Giáo án Ngữ văn Lớp 12 - Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ dân tộc

NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, 
NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ DÂN TỘC 
( Phạm văn Đồng) 
A.MỤC TIÊU : 
- Giúp hs tiếp thu được cách nhìn nhận, đánh giá đúng đắn, sâu sắc và mới nẻ của PVĐ 
về con người và thơ văn NĐC; Từ đó thấy rõ NĐC đúng là một vì sao “càng nhìn càng 
thấy sáng” 
- Sức thuyết phục, lôi cuốn là cách lập luận chặt chẽ, lí lẽ xác đáng, ngôn từ chọn lọc 
cùng với tâm huyết của một con người gắn bó với tổ quốc, nhân dân, sự kết hợp sự trân 
trọng giữa giá trị văn hoá truyền thống với vấn đề thời đại. 
B. PHƯƠNG TIỆN: 
- SGK, SGV , một số tranh ảnh minh hoạ 
- Thiết kế bài dạy. 
C. CÁCH THỨC: 
Kết hợp các PP gợi mở, thảo luận, nêu vấn đề, đàm thoại với diễn giảng. Hoạt động song 
phương giữa GV và HS trong quá trình tiếp cận. tìm hiểu và nhận biết những phương 
diện đặc sắc của VB. 
D.TIẾN TRÌNH: 
1. Kiểm tra bài cũ: (5’) 
2. Giới thiệu bài mới 
TG HOẠT ĐỘNG GV- HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT 
3’ 
35’ 
1. Em đã có những hiểu biết 
về tác giả Phạm Văn Đồng 
2. ( Giáo viên giới thiệu 
thêm về hoàn cảnh lịch sử 
lúc đó : 1963) 
3. HS đọc bài viết và cho 
biết bố cục và hệ thống luận 
điểm của bài viết? 
4. Nhận xét về sự đặc sắc của 
cách nêu hệ thống luận điểm 
I/ Tiểu dẫn: 
- Phạm Văn Đồng (1906- 2000), quê xã Đức Tân, huyện Đức 
Mộ, tỉnh Quảng Ngãi. 
- PVĐ nhà hoạt động chính trị, ông còn là một nhà giáo dục 
tâm huyết và một nhà lí luận văn hoá văn nghệ lớn, có những 
đóng góp to lớn về lĩnh vực văn hoá nghệ thuật góp phần vào 
sự phát triển của nền văn học nước nhà 
- Bài Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của 
dân tộc được viết nhân kỉ niệm 75 năm ngày mất của NĐC 
ngày 3/7/1963 (3/7/1888). 
II/ Đọc- Hiểu: 
1. Tìm hiểu bố cục và hệ thống luận điểm của bài viết: 
- Bài viết này ngoài phần mở đầu và kết luận thì tự thân văn 
bản chia thành 3 phần chính: 
+ Phần 1: Nói về con người và quan niệm văn chương của 
Nguyễn Đình Chiểu 
+ Phần 2: Nói về thơ văn yêu nước của Ng Đình Chiểu sáng tác. 
+ Phần 3: Nói về truyện thơ Lục Vân Tiên và sự đánh giá của tác 
giả về giá trị của tác phẩm này. 
->3 phần trên tương ứng với 3 luận điểm của bài viết . 3 luận điểm 
này lại xoay quanh nhận định bao trùm “ Trên trời .cũng vậy” 
trong bài viết? 
5. Hãy gthích lí do tại sao lại 
có sự chênh lệch về mức độ 
đánh giá giữa LVT với thơ 
văn yêu nước của NĐC? Từ 
đó rút ra bài học về kiểu bài 
nghị luận? 
6. Phần mở bài tác giả đã đề 
cập đến nội dung gì? 
7. Cách so sánh này có gì 
đặc sắc? 
8. Từ sự phân tích hãy cho 
biết đâu là luận điểm của 
phần mở bài? 
9. Tìm hiểu đoạn một của 
thân bài: Chỉ ra đâu là luận 
Nhận xét : - Kết câu Bài viết ko theo trật tự thời gian . Cho thấy 
trong bài nghị luận mục đích nghị luận quyết định cách sắp xếp luận 
điểm và mức độ nặng nhẹ của từng luận điểm.( Viết cái gì quyết 
định cách viết như thế nào) 
2 /Tìm hiểu chi tiết bài viết : 
a/ Phần mở bài : 
- Tg đưa ra mọt cách nhìn cách đánh giá khá đặc sắc và mới mẻ về 
thơ văn NĐC : 
+ “ Trên trời cũng vậy” Tg đã có những so sánh, liên tưởng khá 
đặc sắc về thơ văn NĐC. Cách này có ý nghĩa định hướng tìm hiểu 
thơ văn NĐC.Bởi thơ văn ông “ ko óng mượttrái cây ở 
đây”(sgk11-27) cho nên có thể còn 1 số hạn chế về hình thức nghệ 
thuật mà có người đã đánh giá thấp thơ văn NĐC. 
+ Có người chỉ biết NĐC tác giả của Lục Vân Tiên nhưng hiểu về 
Lục Vân Tiên cũng khá thiên lệch, còn ít biết về thơ văn yêu nước 
của NĐC. 
Như vậy: Từ những nội dung trên ta xác định được ngay câu mở 
đầu: Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu,  trong lúc này là luận điểm 
quan trọng của phần mở bài: Phạm Văn Đồng đã đặt vấn đề bằng 
cách chỉ ra định hướng tìm hiểu thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, vừa 
phê phán một số cái nhìn thiên lệch, vừa khẳng định giá trị thơ văn 
yêu nước của nhà thơ chân chính NĐC. Đây là cách vào đề vừa mới 
mẻ, đặc sắc vừa thể hiện phương pháp khoa học của PVĐ. 
điểm? 
10. Nhắc lại những nét chính 
trong cuộc đời Đồ Chiểu, tác 
giả muốn nhấn mạnh tới điều 
gì ở con người này?( Nhấn 
mạnh đến khí tiết; thái độ : 
Quan niệm văn chương) 
11. Nhận xét những đặc sắc 
trong cách lập luận của PVĐ 
trong phần này? Điều đáng 
quý trọng nhất trong quan 
niệm văn chương của NĐC 
là gì? 
12. Đọc đoạn văn và cho biết 
đâu là luận điểm chính? 
 b/ Phần thân bài: 
*Luận điểm 1: Nguyễn Đình Chiểu – một nhà thơ yêu nước 
“ Nguyễn Đình Chiểu là  chúng ta” 
ND : Tác giả đã nêu khái quát vài nét về cuộc đời Nguyễn Đình 
Chiểu: là nhà nho, sinh trưởng ở đất Đồng Nai hào phóng, bị mù hai 
mắt, hoạt động yêu nước chủ yếu là thơ văn Tuy thế nhưng đích 
chính của tác giả không phải là viết lại tiểu sử Nguyễn Đình Chiểu 
mà ông muốc nhấn mạnh đến khí tiết: 
+ Đất nước và cảnh ngộ riêng càng long đong thì khí tiết càng cao. 
Sự đời 
Tới quan niệm của ông về sáng tác văn chương: 
+ Quan niệm về văn chương: “ Học theo” “Chở.” 
- thái độ của ông: Khinh miệt những kẻ lợi dụng văn chương:. 
Nhận xét: 
- Với một luận điểm đưa ra có tính khái quát, những luận cứ có sự 
kết hợp giữa lí lẽ và dẫn chứng, tác giả đã làm cho người đọc hiểu rõ 
hơn Nguyễn Đình Chiểu, một nhà thơ yêu nước. Đồng thời cũng cho 
người đọc thấy rõ hơn quan niệm của NĐC về văn chương, văn 
chương thống nhất với quan niệm về lẽ làm người, “ văn tức là 
người”, văn thơ phải là vũ khí chiến đấu. Cuộc đời NĐC là tấm 
gương sáng chói về tinh thần yêu nước cháy bỏng và căm thù giặc 
sâu sắc. 
- Quan điểm thơ văn của ông đáng kính trọng ở chỗ ông dùng nó 
13. Tại sao mở đầu phần này 
tác giả lại tái hiện HCLS 
nước ta suốt 20 năm sau thời 
điểm 1860 ? 
Tại sao lại nhấn mạnh đến 
thơ văn Đồ Chiểu?đặc biệt là 
các bài văn tế ? 
14. Tại sao lại chú ý đặc biệt 
đến bài văn tế NSCG? So 
làm vũ khí chiến đấu chống kẻ thù xâm lược và bọn tay sai, ca ngợi 
chính nghĩa. 
*Luận điểm 2: Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu – tấm gương phản 
chiếu phong trào kháng chiến chống Pháp oanh liệt và bền bỉ của 
nhân dân Nam Bộ. ( Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu làm 
sống lại trong tâm trí chúng ta phong trào kháng Pháp oanh liệt và 
bền bỉ của nhân dân Nam Bộ từ 1860 về sau, suốt 20 năm trời) 
 - Để chứng tỏ thơ văn Nguyễn Đình Chiểu phải sáng hơn nữa “ 
trong lúc này”, Phạm Văn Đồng đã làm sáng tỏ hoàn cảnh lịch sử 
lúc đó, lịch sử của một thời khổ nhục nhưng vĩ đại. thơ văn Đồ 
Chiểu ra đời trên cái nền lịch sử ấy. 
- Một nhà văn thực sự lớn khi tác phẩm của họ phản ánh một cách 
trung thành những đặc điểm bản chất của một giai đoạn lịch sử trọng 
đại đối với đời sống của đất nước, nhân dân. Thơ văn Nguyễn Đình 
Chiểu đã “ làm sống lại phong trào kháng Pháp bền bỉ và oanh liệt 
của nhân dân Nam Bộ từ 1860 về sau”. Vì vậy Nguyễn Đình Chiểu 
xứng đáng là “ ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc”. 
- Những sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu chính là tấm gương phản 
chiếu “ một thời khổ nhục nhưng vĩ đại”. Một thời đại như thế tất 
yếu phải là lời ngợi ca những nghĩa sĩ dũng cảm, đồng thời cũng 
than khóc cho những anh hùng thất thế đã hi sinh vì nước vì dân. Vì 
vậy, thơ văn NĐC phần lớn là những bài văn tế. 
-Văn chương không chỉ phản ánh hiện thực mà nó còn cổ vũ, động 
sánh với BNĐC có ý nghĩa 
gì trong lập luận ? Nhận xét 
cách triển khai luận điểm ? 
viên, khích lệ con người tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh của 
thời đại. Văn tế chính là một tác phẩm như thế. Nó đã cổ vũ mạnh 
mẽ cho phong trào đấu tranh chống Pháp, bởi lẽ nó đã làm cho mọi 
người rung động trước những hình tượng người nghĩa sĩ “ sống cũng 
đánh giặc, thác cũng đánh giặc” giữ trọn khí tiết cho dù chiến bại. 
->Tác giả đã so sánh bài Văn tế với Đại cáo bình Ngô của Nguyễn 
Trãi nhằm khẳng định giá trị to lớn của bài Văn tế nghĩa sĩ Cần 
Giuộc. Nó đã ghi lại một giai đoạn bi hùng trong lịch sử chống giặc 
ngoại xâm của dân tộc. Hơn nữa bản chất văn chương là sáng tạo , 
văn chương đóng góp cho cuộc đời bằng những cái độc đáo, chưa 
từng thấy ở các tác phẩm trước đó, hay cùng thời ấy. Đó là lý do 
khiến tác giả Phạm Văn Đồng nói nhiều tới bài Văn tế nghĩa sĩ Cần 
Giuộc một cách hào hứng nhất, nhiều nhất. Bởi ở bài văn tế  
muôn kiếp nguyện được trả thù kia”. 
- Khẳng định thơ văn yêu nước của NĐC được viết từ bầu nhiệt 
huyết cháy bỏng. Khẳng định NĐC là lá cờ đầu là ngôi sao sáng 
nhất trên bầu trời văn nghệ . 
-> Nhận xét : Từ mối tương đồng về lịch sử xưa- nay tg khẳng định 
thơ văn yêu nước của NĐC càng có giá trị hơn trong thời đại hiện 
nay. 
-> Nghệ thuật lập luận : Sử dụng nhiều thao tác khác nhau làm sáng 
tỏ luận điểm chính . Lí lẽ, d/chứng thuyết phục ca ngợi vẻ đẹp đáng 
kính trọng cả về thơ và người . Tg là người rất thấu hiểu con người 
Tác giả đã dựa vào nội dung 
nào của tp để khẳng định 
LVT là tp lớn nhất của 
NĐC? Cách triển khai luận 
điểm? 
Gía trị cơ bản của bài văn 
nghị luận là gì? 
và thơ văn NĐC. 
* Luận điểm 3: Tác phẩm LVT : 
- nội dung : ca ngợi chính nghĩa, ca ngợi những đạo đức đáng quí 
trọng ở đời , ca ngợi những con người trung nghĩa. 
- Gía trị của tác phẩm : là những quan niệm rất gần gũi với nhân dân 
- Chỉ ra những hạn chế của NĐC trong những quan niệm đồng thời 
cũng bác bỏ những ý kiến chưa đúng về TP ( do bị mù, ng khác chép 
nên ông ko có đk chỉnh sửa) 
Nhận xét : Lập luận đặc sắc , nêu hạn chế trước rồi mới khẳng định 
nâng cao( lối đòn bẩy) 
Đặt tp trong mối quan hệ với đời sống nhân dân để đánh giá tác 
phẩm . 
c/ Phần kết bài : + Luận điểm : “Đời sống . văn hoá tư tưởng” 
Nội dung : Khẳng định vai trò của người chiên sĩ trên mtrận tt. 
-Khẳng định vai trò to lớn của văn học đối với đời sống . 
-Tưởng nhớ đến 1 con người ngôi sao sáng trong văn học dtộc. 
III. KẾT LUẬN : 
+ Tinh thần yêu nước cháy bỏng, long căm thù giặc sâu sắc , dùng 
thơ văn làm vũ khí chiến đấu, ca ngợi chính nghĩa và đạo đức . Thấy 
mối lien hệ khăng khít giữa thơ văn NĐC với hclslúc bấy giờ . 
-Có nhiều đoạn tg thể hiện cảm hứng ngợi ca đối với NĐC, 
- Dùng nhiều từ ngữ, h/ảnh, cách diễn đạt độc đáo để ca ngợi NĐC. 
-> Bài văn ko chỉ có nội dung sâu sắc mà còn có bố cục chặt chẽ, 
2’ 
luận điểm và cách lập luận sáng sủa có sức thuyết phục cao. Văn 
chính luận thiên vè lí trí nhưng cũng có tính biểu cảm vì thế ngôn 
ngữ cũng mang màu sắc biểu cảm. 
Ghi nhớ : SGK 
- CỦNG CỐ : Hướng dẫn học bài 
- Dặn : Chuẩn bị : Mấy ý nghĩa về thơ .. 
TỰ NHẬN XÉT GIỜ DẠY RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG 
..