Giáo trình Quy hoạch phát triển nông thôn - Vũ Thị Bình (Phần 2)

 La, Cao Bằng, Bắc Cạn, Hà Giang, Lào Cai, mỗi tỉnh một 
xí nghiệp gỗ dán làm bằng tre với cơng suất khoảng 1.000 m3 gỗ dán/năm, cĩ tính đến nhu 
cầu của thị trường. 
- Cải tạo và nâng cấp các nhà máy chế biến chè ở Sơn La, Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang; 
nhà máy chế biến sữa ở Mộc Châu và nhà máy kéo tơ ở Sơn La. 
+ Vật liệu xây dựng 
- Tập trung đầu tư chiều sâu các nhà máy xi măng hiện cĩ và xây dựng nhà máy xi 
măng ở Sơn La với cơng suất khoảng 500.000 tấn/năm. 
- Xây dựng xí nghiệp sản xuất gạch tuynen cĩ cơng suất 10 đến 15 triệu viên gạch/năm để 
đáp ứng nhu cầu xây dựng một số cơng trình trọng điểm và nhu cầu tiêu dùng của địa phương. 
* Thương mại, du lịch và dịch vụ 
+ Tiếp tục thực hiện các chính sách phát triển thương mại ở các vùng núi, các vùng 
đồng bào dân tộc thiểu số theo tinh thần của Nghị định 20/1998/Nð-CP của Chính phủ. 
+ Phát triển mạng lưới thương mại ở các tỉnh, huyện, trung tâm các cụm xã và các xã, 
khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào việc lưu thơng hàng hố hai chiều, nhằm, 
tạo động lực để phát triển sản xuất, trong đĩ các doanh nghiệp nhà nước cần nâng cao hiệu 
quả kinh doanh và đĩng vai trị chủ chốt. 
+ Mở thêm các chợ, đầu tư xây dựng các cửa khẩu, các vùng kinh tế cửa khẩu, các chợ 
biên giới và chợ cửa khẩu. Xây dựng và nâng cấp một số trung tâm thương mại và các chợ ở 
các vùng xa. 
+ ðẩy mạnh hợp tác thương mại ở biên giới và các hoạt động buơn bán trao đổi hàng 
hố với Trung Quốc, Lào, chủ yếu là các mặt hàng nơng lâm và thuỷ sản. 
+ Tập trung đầu tư chiều sâu các trung tâm du lịch đã cĩ, chọn và đầu tư ở những nơi cĩ 
điều kiện, khai thác những lợi thế về mặt du lịch sinh thái, phong cảnh và các di tích lịch sử 
cách mạng trong vùng. 
Câu hỏi ơn tập chương 6: 
1. Những khái niệm cơ bản về tài nguyên, mơi trường ? 
2. Quan hệ giữa con người với tài nguyên và mơi trường ? 
3. Khái quát những nội dung cơ bản của Hội nghị Liên Hợp Quốc về mơi trường và phát 
triển ? 
4. Quan điểm và chính sách chung về mơi trường và phát triển lâu bền ở Việt Nam ? 
5. Chiến lược sử dụng đất của Việt Nam trong bảo vệ tài nguyên và mơi trường ? 
6. Mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với mơi trường khu vực nơng thơn Việt Nam ? 
7. Thực trạng hệ thống nơng nghiệp miền núi và ảnh hưởng của chúng đến tài nguyên 
và mơi trường ? 
8. Lâm nghiệp xã hội - Khái niệm và xu thế phát triển ? 
9. Mơ hình lâm nghiệp xã hội, điều kiện xây dựng và phát triển ? 
10. Nội dung quy hoạch phát triển nơng thơn miền núi với mục tiêu bảo vệ mơi trường ? 
Trường ðại học Nơng nghiệp Hà Nội - Giáo trình Quy hoạch phát triển nơng thơn------------------------------144 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Vũ Tuấn Anh. ðổi mới kinh tế và phát triển. Nhà xuất bản Khoa học xã hội. Hà Nội 1994. 
2. Nguyễn Tấn Bình. Phân tích hoạt động doanh nghiệp. NXB ðại học Quốc gia TP Hồ Chí 
Minh, 2003. 
3. Vũ Thị Bình. Giáo trình Quy hoạch phát triển nơng thơn. Nhà xuất bản Nơng nghiệp. Hà 
Nội 1999. 
4. Báo cáo phát triển Việt Nam 2004. Nghèo. Báo cáo chung của các nhà tài trợ tại Hội 
nghị tư vấn các nhà tài trợ Việt Nam. Hà Nội tháng 12 năm 2003. Trung tâm Thơng tin 
phát triển Việt Nam. 
5. Tống Văn Chung. Xã hội học nơng thơn. NXB ðại học Quốc gia Hà Nội. Hà Nội 2000. 
6. Chương trình nghiên cứu Việt Nam- Hà Lan. Cơ sở lý thuyết phát triển nơng thơn bền 
vững. NXB Nơng nghiệp. Hà Nội 2003. 
7. Cơng ty dịch vụ Dự án phát triển nơng nghiệp. Phương pháp soạn thảo dự án đầu tư khả 
thi. Tài liệu tập huấn - Hà Nội, 1993. 
8. Vũ Năng Dũng. Cơ sở khoa học để xây dựng tiêu chí, bước đi cơ chế chính sách trong 
quá trình cơng nghiệp hố, hiện đại hố nơng nghiệp, nơng thơn. NXB Nơng nghiệp. Hà 
Nội 2004 
9. ðinh Thế Hiển. Lập - Thẩm định hiệu quả tài chính dự án đầu tư. NXB Thống Kê, 2002. 
10. Tơ Duy Hợp. Xã hội học nơng thơn (Tài liệu tham khảo nước ngồi). NXB Khoa học xã 
hội. Hà Nội 1997. 
11. Hiran D. Dias and B. W. E. Wickramanayake. Rural development Planning. Human 
Settlement Division - AIT Bangkok 1993. 
12. Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam. Phát triển nơng nghiệp và nơng thơn theo hướng cơng 
nghiệp hố, hiện đại hố. NXB Chính trị Quốc gia. Hà Nội 1998. 
13. Cao Liêm, Trần ðức Viên. Sinh thái học Nơng nghiệp và bảo vệ mơi trường. NXB ðại 
học và Giáo dục chuyên nghiệp. Hà Nội 1990. 
14. Nguyễn Ngọc Mai. Phân tích và quản lý các dự án đầu tư. NXB Khoa học Kỹ thuật. Hà 
Nội, 1995. 
15. Michael Dower. Bộ Cẩm nang đào tạo và thơng tin về phát triển nơng thơn tồn diện. 
NXB Nơng nghiệp. Hà Nội 2004. 
16. ðặng Xuân Nam. Phát triển nơng thơn. NXB Khoa học Xã hội. Hà Nội 1997. 
17. Ngân hàng thế giới. Phát triển và Mơi trường. Báo cáo thế giới 1992. Hà Nội 1993. 
18. PGS.Trần An Phong và NNK. Hướng dẫn lập dự án đầu tư phát triển nơng nghiệp. NXB 
Nơng nghiệp. Hà Nội, 1994. 
19. ðặng Kim Sơn, Hồng Thu Hồ. Một số vấn đề về phát triển nơng nghiệp và nơng thơn. 
NXB Thống kê. Hà Nội 2002. 
20. Raanan Weitz. Integrated Rural Development Planning. Rehovot, Israel 1995. 
21. Nguyễn Xuân Thảo. Gĩp phần phát triển bền vững nơng thơn Việt Nam. NXB Chính trị 
Quốc gia. Hà Nội 2004. 
22. Nguyễn Văn Thường, Nguyễn Kế Tuấn. Kinh tế Việt Nam năm 2004 những vấn đề nổi 
bật. NXB Lý luận Chính trị. Hà Nội 2005. 
23. Trường ðại học Kinh tế quốc dân. Kinh tế phát triển. NXB Giáo dục, Hà Nội 1995. 
24. Trường ðại học Kinh tế Quốc dân. Lập dự án đầu tư phát triển nơng nghiệp nơng thơn. 
NXB Nơng nghiệp, Hà Nội, 1996. 
25. Vũ Cơng Tuấn. Thẩm định dự án đầu tư. NXB TP. Hồ Chí Minh, 2002. 
26. Nguyễn Kế Tuấn. Phát triển kinh tế tri thức đẩy nhanh quá trình cơng nghiệp hố, hiện 
đại hố ở Việt Nam. NXB Chính trị Quốc gia. Hà Nội 2004. 
27. Nguyễn Hữu Vượng. Về tiến bộ xã hội trong kinh tế thị trường. NXB Chính trị Quốc gia. 
Hà Nội 2004. 
- i - 
MỤC LỤC 
PHẦN MỞ ðẦU .......................................................................................................................1 
Chương I. ðẠI CƯƠNG VỀ PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN................................................4 
1. KHÁI NIỆM VÀ Ý NGHĨA CỦA SỰ PHÁT TRIỂN................................................................... 4 
1.1. Khái niệm chung về phát triển.....................................................................................4 
1.2. Những phạm trù của sự phát triển ...............................................................................6 
2. Ý NGHĨA, TẦM QUAN TRỌNG CỦA PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN........................................ 6 
2.1. Khái niệm và ý nghĩa của phát triển nơng thơn...........................................................6 
2.2. Tầm quan trọng của phát triển nơng thơn....................................................................8 
3. CƠ SỞ ðÁNH GIÁ MỨC ðỘ PHÁT TRIỂN............................................................................. 10 
3.1. Các chỉ số phản ánh sự phát triển..............................................................................10 
3.2. Các đại lượng đo lường sự tăng trưởng kinh tế .........................................................12 
3.3. Quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội ..............................................15 
4. ðỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NHIỆM VỤ, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 
PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN........................................................................................................... 18 
4.1. ðối tượng, phạm vi nghiên cứu phát triển nơng thơn................................................18 
4.2. Nhiệm vụ của phát triển nơng thơn ...........................................................................19 
4.3. Nội dung nghiên cứu phát triển nơng thơn................................................................20 
4.4. Phương pháp nghiên cứu phát triển nơng thơn..........................................................20 
Câu hỏi ơn tập chương 1:..................................................................................................21 
Chương 2. ðẶC TRƯNG CỦA VÙNG NƠNG THƠN VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI PHÁT 
TRIỂN NƠNG THƠN............................................................................................................22 
1. KHÁI NIỆM VÀ ðẶC TRƯNG CỦA VÙNG NƠNG THƠN.................................................... 22 
1.1. Khái niệm vùng nơng thơn ........................................................................................22 
1.2. ðặc trưng vùng nơng thơn .........................................................................................23 
2. NGƯỜI DÂN NƠNG THƠN VÀ NHỮNG VẤN ðỀ KHĨ KHĂN CỦA HỌ........................... 25 
2.1. Sự khác biệt giữa cuộc sống đơ thị và nơng thơn tác động đến người dân nơng thơn
..........................................................................................................................................25 
2.2. Những khĩ khăn của người dân nơng thơn ...............................................................26 
2.3. Kinh tế thị trường và phát triển xã hội tác động đến đời sống nơng thơn .................27 
3. VẤN ðỀ ðĨI NGHÈO VÀ KÉM PHÁT TRIỂN........................................................................ 27 
3.1. Khái niệm về sự đĩi nghèo........................................................................................27 
3.2. Phương pháp xác định đĩi nghèo ..............................................................................29 
3.3. Nguyên nhân đĩi nghèo và ảnh hưởng của nĩ đến phát triển xã hội.........................31 
3.4. ðường lối chủ trương của ðảng, Nhà nước ta về xố đĩi giảm nghèo .....................34 
4. VẤN ðỀ DÂN SỐ, VĂN HỐ, GIÁO DỤC VỚI MƠI TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN............. 34 
4.1. Sự gia tăng dân số với phát triển và mơi trường .......................................................34 
4.2. Vấn đề văn hố, giáo dục, y tế đối với phát triển nơng thơn.....................................35 
5. SỰ CẦN THIẾT PHẢI PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN ................................................................ 36 
5.1. Những quan niệm và nhận thức về phát triển nơng thơn...........................................36 
5.2. Thách thức của phát triển nơng thơn ở Việt Nam .....................................................36 
Câu hỏi ơn tập chương 2:..................................................................................................38 
- ii - 
Chương 3. NHỮNG VẤN ðỀ VĨ MƠ VỀ PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN ........................39 
1. PHÁT TRIỂN NƠNG NGHIỆP - ðIỀU KIỆN TIÊN QUYẾT CHO PHÁT TRIỂN NƠNG 
THƠN ............................................................................................................................................... 39 
1.1. Vị trí, vai trị của nơng nghiệp đối với phát triển kinh tế, xã hội và phát triển nơng 
thơn ...................................................................................................................................39 
1.2. Những vấn đề cơ bản của phát triển nơng nghiệp .....................................................41 
1.3. Phương hướng phát triển nơng nghiệp của Việt Nam...............................................44 
2. CƠNG NGHIỆP HỐ.................................................................................................................. 45 
2.1. Khái niệm cơng nghiệp hố và ý nghĩa của nĩ..........................................................45 
2.2. Cơng nghiệp hố nơng thơn.......................................................................................47 
2.3. Những tác động của quá trình cơng nghiệp hố nơng thơn đối với phát triển kinh tế, 
xã hội và bảo vệ mơi trường .............................................................................................48 
2.4. Một số định hướng lớn cho phát triển cơng nghiệp hố nơng thơn...........................49 
3. PHÁT TRIỂN ðƠ THỊ VÀ ðƠ THỊ HỐ NƠNG THƠN ......................................................... 49 
3.1. Thực trạng phát triển đơ thị ở Việt Nam ...................................................................49 
3.2. Vai trị của đơ thị hố trong phát triển nơng thơn......................................................50 
4. QUAN ðIỂM VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN ................. 51 
4.1. Quan điểm phát triển nơng thơn ................................................................................51 
4.2. Một số chính sách và giải pháp phát triển nơng nghiệp và nơng thơn theo hướng 
cơng nghiệp hố, hiện đại hố ..........................................................................................52 
Câu hỏi ơn tập chương 3:..................................................................................................61 
Chương 4. QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN...................................................62 
1. KHÁI NIỆM VỀ QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN ................................................. 62 
1.1. Lý luận chung về quy hoạch và quy hoạch phát triển nơng thơn ..............................62 
1.2. Sự cần thiết của quy hoạch........................................................................................62 
1.3. Làm quy hoạch như thế nào?.....................................................................................63 
1.4. Ai cĩ thể là quy hoạch? .............................................................................................64 
2. NGUYÊN LÝ CỦA QUY HOẠCH PHÁT TRI ỂN NƠNG THƠN ........................................... 65 
2.1. Quy hoạch tổng thể trên quan điểm phát riển đa mục tiêu........................................65 
2.2. Quy hoạch phát riển nơng thơn tuân thu theo phương pháp luận của mơ hình “Chữ 
thập”, thực hiện chức năng đan chéo (Cross Function)....................................................66 
3. MỤC ðÍCH, YÊU CẦU VÀ NGUYÊN TẮC CỦA QUY HOẠCH PHÁT TRI ỂN NƠNG 
THƠN ............................................................................................................................................... 67 
3.1. Mục đích của quy hoạch phát triển nơng thơn ..........................................................67 
3.2. Yêu cầu của quy hoạch phát triển nơng thơn ............................................................67 
3.3. Chức năng, quyền hạn của các cơ quan tham gia thực hiện quy hoạch phát triển nơng 
thơn ...................................................................................................................................68 
3.4. Nguyên tắc hoạt động, mối quan hệ giữa các loại hình quy hoạch và nhiệm vụ ......68 
4. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN...................... 70 
4.1. Nội dung cơ bản của quy hoạch phát triển nơng thơn ...............................................70 
4.2. Phương pháp quy hoạch phát triển nơng thơn...........................................................76 
5. TRÌNH TỰ CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH LẬP PHƯƠNG ÁN QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN 
NƠNG THƠN................................................................................................................................... 77 
5.1. Trình tự các bước quy hoạch thực hiện ở Việt Nam .................................................77 
5.2. Trình tự các bước quy hoạch thực hiện ở một số nước đang phát triển trên thế giới ..77 
- iii - 
6. ðÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG ÁN QUY HOẠCH.................................................... 81 
6.1. Phân tích đặc tính kỹ thuật của phương án quy hoạch ..............................................81 
6.2. ðánh giá hiệu quả của phương án quy hoạch............................................................81 
7. ðÁNH GIÁ TÁC ðỘNG MƠI TRƯỜNG CỦA PHƯƠNG ÁN QUY HOẠCH........................ 84 
7.1. Khái niệm ..................................................................................................................84 
7.2. Mục đính của đánh giá tác động mơi trường.............................................................85 
7.3. Nội dung đánh giá tác động mơi trường của phương án quy hoạch..........................85 
Câu hỏi ơn tập chương 4:..................................................................................................86 
Chương 5. DỰ ÁN PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI NƠNG THƠN .............................87 
1. MƠ HÌNH VỀ QUAN HỆ GIỮA KẾ HOẠCH, QUY HOẠCH, CHƯƠNG TRÌNH VÀ DỰ ÁN
.......................................................................................................................................................... 87 
1.1. Khái quát chung về mơ hình......................................................................................87 
1.2. Ví dụ minh hoạ về mơ hình quan hệ giữa kế hoạch, quy hoạch, chương trình và dự 
án ......................................................................................................................................88 
2. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ DỰ ÁN.............................................................................. 90 
2.1. Vai trị của vốn đầu tư trong các dự án......................................................................90 
2.2. Khái niệm về dự án đầu tư.........................................................................................90 
2.3. Phân loại dự án đầu tư ...............................................................................................92 
2.4. Yêu cầu đối với một dự án đầu tư .............................................................................93 
2.5. Chu trình dự án (Project cycle)..................................................................................94 
3. NỘI DUNG VÀ TIẾN TRÌNH LẬP DỰ ÁN............................................................................... 98 
3.1. Xác định dự án...........................................................................................................98 
3.2.Thẩm định dự án.......................................................................................................108 
3.3. Triển khai thực hiện dự án.......................................................................................111 
3.4. Ðánh giá kết quả, nghiệm thu dự án........................................................................114 
Câu hỏi ơn tập chương 5:................................................................................................115 
Chương 6. PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN VÀ BẢO VỆ MƠI TRƯỜNG .......................116 
1. MƠI TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN - NHỮNG VẤN ðỀ CHUNG CỦA THẾ GIỚI ............... 116 
1.1. Những vấn đề lớn về tài nguyên và mơi trường ......................................................116 
1.2. Hội nghị Liên hợp quốc về mơi trường và phát triển ..............................................119 
1.3. Quan điểm và chính sách chung về mơi trường và phát triển lâu bền ở Việt Nam.121 
1.4. Một số nét chủ yếu của Dự thảo Chiến lược Bảo vệ Mơi trường quốc gia trong giai 
đoạn 2001 - 2010 ............................................................................................................122 
2. SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ TÀI NGUYÊN THIÊ N NHIÊ N VÀ MƠI TRƯỜNG KHU VỰC 
NƠNG THƠN VIỆT NAM ............................................................................................................ 123 
2.1. ðất và mơi trường - cơ sở bền vững để phát triển nơng thơn..................................123 
2.2. Phát triển kinh tế với mơi trường khu vực nơng thơn .............................................127 
3. VẤN ðỀ PHÁT TRIỂN NƠNG NGHIỆP, NƠNG THƠN MIỀN NÚI VỚI BẢO VỆ MƠI 
TRƯỜNG ðỂ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ................................................................................... 131 
3.1. Sự phát triển nơng nghiệp miền núi.........................................................................131 
3.2. Lâm nghiệp xã hội ở Việt Nam với phát triển nơng thơn bền vững........................133 
3.3. Phát triển nơng thơn ở các tỉnh miền núi phía Bắc..................................................138 
Câu hỏi ơn tập chương 6:................................................................................................143