Bài giảng Pháp luật đại cương - Bài 3: Quy phạm pháp luật hệ thống pháp luật - Đinh Thị Hoa

Môn họcTh.s Đinh Thị Hoa – Khoa lý luận chính trịPháp luật đại cươngBÀI 3Quy phạm pháp luậtHệ thống pháp luậtBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTI/ Quy phạm pháp luật1. Khái niệm và đặc điểm quy phạm pháp luậtAdd Your Title1.1 KHÁI NIỆMQuy phạm pháp luật là quy tắc xử sự chung do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo những định hướng nhất địnhBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTI/ Quy phạm pháp luậtAdd Your TitleSự khác biệt giữa kn pháp luật và kn QPPLPháp luật là hệ thống quy tắc xử sự còn QPPl là một quy tắc xử sự - một đơn vị, một tế bào của Pháp luật, PL điều chỉnh các quan hệ xã hội, QPPl điều chỉnh một QHXH cụ thểBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTI/ Quy phạm pháp luật1. Khái niệm và đặc điểm quy phạm pháp luật Đặc điểmQuy phạm pháp luật là quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chungQuy phạm pháp luật do NN ban hành và bảo đảm thực hiệnNội dung của quy phạm pháp luật thể hiện hai mặt: Cho phép và bắt buộcBÀI 3I. QUI PHẠM PHÁP LUẬT2/ Cấu trúc của quy phạm pháp luậtQUI ĐỊNHCHẾ TÀIQPPL GỒM 3 BỘ PHẬN HỢP THÀNHAI?TỔ CHỨC NÀO?Ở VÀO ĐiỀU KiỆN,HOÀN CẢNH NÀO?ĐƯỢC LÀM GÌ?,KHÔNG ĐƯỢC LÀM GÌ? PHẢI LÀM NTN?HẬU QUẢ SẼ NHƯ THẾ NÀO NẾU VI PHẠM PHÁP LUẬT?GIẢ ĐỊNHBÀI 3I. QUI PHẠM PHÁP LUẬT 2/ Cấu trúc của quy phạm pháp luậtMột QPPL có thể không trình bày đầy đủ 3 bộ phận, giả định, quy định và chế tài.Nếu quy phạm thiếu quy định thì phần quy định sẽ được hiểu ẩn ( tự hiểu)Nếu quy phạm thiếu chế tài thì phần chế tài sẽ nằm ở một quy phạm khác hoặc ở một văn bản pháp luật khácLưu ýBÀI 3I. QUI PHẠM PHÁP LUẬT 2/ Cấu trúc của quy phạm pháp luậtĐiều 57 Hiến pháp 1992 quy định:Công dân có quyền tự do kinh doanh theo quy định của pháp luậtGiả định: Công dânQuy định: Có quyền tự doBÀI 3I. QUI PHẠM PHÁP LUẬT2/ Cấu trúc của quy phạm pháp luậtĐiều 102 Bộ luật Hình sự năm 1999 quy định:“Người nào thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp dẫn đến hậu quả người đó chết, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm”BÀI 3I. QUI PHẠM PHÁP LUẬT2/ Cấu trúc của quy phạm pháp luậtĐiều 102 Bộ luật Hình sự quy định:Người nào thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp dẫn đến hậu quả người đó chết, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.Giả định: Người nào người đó chếtChế tài: Thì bị phat hai nămQuy định: Hiểu ẩnBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬT I. QUI PHẠM PHÁP LUẬTĐiều 586 Bộ luật Hồng Đức qui định:Trâu của hai nhà đánh nhau, con nào chết thì 2 nhà cùng ăn thịt, con nào sống thì hai nhà cùng cày, trái luật thì sẽ xử phạt 80 trượng.Giả định: Trâu của hai nhà đánh nhauQui định: Con nào chết.cùng càyChế tài: trái luật.80 trượngBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTII/ Hệ thống pháp luật2.1/ Khái niệmHệ thống pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật có mối liên hệ nội tại thống nhất với nhau, được phân chia thành các chế định pháp luật, các ngành luật và được thể hiện trong các văn bản quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hànhBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTII/ Hệ thống pháp luật2.2/ Các bộ phận cấu thành hệ thống pháp luật2 bộ phận cấu thànhHình thức biểu hiện bên ngoài bao gồm: Các văn bản quy phạm pháp luậtCấu trúc bên trong bao gồm: Các quy phạm pháp luật, các chế định pháp luật, các ngành luậtBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTII. HỆ THỐNG PHÁP LUẬTChế định pháp luật: Là một nhóm quy phạm pháp luật có đặc điểm chung, điều chỉnh một nhóm quan hệ xã hội tương ứng Quy phạm pháp luật: Là đơn vị nhỏ nhất cấu thành HTPL, điều chỉnh một quan hệ xã hội cụ thểNgành luật: Là hệ thống các quy phạm pháp luật nhăm điều chỉnh các quan hệ xã hội cùng loại trong một lĩnh vực nhất định của đời sống2.2/ Các bộ phận cấu thành hệ thống pháp luậtCấu trúc bên trong của HTPL gồm 3 bộ phậnBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTII. HỆ THỐNG PHÁP LUẬT2.2/ Các bộ phận cấu thành hệ thống pháp luậtCấu trúc bên trong của HTPL gồm 3 bộ phậnNhư vậy, xét về mặt cấu trúc: Tập hợp nhiều QPPL sẽ tạo thành một chế định pháp luật, nhiều chế định pháp luật tạo thành một ngành luật, tập hợp các ngành luật tạo nên một hệ thống pháp luậtBÀI 2+ Hình thức bên ngoài của PL – Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật Khái niệm văn bản QPPLVăn bản QPPl là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo hình thức,trình tự, thủ tục nhất định, trong đó có chứa đựng những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung, được NN bảo đảm thực hiện và được áp dụng nhiều lần trong thực tế đời sống nhằm điều chỉnh các QHXHI/ Khái niệm Hệ thống pháp luậtHỆ THỐNG PHÁP LUẬT VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT1.2/ Các bộ phận cấu thành hệ thống pháp luật+ Do cơ quan nn có thẩm quyền ban hành+ Mang tính bắt buộc chung+ Được áp dụng nhiều lần trong thực tế cuộc sốngBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTHệ thống văn bản quy phạm pháp luậtCăn cứ vào giá trị pháp lý và thẩm quyền ban hành chia thành 2 loại Văn bản Luật : là văn bản do Quốc hội ,cơ quan quyền lực NN cao nhất ban hành, có giá trị pháp lý cao nhất Văn bản dưới luật: Là văn bản QPPL do cơ quan NN có thẩm quyền ban hành, có giá trị pháp lý thấp hơn VB LuậtBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTHệ thống văn bản quy phạm pháp luật ở Việt nam ( Luật ban hành VBQPPL 2008) Cơ quan ban hành Tên văn bản Quốc Hội Hiến pháp, Luật, Nghị quyếtỦy ban TVQH Pháp lệnh, Nghị quyếtChính phủ Nghị ĐịnhThủ tướng CP Quyết địnhHĐTP;Chánh án TANDTC Nghị quyết; Thông tưViện trưởng VKSNDTC Thông tưBộ trưởng, tt cq ngang bộ Thông tưTổng kiểm toán nhà nước Quyết địnhUBTVQH;CP với T/Cctxh Nghị quyết liên tịchC.A TANDTC với VTVKSNNTC Thông tư liên tịchHội đồng nhân dân các cấp Nghị quyếtỦy ban nhân dân các cấp Quyết địnhChủ tịch nước Lệnh, quyết địnhII. HỆ THỐNG PHÁP LUẬT SƠ ĐỒ CẤU TRÚC HỆ THỐNG PHÁP LUẬT HỆ THỐNG PHÁP LUẬT QPPLCHẾ ĐỊNHLUẬTNGÀNHLUẬTVB DƯỚI LUẬTVBLUẬTCẤU TRÚC BÊN TRONGHÌNH THỨC BIỂU HIỆN BÊN NGOÀIQUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTBÀI 312Câu hỏiChỉ có Quốc hội và UBTVQH mói có quyền ban hành Nghị quyết là văn bản QPPL, đúng hay sai? Chỉ có Chủ tịch nước vả Thủ tướng CP mới có quyền ban hành Quyết định là văn bản QPPL, đúng hay sai?BÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTHệ thống văn bản quy phạm pháp luật ở Việt namHIỆU LỰC CỦAVĂN BẢN QPPLTHEO THỜI GIANTHEO KHÔNG GIANTHEO ĐỐI TƯỢNGĐược xác định từ thời điểm phát sinh cho đến khi chấm dứt sự tác động của văn bản đóLà giới hạn phạm vi tác động của Vbản về mặt không gianGiới hạn phạm vi các cá nhân,t/c có nhiệm vụ thi hành văn bảnBÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬT HIỆU LỰC CỦA VĂN BẢN QUI PHẠM PHÁP LUẬT BÀI 3+ Ông Vũ thực hiện hành vi vi phạm pháp luật vào tháng 11 / 2008. Đến 6/2013 hành vi của ông mới bị phát hiện và đem ra xét xử. Trong trường hợp này, văn bản pháp luật được áp dụng là văn bản có hiệu lực tại thời điểm 11/2008 hay văn bản pháp luật có hiệu lực tại thời điểm 6/2013 ?+ Ông Nguyễn Nam thành lập doanh nghiệp tư nhân về lĩnh vực xây dựng. Ông có tuyển khoảng 30 lao động làm việc cho doanh nghiệp của mình. Hỏi: Những văn bản pháp luật chủ yếu nào sau đây sẽ tác động đến hoạt động của doanh nghiệp đó: Luật đầu tư, Bộ luật Dân sự, Luật doanh nghiệp, Bộ luật lao động, Luật Đất đai, Luật Chứng khoán, Bộ luật Hình sự?+ Một văn bản pháp luật đã hết hiệu lực, trong trường hợp nào vẫn được cơ quan xét xử áp dụng đối với vi phạm pháp luật?BÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTCác ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam1/ Căn cứ xác định các ngành luật Đối tượng điều chỉnh: là những QHXH cùng loại, thuộc một lĩnh vực đời sống xã hôi.Mỗi ngành luật điều chỉnh một lĩnh vực QHXH đặc thù Phương pháp điều chỉnh: Là cách thức NN tác động vào các QHXH, thuộc phạm vi điều chỉnh của mỗi ngành luật.Mỗi ngành luật có PPĐC đặc thù.BÀI 3QUI PHẠM PHÁP LUẬT – HỆ THỐNG PHÁP LUẬTII. HỆ THỐNG PHÁP LUẬT2/ TIÊU CHUẨN XÁC ĐỊNH MỘT HỆ THỐNG PHÁP LUẬT HOÀN CHỈNHHỆ THỐNG PHÁP LUẬT HOÀNCHỈNHTÍNH ĐỒNG BỘTÍNH PHÙ HỢPTRÌNH ĐỘ KHOA HỌC PHÁP LÝTÍNH TOÀN DIỆN