Bài giảng môn học Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương V: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế

Chương V 
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ 
ĐẠI ĐOÀN KẾT DÂN TỘC VÀ 
ĐOÀN KẾT QUỐC TẾ 
 I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠI ĐOÀN KẾT 
DÂN TỘC 
 * Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết 
dân tộc 
 - Tiếp thu truyền thống của dân tộc: 
 “ Nhiễu điều phủ lấy giá gương 
 Người trong một nước thì thương nhau cùng” 
 - Kế thừa tư tưởng của các bậc tiền nhân: Trần Hưng Đạo: 
“ Khoan thư sức dân làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng 
sách”; Nguyễn Trãi, Phan Chu Trinh 
 - Tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại: Phật giáo, Nho 
giáo. 
 + Tôn Dật Tiên với Chủ nghĩa Tam dân, tư tưởng đại 
đoànkết: “ thân Nga, liên cộng, ủng hộ công - nông” 
 + Tư tưởng tự do, bình dẳng, bác ái của cách mạng 
DCTS 
 - Chủ nghĩa Mác – Lênin: Sự nghiệp cách mạng là của 
quần chúng 
 + Liên minh công – nông là điều kiện tất yếu của cách 
mạng vô sản 
 + GCCN phải tập hợp, lôi kéo được nông dân và các giai 
cấp, tầng lớp khác 
1. Vị trí vai trò của đại đoàn kết dân tộc trong sự 
nghiệp cách mạng 
 a) Đại đoàn kết dân tộc là vấn đề chiến lược, quyết 
định sự thành công của cách mạng 
 - Đại đoàn kết dân tộc là một chiến lược cơ bản, 
nhất quán, lâu dài chứ không phải khẩu hiệu hay 
một thủ đoạn chính trị 
 (Đại đoàn kết dân tộc là chiến lược: bao gồm mục 
tiêu, phương hướng, biện pháp, chủ trương chính 
sách cụ thể để tập hợp các lựưc lượng cách mạng) 
 - Đại đoàn kết dân tộc luôn luôn được khẳng định 
là vấn đề sống còn: đoàn kết là sức mạnh, là then 
chốt của thành công, “đoàn kếtthành công” 
b) Đại đoàn kết dân tộc là mục tiêu, nhiệm vụ hàng đầu của 
cách mạng 
 - Đại đoàn kết dân tộc phải được khẳng định là nhiệm vụ 
hàng đầu của mọi giai đoạn cách mạng, của Đảng và cả 
dân tộc, phải được quán triệt trong tất cả mọi lĩnh vực 
 “ Trước cách mạng tháng Tám và trong kháng chiến, thì 
nhiệm vụ tuyên huấn là làm cho đồng bào các dân tộc hiểu 
được mấy việc: một là đoàn kết. Hai là làm cách mạng hay 
kháng chiến để đòi độc lập, chỉ đơn giản thế thôi. Bây giờ 
mục đích của tuyên truyền huấn luyện là: Một là đoàn kết. 
Hai là xây dựng CNXH. Ba là đấu tranh thống nhất nước 
nhà” 
 Đoàn kết là tư tưởng cơ bản của HCM. Bác đề cập nhiều 
 ( 898/ 1921 bài nói và viết) 
 “ Đoàn kết là sức mạnh, đoàn kết là thắng lợi” 
 “Bây giờ còn một điểm rất quan trọng cũng là điểm mẹ. 
Điểm này mà thực hiện tốt thì đẻ ra con cháu đều tốt. Đó là 
đoàn kết” 
 “Đoàn kết là một lực lượng vô địch của chúng ta để khắc 
phục khó khăn, giành lấy thắng lợi” 
 “ Cách mạng thắng lợi, kháng chiến thắng lợi vì có đoàn 
kết. Lực lượng đoàn kết là rất to lớn” 
 2. Nội dung của đại đoàn kết dân tộc 
 a) Đại đoàn kết dân tộc là đại đoàn kết toàn dân 
 - Khái niệm “Dân”, “toàn dân” và đại đoàn kết dân 
tộc - đại đoàn kết toàn dân trong tư tưởng Hồ Chí 
Minh bao gồm toàn dân tộc, không phân biệt già, 
trẻ, trai, gái, không phân biệt tín ngưỡng dân tộc, 
tôn giáo...: 
 “ Ta đoàn kết để đấu tranh cho độc lập và thống 
nhất của tổ quốc, ta còn phải đoàn kết để xây dựng 
nước nhà. Ai có tài, có đức, có lòng phụng sự tổ 
quốc, phục vụ nhân dân thì ta đoàn kết với họ ” 
 + Lấy quyền lợi của dân tộc làm mục đích chung 
tối cao để thực hiện đoàn kết : độc lập, chủ quyền 
thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ 
 “ Bất kỳ ai mà thật thà tán thành hoà bình thống nhất, độc 
lập, dân chủ thì dù người đó trước đây chống chúng ta, bây 
giờ ta cũng thật thà đoàn kết với họ” 
 “ Năm ngón tay cũng có ngón vắn, ngón dài. Nhưng vắn dài 
đều họp nơi bàn tay. Trong mấy triệu người cũng có người 
thế này, thế khác nhưng thế này hay thế khác đều là dòng 
dõi tổ tiên ta. Vậy nên ta phải khoan hồng đại độ. Ta phải 
nhận rằng đã là con Lạc cháu Hồng thì ai cũng có ít hay 
nhiều lòng ái quốc. Đối với những đồng bào lạc lối, lầm 
đường ta phải lấy tình thân ái mà cảm hoá họ. Có như thế 
mới thành đại đoàn kết, có đại doàn kết thì tương lai chắc sẽ 
vẻ vang” ( Thư gửi đồng bào Nam bộ - 1945) 
 - Nòng cốt của khối đại đoàn kết dân tộc là liên 
minh công – nông ( lao động trí óc) vì công – nông 
là lực lượng đông đảo nhất, có tinh thần cách mạng, 
kiên quyết nhất, nhưng trí thức cũng rất yêu nước, 
họ có chung thân phận mất nước do đó dễ dàng đoàn 
kết 
 “Đại đoàn kết toàn dân tức là trước hết phải đoàn kết 
đại đa số nhân dân, mà đại đa số nhân dân ta là công 
nhân, nông dân và các tầng lớp nhân dân lao động 
khác. Đó là nền gốc của đại đoàn kết” 
 ( Tránh tuyệt đối hoá vai trò vị trí của liên minh) 
b) Đại đoàn kết toàn dân là tập hợp được mọi người dân vào 
cuộc đấu tranh chung, phải kế thừa truyền thống yêu nước - 
nhân nghĩa - đoàn kết của dân tộc đồng thời phải khoan 
dung, độ lượng , tin vào nhân dân, tin vào con người 
+ “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của dân tộc 
ta”, nó trở thành giá trị bền vững thấm sâu trong tư tưởng, 
tình cảm của người Việt nam. 
+ Phải tin tưởng nhân dân, con người vì dân là chỗ dựa vững 
chắc của đảng, là nền gốc của cách mạng: 
 “ Gốc có vững cây mới bền, xây lầu thắng lợi trên nền nhân 
dân” 
 “ Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Trong thế 
giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân” 
 Nguyên tắc tin vào dân dựa vào dân của Hồ Chí Minh được 
thể hiện: 
 + Dân là gốc, là nền tảng của đại đoàn kết 
 + dân là chủ thể của đại đoàn kết 
 + là sức mạnh vô tận và vô địch của khối đại đoàn kết, 
quyết định thắng lợi của sự nghiệp cách mạng 
 + Dân là chỗ dựa vững chắc của Đảng cộng sản, của hệ 
thống chính trị 
 3. Hình thức tổ chức khối đại đoàn kết dân tộc 
 a) Hình thức tổ chức của khối đại đoàn kết dân tộc là Mặt 
trận dân tộc thống nhất. 
 Quần chúng nhân dân chỉ trở thành lực lượng cách mạng to 
lớn khi được tập hợp, tổ chức và giác ngộ về mục tiêu cách 
mạng. Mặt trận dân tộc thống nhất là nơi quy tụ moi tổ chức 
và các nhân trong và ngoài nước, để hình thành lực lượng 
cách mạng to lớn trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ và xây 
dựng tổ quốc 
 b) Nguyên tắc xây dựng và hoạt động của Mặt trận dân tộc 
thống nhất 
 - Xây dựng trên nền tảng khối liên minh công - nông - trí 
thức, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng : 
 + “liên minh công nông là nền tảng của Mặt trận dân tộc 
thống nhất” “ công nông trí cần đoàn kết chặt chẽ” 
 + Đảng lãnh đạo mặt trận trên cơ sở đường lối, chính sách 
mặt trận đúng đắn được quần chúng nhân dân thừa nhận 
 - Mặt trận phải hoạt động trên cơ sở bảo đảm lợi ích tối cao 
của dân tộc, quyền lợi cơ bản của các tầng lớp nhân dân: 
độc lập dân tộc, xây dựng nền dân chủ mới thoả mãn nhu 
cầu lợi ích của nhân dân. 
 - Mặt trận phải hoạt động theo nguyên tắc hiệp thương dân 
chủ 
 + Mọi vấn đề của mặt trận phải được các thành viên bàn bạc 
công khai, dân chủ, không áp đặt. Muốn vậy phải kết hợp 
hài hoà lợi ích chung của dân tộc với lợi ích của bộ phận 
của giai cấp 
 - Mặt trận là khối đoàn kết chặt chẽ, lâu dài, đoàn kết thật 
sự, chân thành, thân ái giúp đỡ nhau cùng tiến bộ: 
 + “Đoàn kết phải gắn với đấu tranh, đấu tranh để tăng 
cường đoàn kết” 
 “Đoàn kết thực sự nghĩa là vừa đoàn kết, vừa đấu tranh, học 
những cái tốt của nhau, phê bình những cái sai của nhau và 
phê bình trên lập trường thân ái, vì nước, vì dân” 
II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ 
ĐOÀN KẾT QUỐC TẾ 
 Bối cảnh HCM nhận thức sức mạnh của đoàn kết quốc tế: 
 - CNĐQ ra đời cùng với hệ thống thuộc địa đã làm nhân 
loại xuất hiện những mâu thuẫn mới, PTgiải phóng dân tộc 
là nét nổi bật trong XX 
 - Thắng lợi của cách mạng tháng Mười Nga đã mở ra thời 
đại quá độ từ CNTB lên CNXH trên phạm vi thế giới (đặc 
biệt là sau thế chiến thứ 2 khi mâu thuẫn các nước tư bản 
sâu sắc hơn). 
 - Cách mạng KHKT phát triển mạnh mẽ làm xuất hiện xu 
thế hợp tác giữa các quốc gia ( ngày nay toàn cầu hoá) 
 ( Tìm đọc báo cáo chính trị của ĐH II Đảng lao động Việt 
nam) 
 Quá trình nhận thức của HCM về đoàn kết quốc tế 
 - Trên hành trình tìm đuờng cứu nước, trực tiếp chứng 
kiến đời sống của NDLĐ các nước, Người nhận thấy: “Dù 
màu da có khác nhau, trên đời này chỉ có 2 giống người: 
giống nguời bóc lột và giống người bị bóc lột” do đó phải 
đoàn kết những người bị bóc lột thuộc mọi chủng tộc cùng 
chống áp bức và kẻ thù chung. 
 - Người còn nhận thấy binh lính của các nước đế quốc 
đều là anh em một giai cấp ở các nước chính quốc và các 
nước thuộc địa:“ Nó dùng những người vô sản da trắng để 
chinh phục những người vô sản các thuộc địa. Sau đó nó 
lại tung những người vô sản thuộc địa này đi đánh vô sản 
ở những thuộc địa khác. Sau hết, nó dựa vào vô sản ở các 
thuộc địa để thống trị những người da trắng” 
 - Bản thân ndlđ các nước đế quốc ( Pháp) cũng là những lực 
lượng yêu hoà bình là bạn đồng minh của dân tộc ta vì vậy 
có thể đoàn kết với họ: 
 “ Tôi xin đồng bào hiểu rằng nước Pháp mới không phải là 
đế quốc chủ nghĩa đi áp bức, đi chia rẽ dân tộc và nước nhà 
người ta”(trích thư gửi đồng bào Nam bộ) 
 - Khi tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lênin, Hồ cHí Minh dã tích 
cực hoạt động đóng góp vào việc truyền bá tư tưởng Lênin 
về kết hợp chủ nggiã yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản 
 - Người sử dụng diễn đàn của Đảng xã hội Pháp để tuyên 
truyền với người anh em ở phương tây về nhiệm vụ phải 
giúp đỡ phối hợp với phong trào giải phóng dân tộc ở các 
thuộc địa. 
 -Phê phán những thái độ sai trái trong Đảng 
cộng sản Pháp, và trong phong trào cộng sản quốc tế 
từ đó Người kiến nghị: Sẽ rất thuận lợi, nếu Quốc tế 
có thể cử những đồng chí người Trung Quốc chẳng 
hạn, sang Đông Dương, những đồng chí Thổ Nhĩ Kỳ 
sang Ấn Độ và cứ như thế. Nhưng muốn làm tròn 
những sứ mạng ấy, những chiến sĩ đó phải hiểu biết 
tình hình toàn Châu Á và phải có một mối quan hệ 
mật thiết giữa các chiến sĩ của các nước khác nhau. 
 - Thành lập hội liên hiệp thuộc địa ở Pháp (1921) 
 - Hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á Đông 
(1925) 
Sự cần thiết xây dựng đoàn kết quốc tế 
 a) Cơ sở khách quan 
 - Mục tiêu chung: Các dân tộc bị áp bức cùng phải chống 
kẻ thù chung là chủ nghĩa đế quốc 
 - Lợi ích chung: giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, vì 
một thế giới hoà bình, dân chủ, tiến bộ. Ngêi x¸c ®Þnh 
“c¸ch m¹ng An Nam còng lµ mét bé phËn c¸ch m¹ng thÕ 
giíi. Ai lµm c¸ch m¹ng trong thÕ giíi ®Òu lµ ®ång chÝ cña 
d©n An Nam c¶”. 
 b) Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại 
 Người cho rằng: “ Chủ nghĩa yêu nước triệt để 
không thẻ nào tách rời chủ nghĩa quốc tế vô sản” 
 Tinh thần yêu nước chân chính khác hẳn với tinh 
thần vị quốc của bọn đế quốc phản động. Nó là một 
bộ phận của tinh thần quốc tế. 
 Trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, chèng 
®Õ quèc Mü, Ngêi lu«n kªu gäi ®oµn kÕt víi nh©n 
d©n Ph¸p, nh©n d©n Mü; 
 yªu mÕn vµ ®Ò cao v¨n ho¸ Ph¸p; 
 ca ngîi ý chÝ ®éc lËp, tù do cña Nh©n d©n Mü... 
2. Nội dung và hình thức đoàn kết quốc tế 
a) Các lực lượng cần đoàn kết 
 - Với giai cấp công nhân quốc tế: là đảm bảo vững chắc 
cho thắng lợi CNCSvà cách mạng thế giới. 
 + Chủ trương này xuất phát từ nhận thức về vai trò lịch sử 
của giai cấp công nhân; về CNTB là kẻ thù chung của vô 
sản và các dân tộc trên thế giới: “ Quan san muôn dặm 1 
nhà. Bốn phương vô sản đều là anh em” 
 - Với các dân tộc thuộc địa bị áp bức: “ Làm cho các dân tộc 
thuộc địahiểu biết nhau hơn và đoàn kết lại để đặt cơ sở 
cho một liên minh Phương đông tương lai, khối liên minh 
này sẽ là một trong những cái cánh của cách mạng vô sản” 
Với những lực lượng tiến bộ, những người yêu chuộng hoà 
bình dân chủ, tự do và công lý bằng ngoại giao nhà nước 
và ngoại giao nhân dân: “ Vì nền hoà bình thế giới, vì tự 
do và ấm no, những người bị bóc lột thuộc mọi chủng tộc 
cần đoàn kết lại và chống bọn áp bức” 
- Hồ Chí Minh đã nhiều lần được nhấn mạnh: “ Chính sách 
ngoại giao của Chính phủ thì chỉ có một điều tức là thân 
thiện với tất cả các nước dân chủ trên thế giới để giữ gìn 
hoà bình” 
b) Hình thức ( phù hợp với đòi hỏi khách quan của cách 
mạng, dựa trên các quan hệ về địa lý, chính trị khu vực 
cũng như thế giới) 
 - Hội liên hiệp thuộc địa (1921) xuất bản Báo Người cùng 
khổ. 
 - 1924(ĐhV- QTCS) kiến nghị thành lập liên minh phương 
đông 
 1925 Thành lập hội liện hiệp các dân tộc bị áp bức Á đông 
 1941, thành lập mặt trận riêng 3 nước Đông dương, hình 
thành mặt trận đoàn kết Việt – Miên- Lào 
 Mặt trận nhân dân Á – Phi đoàn kết với Việt nam 
 Mặt trận nhân dân thế giới đoàn kết với Việt nam chống đế 
quốc xâm lược 
3. Nguyên tắc đoàn kết quốc tế 
 a) Nguyên tắc chung 
 - Thống nhất mục tiêu và lợi ích chung 
 - Có lý, có tình 
 + Trên nền tảng của chủ nghĩa Mác – Lênin 
 + Sự thông cảm, tôn trọng lẫn nhau, khắc phục tư tưởng 
sôvanh, không áp đặt, không gây sức ép 
 + Đoàn kết trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và quyền 
bình đẳng, quyền tự quyết của các dân tộc. 
b) Nguyên tắc cụ thể 
 - Đoàn kết trên cơ sở độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường: “Tự 
lực cánh sinh, dựa vào sức mình là chính”, Phải có thực lực, 
thực lực là cái chiêng, ngoại giao là cái tiếng, chiêng có to 
tiếng mới lớn. 
 “ Một dân tộc cứ ngồi chờ dân tộc khác đến giải phóng cho 
dân tộc đó không xứng đáng được độc lập” 
 “Độc lập nghĩa là chúng tôi điều khiển lấy mọi công việc 
của chúng tôi, không có sự can thiệp ở ngoài vào” 
 - Tùy từng giai đoạn lịch sử mà có chiến lược đoàn kết phù 
hợp 
 KẾT LUẬN 
 - Sáng tạo lý luận của Hồ Chí Minh 
 + Quan niệm rộng rãi, có nguyên tắc về đại đoàn kết dân tộc 
và đoàn kết quốc tế 
 + Quan niệm về đại đoàn kết có tổ chức, có lãnh đạo 
 Ý nghĩa của việc học tập. 
 + Thấy rõ vai trò, sức mạnh to lớn của đại đoàn kết; tin 
tưởng vào tiềm năng cách mạng của quần chúng nhân dân 
 + Đóng góp sức mình vào xây dựng, củng cố khối đại đoàn 
kết dân tộc, đoàn kết quốc tế; thật sự đoàn kết trong tập thể 
nhằm tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ.