 
lợi tiểu, gián tiếp làm giảm 
huyết áp, bảo vệ tim.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí46
Tuyến tụy tạng
(Pancreas)
ﻬ Là tuyến pha, vưà là tuyến nội tiết vừa là tuyến ngoại tiết (98% là
ngoại tiết) . Phần nội tiết là tiểu đảo tụy hay là đảo Langerhan
ﻬ Tế bào : glucagon ( mức đường trong máu bằng cách kích
thích gan chuyển glycogen thành glucose)
ﻬ Tế bào : insulin ( ức đường trong áu bằng cách kích thích
tế bào sử dụng glucose ở ti thể)
ﻬ Tế bào : somatostatin: Ức chế phóng thích hormon sinh
trưởng và Glucagon.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí47
INSULIN : 
(a) Kích thích tế bào sử dụng Glucose 
(b) Kích thích tế bào cơ và gan chuyển 
glucose thành glycogen 
(c) Kích thích dự trữ amino acid và chất béo
Cao
Kích thích tế 
bào beta
Trạng thái 
mới ăn 
cơm xong
Bình 
thường
VÙNG CÂN BẰNG 
NỘI MÔI
M
ứ
c 
G
lu
co
se
Trạng 
thái đói
Kích thích tế 
bào anphaGLUCAGON : 
(a) Kích thích sự huy động amino acid và chất béo 
(b) Kích thích quá trình tân tạo đường 
(c) Kích thích gan phóng thích glucose đã dự trữThấp
Thời gian
Đ
iều
 h
ò
a
 củ
a
 G
lu
co
se
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí48
Vùng vỏ
Vùng tủy
Tuyến thượng thận
Thận
Tuyến thượng thận
Adrenal Gland
924/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí49
Vỏ Tuyến Thượng Thận
Adrenal cortex
Mineral corticoid
ﻬ Hormon miền vỏ thượng thận thuộc loại steroid có
bản chất lipid. Hormon thuộc vùng cầu có tên
chung là mineral corticoid gồm hai hormon là
aldosterone và desoxy-corticosterone (DOC).
ﻬ Tác dụng của aldosterone mạnh gấp 30 – 120 lần
desoxy corticosterone.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí50
Aldosterone
Sự tổng hợp được kích thích bởi Angiotensin II,
ACTH và nồng độ cao ion K+
Tác dụng chủ yếu là làm tăng Na+ trong huyết
tương bằng cách
– Giữ Na+ bằng tái hấp thu ở thận → giảm bài
tiết nước, tăng thể tích máu
– Giảm Na+ (so với K+) trong mồ hôi và nước bọt
– Tăng tái hấp thu Na+ từ ruột kết (ruột già) và
bài tiết K+ trong phân.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí51
Vỏ Tuyến Thượng Thận
Adrenal Cortex
Glucocorticoid
ﻬ Thúc đẩy sự phân giải protein để lấy nguyên liệu tạo
hợp glycogen và glucose thông qua cơ chế hoạt hoá
các enzyme tách và chuyển amin desaminase và
transaminase, tạo thành các xeto acid để từ đó biến
thành glycogen và glucose.
ﻬ Nếu dùng liều thấp thì glucocorticoid lại xúc tác cho
sự tổng hợp protein.
ﻬ Tăng sức đề kháng, giảm viêm, giảm sự mẫn cảm.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí52
Vỏ Tuyến Thượng Thận
Adrenal Cortex
Androgen
– Kích tố nam tính, kích tố này phát triển giới
tính phụ ở nam giới, ở phụ nữ lượng này thấp
nhưng khi noãn sào ngừng hoạt động hoặc có
khối ư ở vỏ trên thận phụ nữ có thể bị nam
tính hóa.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí53
Tủy Tuyến Thượng Thận
Adrenal Medulla 
ﻬ Miền tuỷ thượng thận tiết ra 2 hormon
ﻬ Adrenalin gây giãn mạch, điều hoà chức năng tim làm tim đập
nhanh, mạnh, tăng dẫn truyền hưng phấn cho tim, co cơ trơn,
tăng huyết áp, tăng tiết glucagon phân giải glycogen giảm
tiết insulin, tăng đường huyết, phóng thích mỡ, adrenaline chỉ
gây co mạch máu da
ﻬ Noradrenalin gây co tiểu động mạch, phóng thích mỡ, giống
adrenalin.Noradrenaline ảnh hưởng đến tim không rõ. Đối với
mạch máu và huyết áp thì ngược lại noradrenaline có tác dụng
mạnh hơn nhiều so với adrenaline, gây co mạch toàn thân làm
cho áp suất tâm thu và áp suất tâm trương đều tăng, sức cản
ngoại vi cũng tăng làm huyết áp tăng mạnh
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí54
Điều hoà hoạt động tuyến 
thượng thận
• Hoạt động của miền tuỷ thượng thận chịu sự chi phối
của thần kinh giao cảm. Những kích thích thay đổi môi
trường đột ngột tác dụng lên các thụ quan, theo đường
cảm giác vào thần kinh trung ương (tuỷ sống, hành
tuỷ, vùng dưới đồi, vỏ não) lệnh truyền ra theo dây
thần kinh nội tạng (sợi giao cảm trước hạch) đến kích
thích miền tuỷ thượng thận tiết adrenaline và
noradrenaline.
• Adrenaline (A) và noradrenaline (N) tồn tại đồng
thời trong miền tuỷ thượng thận với tỷ lệ thông thường
là A/N = 4/1.
10
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí55
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí56
Thận (Kidney)
• 1, 25 – Dihydroxyvitamin D3 tạo xương, kết nạp Calci.
• Erythropoietin điều tiết sự tạo hồng cầu.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí57
Noãn sào (Ovaries)
ﻬLà tuyến pha, vừa nội tiết vừa ngoại tiết
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí58
Estrogen
ﻬ Tạo nên các đặc tính sinh dục thứ cấp của con cái,
biểu hiện những biến đổi của cơ quan sinh dục và
hành vi sinh dục của con vật.
ﻬ Dưới tác dụng của estrogen, niêm mạc tử cung âm
đạo phát triển, dày lên tích luỹ nhiều glycogen,
lưới mao mạch tử cung phát triển để chuẩn bị đón
thai. Tuyến vú nở to chủ yếu là sự phát triển của tổ
chức liên kết và hệ thống ống dẫn của tuyến vú.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí59
Estrogen
ﻬ Các tuyến sinh dục phát triển, nhất là các tuyến tiết
dịch nhờn ở niêm mạc âm đạo và âm hộ. Khi trứng
chín hoàn toàn, nổi cộm lên trên mặt buồng trứng
chuẩn bị rụng thì lượng estrogen đạt cực đại làm
phát sinh hiện tượng động dục biểu hiện ra bên
ngoài.
ﻬ Estrogen còn có tác dụng tăng đồng hoá protein
(tuy không mạnh bằng androgen đối với con đực)
làm tăng tích luỹ mỡ mạnh.
ﻬ Sau khi trứng rụng, bao noãn còn lại biến thành
thể vàng và tiết ra hoàng thể tố progesterone.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí60
Progesterone
ﻬ Kích thích sự phát triển hơn nữa của niêm mạc
tử cung, âm đạo, tích luỹ nhiều glycogen ở các
niêm mạc đó (trong giai đoạn động dục thì
oestrogen đảm nhiệm vai trò này) để chuẩn bị
đón hợp tử phát triển thành bào thai.
ﻬ Kích thích sự phát triển mạnh của tuyến vú, nhờ
làm phát triển tổ chức túi tuyến nên tuyến vú nở
to, mạnh.
ﻬ Ức chế lại tuyến yên làm giảm tiết FSH, LH nên
trong thời kỳ có chửa không có hiện tượng động
dục, không có trứng chín và rụng (trừ ngựa).
11
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí61
Progesterone
ﻬ Làm mềm sợi cơ trơn tử cung, ức chế sự co bóp
của thành tử cung, có tác dụng an thai. Thông
thường nếu trứng rụng mà không được thụ tinh
thì vào ngày thứ 17 của chu kỳ động dục 21 ngày
của gia súc thể vàng biến đi.
ﻬ Nhưng riêng ở bò sự teo biến thể vàng hay gặp khó
khăn, nên thường xuất hiện bệnh thể vàng tồn tại.
Can thiệp bằng cách dùng tay thò qua trực tràng,
lần và bóp nát thể vàng, hoặc tiêm những thuốc
làm tan thể vàng. Thuốc dùng phá thể vàng là
prostaglandin F2α
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí62
Progesterone là hormone trợ thai quan trọng nhất,
chuẩn bị cho trứng làm tổ, tạo điều kiện cho phôi và thai
phát triển và cần thiết để mang thai trong một giai đoạn
nhất định. Lúc mang thai thiếu Progesterone thai không
phát triển được. Progesterone có tác dụng làm cơ tử
cung phát triển, mềm, không co bóp; niêm mạc tử cung
phát triển mạnh, các tuyến dài ra ngoằn ngoèo như hình
ren thêu. Như vậy là Progesterone có vai trò quan trọng
trong những biến đổi niêm mạc tử cung trong giai đoạn
phát triển hoàng thể và những biến đổi có chu kỳ ở cổ tử
cung, âm đạo.
Progesterone
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí63
Progesterone
• Tử cung đã có tác dụng của Progesterone có một phản ứng
đặc biệt, mỗi khi có kích thích tác động đến niêm mạc, gọi là
phản ứng màng rụng. Chỗ bị kích thích xuất hiện quá trình
tăng sinh các tế bào liên kết và xung huyết, phản ứng này
thuận lợi cho trứng đã thụ tính chạm vào làm tổ trong niêm
mạc tử cung.
• Gây hiện tượng có mang giả trên động vật. Trên vật thí
nghiệm có rụng trứng, sau trứng rụng hoàng thể được thành
lập và bài tiết Progesterone Chu kỳ động dục lần sau chậm
lại (nghĩa là ức chế hiện tượng động dục, ức chế rụng trứng,
ức chế kinh nguyệt). Thời gian này là thời gian có mang giả.
• Ức chế bài tiết LH (cơ chế tác dụng thuốc tránh thụ thai) và
tăng cường tác dụng bài tiết prolactin.
• Đối với tuyến vú: Làm phát triển những thuỳ, nang.
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí64
Tinh sào (Testis)
Là tuyến pha, vừa nội tiết vừa ngoại tiết
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí65
Tinh sào (Testis)
ﻬ Tế bào kẽ Leydig nằm giữa các ống sinh tinh trong
dịch hoàn tiết hormon sinh dục đực, gọi là androgene.
Nó bao gồm 3 hormon: testosterone, androsterone,
dehydroandosterone, trong đó:
ﻬ Testosterone có hoạt tính mạnh nhất. Tạo nên đặc
tính sinh dục thứ cấp của con đực, biểu hiện các hành
vi dục tính của nó cũng như những phát triển của cơ
thể như ngựa, mông nở mang, bờm lông phát triển, gà
trống cựa mọc dài, màu lông sặc sỡ.
ﻬ Prostaglandin (vận chuyển theo tinh dịch) điều hòa
hoạt động của tử cung
24/02/2016 11:17 SA Nguyễn Hữu Trí66
Nhau cũng là một tuyến nội tiết 
tiết ra:
Progesterone 
HCG (Human Chorionic 
Gonadotropin ) kích dục tố 
màng đệm duy trì thể vàng, kích 
thích tuyến yên tiết Prolactin
Lactogen kích thích tuyến vú 
tiết sữa.
Relaxin gây dãn cơ trơn, dây 
chằng.
Nhau Thai (Placental)