Bài giảng Đảm bảo chất lượng nghiên cứu

ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG NGHIÊN CỨUNGHIÊN CứUChính xácTin cậyTin cậy và chính xácTin cậyChính xácKhông có tính tin cậyCó chính xác Có tính tin cậyKhông chính xác (sai)Không tin cậyKhông chính xác (sai)Nơi yên tĩnhNơi gần đường nhiều xe cộ đi lạiCác triệu chứng đường hô hấp: 20%Các triệu chứng đường hô hấp: 14%Nguy cơ tương đối (RR) = 1.4VÍ Dụ: NƠI SINH SốNG VÀ CÁC TRIệU CHứNG ĐƯờNG HÔ HấPThực sự có mối liên quan?3 cách giải thích cho một kết quảMối liên quan giữa phơi nhiễm và hậu quảThực sự có tác độngsai số (sai số hệ thống)ngẫu nhiên(sai số ngẫu nhiên)Khái niệm chungSai số:sự lệch đi (lớn hơn hoặc nhỏ hơn) so với giá trị thậtdẫn đến thiếu chính xác trong đo lường sự kết hợp và xác định nguyên nhân Sai số ngẫu nhiên:do ngẫu nhiên hoặc may rủiSai số hệ thốngmột cách có hệ thống6Ví dụ: Huyết áp động mạchNghiên cứu huyết áp trên 200 bệnh nhân mắc bệnh đáo tháo đường ở Hà Nội, cho huyết áp trung bình là 137 mmHgNếu chúng ta có khả năng thực hiện lại nghiên cứu này...một nghiên cứu khác (tại Hà Nội, N=200): HA trung bình là 132mmHgmột nghiên cứu khác (tại Hà Nội, N=200): HA trung bình là 142mmHgmột nghiên cứu khác (tại Hà Nội, N=200): HA trung bình là 139mmHgmột nghiên cứu khác (tại Hà Nội, N=200): HA trung bình là 137mmHgmột nghiên cứu khác (tại Hà Nội, N=200): HA trung bình là 130mmHgmột nghiên cứu khác (tại Hà Nội, N=200): HA trung bình là 145mmHg.SAI Số NGẫU NHIÊN (1)Sai số chọn mẫu:DTH thường NC trên mẫu, kết quả trên mẫu luôn khác nhau giữa các lần chọn, và khác quần thểMẫu thường không hoàn toàn đại diện co quần thể8Ví dụ: Huyết áp động mạchNhà nghiên cứu đo HA tâm thu lần 1: 	140 mmHgSau 2h đo lại: 135 mmHgSau 4h đo lại: 143 mmHgSAI Số NGẫU NHIÊN (2)Dao động sinh học: đặc điểm sinh học của mỗi cá thể luôn khác nhau. Thậm chí đặc điểm sinh học của một cá thể khác nhau vào các thời điểm khác nhau10VÍ Dụ: CÂN TRẻKhi tiến hành nghiên cứu, điều tra viên A sử dụng cân A, điều tra viên B sử dụng cân B, 2 cân có thể cho kết quả cân nặng khác nhau với cùng 1 cá thểSAI Số NGẫU NHIÊN (4)Sai số đo lường:Các đo lường khác nhau thường cho kết quả khác nhau12TÓM LạI: SAI Số NGẫU NHIÊNDao động sinh họcSai số chọn mẫuSai số đo lường13SAI Số NGẫU NHIÊNKhông bao giờ có thể loại bỏ hoàn toàn được sai số ngẫu nhiênLuôn tồn tại dao động sinh họcChỉ có thể điều tra trên mẫu của quần thểKhông có đo lường nào hoàn toàn chính xácChỉ có thể hạn chế hay giảm ảnh hưởng14HạN CHế SAI Số NGẫU NHIÊNSai số chọn mẫuXác định cỡ mẫu bằng công thức chuẩn, trong đó có mức sai số chấp nhận (tùy thuộc vào nguồn lực và điều kiện của từng nghiên cứu)Sai số đo lườngChuẩn hóa phương pháp đo lườngĐo nhiều lầnTính giá trị p và khoảng tin cậy15Sai số hệ thống (bias)	Sai số hệ thống là xu hướng thu được kết quả không chính xác một cách có hệ thốnghay	Sai số hệ thống là sai số xảy ra trong thiết kế và thực hiện nghiên cứu dẫn đến kết quả khác với thực tếHậu quả của sai số hệ thống	Sai số hệ thống sẽ dẫn đến tình trạng ước lượng thấp hơn hoặc cao hơn so với tác động thực tếHai loại sai số hệ thốngSai số lựa chọnSai số thông tinCách thông tin được thu thập gây ra sự khác biệt có hệ thống giữa các nhóm so sánh mà không phải do mối liên quan trong nghiên cứuCách đối tượng nghiên cứu được lựa chọn vào nghiên cứu gây ra sự khác biệt có hệ thống giữa nhóm so sánh mà không phải do mối liên quan trong nghiên cứuHai loại sai số hệ thống chínhSai số lựa chọnSai số thông tinSai số nhớ lạiSai số báo cáoSai số đo lườngSai số phân nhóm saiSai số người phỏng vấnSai số người quan sátHồi qui trung bìnhSai số do mất thông tinSai số chọn mẫuSai số người không được phỏng vấnSai số đồng ý tham giaSai số rút lại không tham gia.... và các sai số khác....... và các sai số khác...Sai số lựa chọnXảy ra khi có sự khác biệt có hệ thống (đồng loạt) giữa những người được chọn vào nghiên cứu và không được chọn vào nghiên cứuTình trạng bệnh hoặc phơi nhiễm được nghiên cứu có thể ảnh hưởng đến khả năng được chọn vào nghiên cứu20Ví dụ: Sai số lựa chọnHậu quả: U nãoPhơi nhiễm: đường điện cao thếKetamin 2007 ca bệnh: từ bệnh viện thành phố ca chứng: từ vùng ngoại ô nông thôn 	 Sự khác biệt có hệ thống trong lựa chọn (những người dân thành phố có nhiều khả năng phơi nhiễm hơn với dây điện cao thế hơn là ngoại ô nông thôn)Ví dụ: Sai số lựa chọnNC thuần tập về mắc hen trẻ em: ước tính tỷ lệ mới mắc và hiện mắc hen ở trẻ em trong 10 năm tớiNhững người cha mẹ có bệnh hen có khả năng tham gia cao hơnNhững người nghiện thuốc lá thường có xu hướng từ chối tham gia các nghiên cứu về tác hại của thuốc láTóm lại: Sai số lựa chọn“Sự tự chọn” của đối tượng tham gia nghiên cứuĐối tượng mong muốn tham gia vào một nghiên cứuĐối tượng đồng ý tham gia nghiên cứu và không đồng ý tham gia nghiên cứuChọn mẫu bởi nhà nghiên cứuQui trình chọn mẫu khác nhau giữa nhóm bệnh và nhóm chứngQui trình chọn mẫu khác nhau giữa đối tượng phơi nhiễm và không phơi nhiễmSAI Số THÔNG TINCòn có tên là sai số đo lườngXảy ra khi đo lường hay phân loại tình trạng bệnh và phơi nhiễm không chính xácXếp lẫn: có bệnh thành không bệnh, có phơi nhiễm thành không phơi nhiễmSai số nhớ lại: một số tình trạng, người có bệnh nhớ lại tốt hơn người không bệnhSai số điều tra viên: mức độ chi tiết trong quá trình phỏng vấn khác nhau giữa các nhóm phơi nhiễm hoặc nhóm bệnh24SAI Số THÔNG TIN (TT)Xác định bệnh lây truyền qua đường tình dụcQuá trình khám không chính xác:Người bệnh  nhóm không bệnhNgười không bệnh  nhóm bệnh Xếp lẫn25SAI Số THÔNG TIN (TT)NC ngộ độc thực phẩm: so sánh giữa người bị và không bị ngộ độcNgười bị ngộ độc có thể kể chính xác loại thức ăn đã ăn trước đây cao hơn những người không bị  Sai số nhớ lại: một số tình trạng, người có bệnh nhớ lại tốt hơn người không bệnh26SAI Số THÔNG TIN (TT)NC về mối liên quan giữa rượu bia và K thực quản:ĐTV có thể chủ định hỏi chi tiết hơn về tiền sử sử dụng rượu bia ở những người bị ung thư thực quản so với những người không bị. Sai số điều tra viên: mức độ chi tiết trong quá trình phỏng vấn khác nhau giữa các nhóm phơi nhiễm hoặc nhóm bệnh27Kiểm soát sai số đo lường hệ thốngXếp lẫnSử dụng công cụ và phương pháp đo lường bệnh và phơi nhiễm chuẩn hóaSai số nhớ lạiSử dụng phương tiện hỗ trợ nhớ lại: lịch thời gian, hình ảnh sản phẩm, sự kiệnHạn chế khoảng thời gian nhớ lạiSai số điều tra viênLàm mù: điều tra viên không biết tình trạng bênh/phơi nhiễm của đối tượng NC28Như vậyĐãSai số ngẫu nhiênSai số hệ thốngTiếp theo:NhiễuVí dụ: các trường hợp hội chứng down và thứ tự sinhí dụ: các trường hợp hội chứng down và tuổi bà mẹí dụ: các trường hợp có hội chứng down theo thứ tự sinh và tuổi bà mẹúng ta kết luậnThứ tự sinh không làm tăng nguy cơ bị hội chứng downTuổi bà mẹ làm tăng nguy cơ bị hội chứng downThứ tự sinh và tuổi bà mẹ có mối quan hệ với nhau  mối quan hệ này làm mờ đi tác động thực tếCÓ MốI LIÊN QUAN KHÔNG?Thứ tự sinhhội chứng down ?Yếu tố nhiễuThứ tự sinhTuổi bà mẹHội chứng downYếu tố NhiễuPhơi nhiễm Yếu tố nhiễuHậu quả Yếu tố nhiễuYếu tố nhiễu phải thoả mãn hai điều kiện:Có mối liên quan đến phơi nhiễm, nhưng không phải là hậu quả của phơi nhiễmCó mối liên quan đến hậu quả Kiểm soát nhiễuThiết kế NC:Giới hạnNgẫu nhiênGhép cặpPhân tích:Phân tầngPhân tích đa biến CÁC GIAI ĐOạN CủA NGHIÊN CứU Dễ DẫN TớI SAI Số Hệ THốNG (SACKETT, 1979)Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quảTất cả các giai đoạn!Sai số xảy ra trong ...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quả - Sai số do loại bỏ các tài liệu bằng tiếng nước ngoài - Sai số trong tìm kiếm tài liệu - Sai số do trích dẫn một chiềuSai số xảy ra trong...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quảSai số lựa chọnSai số khung mẫuSai số tiếp cận chẩn đoánSai số tiếp cận bệnh việnSai số hiện mắc-mới mắcSai số chọn mẫu điện thoạiSai số chọn mẫu phi xác suấtSai số phát hiệnSai số do ảnh hưởng bởi các ý kiến từ trướcSai số chọn mẫuSai số tự chọn.Sai số xảy ra trong...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quảSai số nhóm chứngSai số nhiễm (nhóm chứng cũng nhận được điều trị/bị phơi nhiễm) Sai số tuân thủSai số xảy ra trong...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quả- Sai số từ công cụ thu thập số liệu Sai số định nghĩa trường hợp Sai số chọn bắt buộc Sai số khung mẫu Sai số từ bảng hỏi Sai số dạng thang đo Sai số do câu hỏi nhạy cảm Sai số giai đoạn Sai số không tiếp cận Sai số báo cáo tự nguyện - Sai số từ nguồn số liệu Sai số lịch sử gia đình Sai số ra viện Spatial bias - Sai số do quan sát viên Sai số nghi ngờ chẩn đoán Sai số nghi ngờ phơi nhiễm Sai số kỳ vọng Sai số người phỏng vấnSai số xảy ra trong...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quả- Sai số đối tượng- Sai số nhớ lại- Sai số xử lý số liệu Data capture error Sai số nhập liệu Sai số ghép số liệu Digit preference bias Record linkage biasSai số trong...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quả- Sai số nhiễu Sai số đa phơi nhiễm Sai số chọn mẫu phi xác suất Sai số quần thể chuẩn- Sai số chiến lược phân tích Sai số ước lượng Sai số do xử lý số liệu bị mất Sai số số liệu ngoài khoảng Sai số thang đo- Sai số phân tích Sai số trong...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quảSai số giả thuyếtSai số tương quanSai số ngoại suySai số ý nghĩaSai số trong...Tổng quan tài liệuThiết kế nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu Thu thập số liệuPhân tích số liệuPhiên giải kết quảCông bố kết quảSai số liên quan đến tài liệu trích dẫnSai số công bố kết quả tốtSai số do công bố kết quả về vấn đề nhiều người quan tâmSAI Số NGẫU NHIÊN VÀ Hệ THốNGSai số ngẫu nhiênSai số hệ thốngSẽ triệt tiêu nhau (cỡ mẫu lớn)Sẽ không triệt tiêu nhau không liên quan đến cỡ mẫudẫn đến các kết quả không có độ tin cậydẫn đến kết quả không có tính giá trịNguồn: Rothman, 2002Sai sốCỡ mẫuSai số hệ thống (bias)Sai số ngẫu nhiên (Chance) SAI Số NGẫU NHIÊN & SAI Số Hệ THốNG TRONG CÁC NGHIÊN CứU DịCH Tễ HọCTóm tắtCác yếu tố ảnh hưởng đến kết quả nghiên cứu DTHSai số ngẫu nhiênSai số hệ thốngNhiễuPhương pháp kiểm soát/hạn chế ảnh hưởng50