Bài giảng Cây rau - Chương 6: Cây cà chua

20.09.2010
1
khoa nông học
cây cà chua
1. Giá trị dinh d−ỡng
2. ý nghĩa kinh tế
3. Nguồn gốc, sự phân bố
4. Phân loại thực vật
5. Đặc điểm thực vật học
6. Yêu cầu điều kiện ngoại cẢnh
7. Kỹ thuật trồng trọt
8. Thu hoạch - BẢo quẢn
Giá trị dinh d−ỡng
ý nghĩa Kinh tế
• Ăn t−ơi: Salad, canh, xào, 
n−ớc sốt
• Chế biến: t−ơng, n−ớc giải 
khát, mứt, vang
• Xuất khẩu
• Giá cà chua: tháng 11-3 và 4-10
• Thu nhập của cây cà chua so 
với cây rau khác
Nguồn gốc và phân bố
• vùng núi Andes, nam mỹ 
(equado, pêru, bolivia) – khí 
hậu nhiệt đới
• trồng hầu hết các n−ớc
• Việt nam: Cả n−ớc
– Thế giới: 2.723.000ha - 70.623.000 t
– Việt nam: 12.000-13.000ha
• NĂng suất: 25-30 t/ha, cao 
~100t/ha
20.09.2010
2
Phân loại
• Thuộc họ cà: Solanaceae
• Chi: Lycopersicon
• Dựa vào màu sắc quẢ ng−ời 
ta phân thành 2 loài phụ:
• Eulycopersicon (quẢ màu 
đỏ)
• Eriopersicon (quẢ màu xanh)
Phân loại
• Eulycopersicon (quẢ màu đỏ)
1. L. esculentum (dạng trồng 
thông th−ờng)
2. L. pimpinellifolium (dạng cà 
chua quẢ nhỏ)
3. L. esculentum Var. Commune
4. L. esculentum Var. 
grandifolium
5. L. esculentum Var. validum
6. L. esculentum Var. pyriforme
Phân loại
• Eriopersicon (quẢ màu xanh)
1. L. cheesmanii
2. L. chilense
3. L. validum
4. L. hirsutum
5. L. peruvianum (tỷ lệ thụ phấn 
chéo cao và kháng bệnh tốt)
SỰ ĐA DẠNG NGUỒN 
GEN CÀ CHUA
20.09.2010
3
Thân, rễ phụ và chồi bất định đặc điểm thực vật học
• Bộ rễ: Ăn Nông, phân bố hẹp, chịu 
hạn hơn chịu úng. Ra rễ bất định
• Thân: Loại hình sinh tr−ởng 
 làm 
giàn, tạo hènh
• Lá: kép lông chim lẻ
• Hoa: dạng chùm hoa, số chùm /cây 
tự thụ, tỷ lệ giao phấn 5 - 20% 
• QuẢ: loại quẢ mọng, 20- 300g, số 
quẢ/chùm, số ngĂn hạt/quẢ
• Hạt: màu xám bạc, 20 - 250 hạt/quẢ
Yêu cầu điều kiện ngoại cẢnh
• Nhiệt độ: tối thích 22-250C, Sinh 
tr−ởng bènh th−ờng 15-350C
– NHiệt độ Ảnh h−ởng đến màu sắc 
quẢ, tỷ lệ đậu quẢ...
• ánh sáng: c−ờng Độ A/S mạnh
suốt thời gian sinh tr−ởng
• độ ẩm: đất 80 - 85%, độ ẩm không 
khí 55 - 60%. (50 T/ha cần t−ới 600m3 n−ớc/ha)
• đất: không kén đất, pH = 6 - 6,5 (5,5 
- 6,8)
Thời vụ
• thời tiết thích hợp tháng 10-3 
(đông-xuân): dùng các giống 
cho nĂng suất chất l−ợng cao
• thời tiết nóng, ẩm (xuân hè, hè, 
hè thu):
– Giống chịu nhiệt: tỷ lệ quẢ khá, 
màu sắc quẢ đỏ
– ngắn ngày: nh− MV1, HT7, TN009, 
TN002, HS902
Những khó khăn
của sản xuất cà chua vụ 
có thời tiết nóng ẩm
giống chịu nhiệt
20.09.2010
4
bệnh héo xanh vi khuẩn Ngập úng
cà chua trồng vào tháng 7 Nhà nilon che m−a
Cây ghép
• chống chịu 
đ−ợc bệnh héo 
xanh
• chịu đ−ợc 
ngập úng
• Tăng năng 
suất
Dao, kéo, khay nhỏ, 
ống cao su
20.09.2010
5
kỹ thuật ghép Chú ý: hai mặt cắt phải 
tiếp xúc với nhau
Ngốc ghép
Ngọn ghép
ống cao su
Mặt cắt phải 
tiếp xúc nhau
Phòng bảo quản cây 
sau ghép hiện đại
• Giúp cây nhanh 
liền vết cắt
• tỷ lệ sống 95-
100%
• độ ẩm 90% 
• Nhiệt độ 27-290C
• C−ờng độ ánh 
sáng yếu: 
12.9àmol/m2/s
Phòng bảo quản cây sau 
ghép (đơn giản)
• 4 lớp che
• nền trải nilon 
và đổ n−ớc 
5cm
• tỷ lệ sống 
80-90%
Nhà −ơm cây
• nhà 
greenhouse
• Gieo −ơm cây 
con
• giúp cây cứng 
cáp (3-5 ngày)
• Bồi dục cây 
con
Cà chua ghép – không ghép
20.09.2010
6
LÂY NHIỄM BỆNH HẫO XANH LÂY NHIỄM BỆNH HẫO XANH
Chọn ruộng và làm đất
• Ruộng sau trồng lúa, đất thịt 
nhẹ, dễ t−ới tiêu
• Làm đất nhỏ tơi, sạch cỏ
• Bón lót
• Phủ luống: nilon + (rơm, rạ)
• Trồng vào buổi chiều
• Trồng 2 hàng: 60-70 x 40-50cm
LÀM LUỐNG BẰNG MÁY
Phủ nilon bằng máy Gieo hạt
• Hạt ngâm hoặc không ngâm
• Trồng 1 sào gieo 5-6g hạt 
• Trộn với cát rồi rắc đều 2-3 
lần để hạt phân bố đều
• 1 M2 v−ờn −ơm: Phân CHUồNG 
2kg; lân 100g; ure 60g, tro bếp 
0,2 kg hoặc 30g kali trộn và 
rắc đều 
• L−ợng hạt: 2-3g/M2
20.09.2010
7
Gieo hạt Chăm sóc cây con
• Phủ trấu kín mặt luống
• t−ới bằng n−ớc sạch
• T−ới 1 - 2 lần/ ngày
• Hạn chế t−ới 5-7 ngày truớc 
khi nhổ trồng
• Thúc đạm (Pha 50g urê trong 
10 lít n−ớc) 1-2 lần nếu cây 
còi cọc
phủ trấu - che m−a cây con 3 lá thật
Cây con gieo trong khay
Cây giống đạt tiêu chuẩn 
trồng 4-6 lá thật
20.09.2010
8
chú ý khi TRồng
• Trộn lẫn phân 
bón vào đất và 
tránh phân tiếp 
xúc với rễ
• Lấp đất d−ới lá 
mầm và ấn nhẹ
• Rặm cây sau 5-7 
ngày
T−ới n−ớc
• đất ẩm vẫn nên 
t−ới
• Sau đó 7-10 
ngày t−ới 1 lần 
tuỳ theo thời 
tiết 
• T−ới đẫm ngay sau khi 
trồng (T−ới n−ớc vào gốc)
Vun xới
• Xới lần 1 sau trồng 10-15 ngày
• Lần 2 sau lần 1 15-20 ngày kết 
hợp vun nhẹ
• Sau trồng 35-40 ngày dùng 
cuốc hoặc xẻng vun cao gốc 
cây 
Phân bón cho 1ha
Ghi chú
N 
(kg)
P2O5
(kg)
K2O
(kg)
Phân 
chuồng
Thời gian
Tổng
120-
150
90-
100
120-
150
15-20 
tấn
đất −ớt khi 
trồng?? ?
Bón lót 1/4 1/1 1/3 1/1 Trồng / làm đất
Thúc 1 1/4 - - - 2 tuần sau trồng
Thúc 2 1/4 - 1/3 - Ra hoa rộ/qủa lớn
Thúc 3 1/4 - 1/3 - Sau 1-2 lần thu
Làm giàn Làm giàn ở ruộng đồng
• Làm giàn đối với các giống 
cao cây là cần thiết
• Giàn hènh chỮ A hoặc cắm 
cọc cạnh gốc rồi buộc que 
dọc luống 
• Tiến hÀnh khi cây bắt đầu 
có hoa
20.09.2010
9
Giàn dạng vòm Giàn bằng dây và l−ới
Giàn bằng dây và l−ới Tạo hènh
Tạo hènh
• Loại vô hạn và bán hỮu hạn: 1 
thân chính (và 1-2 thân phụ)
• Loại hỮu hạn: 1 thân chính và 2 
thân phụ)
• Vị trí Nên d−ới chùm hoa 1
• tỉa bỏ lá già
 thoáng cây
• Tỉa chồi ≤5cm
• Trồng thuỷ canh giỮ chồi ngọn
Phun thuốc đậu quẢ
20.09.2010
10
Phun thuốc đậu quẢ
• LOạI THUốC: ga3; naa; cpa; 2,4d
(đã cấm)
• Nồng độ: ≥5-10ppm
• Xịt vào chùm hoa hoặc chấm 
vào hoa đang nở 1 lần duy 
nhất
• Không xịt vào lá cây
• Có hiệu quẢ cao vụ nóng ẩm
Phòng trừ sâu bệnh
Phòng trừ sâu bệnh
ở v−ờn −ơm
• Phun phòng vẽ bùa, sâu 
xanh..., bệnh chết LỤI
• Thuốc Padan 0,15%...
• Phòng trừ bệnh bằng 
Validacin 0,2%... sau khi cây 
mọc 10-15 ngày 
Bệnh chết rạp (lụi)
Nấm Pythium, Rhizoctonia và Sclerotium
(Xanthomonas campestris pv. vesicatoria)
Đ 
Ố
M
V 
I 
K 
H 
U 
Ẩ 
N
bệnh mốc trắng
(Leveillula taurica (Oidiopsis taurica) 
20.09.2010
11
Đốm xám
(Stemphyllum solani, S. lycopersici)
Bệnh thối nhũn do vi khuẩn
Bệnh do tuyến trùng
(Meloidogyne incognita, M. javonica, and M. hapla) bệnh héo mốc trắng gốc
(Sclerotium rolfsii)
Bệnh đốm vòng (Alternaria solani) Thối đỉnh - héo vàng (fusarium)
20.09.2010
12
BỆNH SƯƠNG MAI
Phytophthora infestans
bệnh xoăn lá
HIỆN TƯỢNG DO THỤ 
PHẤN KẫM
bỏng do nắng gắt
giòi đục lá (Leaf miner) - Liriomyzae spp.
Sâu đục quẢ
(Helicovepa armigera Hubner)
20.09.2010
13
bọ xít hại cà chua
Nezara viridula (L.)
Piezodurus hybneri...
Sâu keo da láng
(Spodoptera exigua Hubner)
Bọ phấn (Bemisia tabaci)
rệp xanh (Myzus persicae...) Sâu khoang (Spodoptera litura (F.))
Sâu xám (Agrotis ipsilon Hufnagel) luân canh
20.09.2010
14
luân canh Ph−ơng pháp phòng trừ
Phòng trừ sâu bệnh
trên đồng ruộng
• Sâu: basudin hạt, Tập kỳ, 
Delfin, Regent, sherpa, 
pegasus...
• Bệnh: Daconil, ridomil...
• Mốc s−ơng: phòng bằng Zinep 
0,2%, Oxyclorua đồng, dung 
dịch Boocđô 1% tr−ớc khi 
trời m−a hoặc ẩm độ cao
Xác định khẢ năng chống 
chịu sâu bệnh hại
SỬ DỤNG CÁC NGUỒN GEN ĐỂ TẠO GIỐNG CỦA AVRDC
Một số Côn trùng có ích
trên ruộng cà chua
20.09.2010
15
bọ rùa bắt mồi Bọ xít bắt mồi
Nhện bắt mồi – bọ ba khoang Ong ký sinh
ruồi ký sinh trứng sâu Thu hoạch
• QuẢ chín cây: màu đỏ, Vàng
• QuẢ chín xanh
• Thu quẢ già: tai đã quĂn lên, 
cắt ngang quẢ có n−ớc rỉ ra
• Thu vào lúc khô s−ơng
• QuẢ −ớT Hong d−ới nắng nhẹ 2-
3 giờ
20.09.2010
16
Thu hoạch thu hoạch cà chua và...
rấm quẢ
• rấm trong 3-5 ngày
• 1 kg đất đèn cho 100 kg 
quẢ
• Khi rấm, nếu thấy rơm hoặc 
vẢi đậy bị −ớt và QUÁ nóng, 
nên mở đống quẢ 1-2 tiếng 
vào buổi tr−a 
rấm quả cà chua xanh
quả cà chua xanh sau dấm H−ớng chọn tạo giống
20.09.2010
17
ĐÁNH GIÁ GIỐNG
Sản xuất hạt giống cà 
chua lai (f1)
ĐIỀU KIỆN Lí TƯỞNG
• NHIỆT ĐỘ: BAN NGÀY 21-250C, 
BAN ĐấM: 15-200C
• ĐỘ ẨM KHễNG KHÍ <60%, NẾU 
>60% BỆNH ĐỐM VI KHUẨN HẠI
• GIể NHẸ 
 VỤ ĐễNG-XUÂN (T10-2)
• NƯỚC TƯỚI TIấU CHỦ ĐỘNG
• LUÂN CANH NGHIấM NGẶT
• KHễNG SỬ DỤNG PHÂN CHUỒNG 
Cể TÀN DƯ CÂY CÀ CHUA
DềNG BỐ MẸ
• LÀ DềNG THUẦN HAY ÍT NHẤT 6 
ĐỜI TỰ THỤ PHẤN LIấN TỤC
• THƯỜNG DềNG Cể NĂNG SUẤT 
HẠT CAO HƠN THè CHỌN LÀM MẸ
• BỐ MẸ MANG TÍNH TRẠNG MONG 
MUỐN: GIÀU β CAROTEN, CHỐNG 
CHỊU SÂU BỆNH, CHÍN SỚM...
• ĐỂ ĐẢM BẢO ĐỦ PHẤN: TỶ LỆ 
1 BỐ : 4 MẸ VÀ... 
CÂY BỐ GIEO TRỒNG 
TRƯỚC 3 TUẦN
CÂY BỐ TRỒNG HÀNG ĐƠN
20.09.2010
18
CÂY MẸ TRỒNG HÀNG ĐễI CÁCH LY
• HOA CÀ CHUA TỰ THỤ 
PHẤN
• CHỈ CẦN CÁCH LY 2M
• NGOẠI TRỪ LOÀI:
L. PIMPINELLIOFLIUM
L. ESCULENTUM
(DẠNG LÁ KHOAI TÂY) VềI NHUỴ VƯƠN 
DÀI 
 CÁCH LY CễN TRÙNG BẰNG 
LƯỚI NẾU LÀ CÂY MẸ
CÁCH LY KHỬ LẪN
• SUỐT QUÁ 
TRèNH SẢN 
XUẤT
• CÂY KHÁC 
DềNG, GIỐNG
• CÂY BỊ BỆNH 
NGHIấM TRỌNG 
(VIRUS)
BƯỚC 1: KHỬ ĐỰC
• SAU TRỒNG KHOẢNG 
55-60 NGÀY
• LẤY TỪ CHÙM HOA 2
• CÁNH HOA ĐÃ LỘ RA
MẦU XANH HƠI VÀNG
DỤNG CỤ KHỬ ĐỰC
20.09.2010
19
DÙNG PANH NHẸ NHÀNG MỞ 
CÁNH HOA VÀ TÁCH BAO PHẤN
LẤY TOÀN BỘ BAO PHẤN VÀ 
TRÁNH TỔN THƯƠNG NHUỴ
DÙNG KẫO CẮT ĐÀI HOA ĐỂ 
ĐÁNH DẤU & LỘ NHUỴ
BƯỚC 2: LẤY 
PHẤN
• ĐẦU 
BUỔI 
SÁNG
• TRƯỚC 
KHI 
TUNG 
PHẤN
• HOA MỞ
• TRÁNH 
NGÀY 
MƯA
TÁCH BAO PHẤN KHỎI HOA
• ĐỰNG 
TRONG 
TÚI GIẤY 
PARAFIN
• (LÀM 
TRONG 
PHềNG)
LÀM KHễ BAO PHẤN Ở 300C
• CÁCH 
ĐẩN 
100W, 
30CM
• TRONG 
24 GIỜ
• ĐẶT TÚI BAO PHẤN DƯỚI BểNG ĐẩN
20.09.2010
20
TÁCH HẠT PHẤN 
• CHO BAO 
PHẤN 
KHễ VÀO 
BÁT
• CHÙM 
LƯỚI
• LẮC 10-20 
LẦN ĐỂ 
HẠT 
PHẤN RƠI 
RA
TÁCH HẠT PHẤN 
CHUYỂN PHẤN VÀO LỌ NHỎ
• TỐT NHẤT 
ĐEM THỤ 
PHẤN 
NGAY
• ĐIỀU KIỆN 
PHềNG 
MÁT GIỮ 
ĐƯỢC 
24H
BẢO QUẢN HẠT PHẤN
• KHI ĐIỀU KIỆN THỜI TIẾT BẤT THUẬN
• PHẤN HOA ĐỰNG TRONG LỌ KÍN
• TỦ LẠNH THƯỜNG (KHễNG ĐễNG): 2-3 
NGÀY KHễNG MẤT SỨC NẢY MẦM
• NHIỆT ĐỘ <-100C: KHOẢNG 1 TUẦN
• HẠT PHẤN CẦN TĂNG ĐỘ ẨM TRƯỚC 
KHI THỤ PHẤN: ĐẶT LỌ ĐỰNG PHẤN 
MỞ LẮP TRONG BèNH ĐỰNG CÁT HAY 
BỌT BIỂN ƯỚT TRONG 1 GIỜ (TRÁNH 
LÀM ƯỚT HẠT PHẤN)
BƯỚC 3: THỤ PHẤN
• CÁNH 
HOA Cể 
MÀU 
VÀNG 
TƯƠI
• 2 NGÀY 
SAU KHỬ 
ĐƯỢC
• CÁNH 
HOA NấN 
CẮT BỚT
THỤ PHẤN
• NHÚNG 
ĐẦU 
VềI 
NHUỴ 
VÀO 
LỌ 
PHẤN 
HAY...
20.09.2010
21
THỤ PHẤN
• NHÚNG 
ĐẦU 
VềI 
NHUỴ 
VÀO 
ĐẦU 
NGểN 
TAY 
DÍNH 
PHẤN 
HOA
GIỮ SỐ QUẢ/CÂY
• LOẠI BỎ 
HOA VÀ QUẢ 
KHễNG 
ĐÁNH DẤU
• QUẢ TO: 20
• QUẢ TRUNG 
BèNH: 30
• QUẢ NHỎ: 
50
THU HOẠCH
• ~50-60 NGÀY SAU 
THỤ PHẤN
• QUẢ CHÍN ĐỎ (hay 
màu vàng)
• QUẢ ĐỎ XANH: 
RẤM THấM 3-4 
NGÀY 
 MÀU ĐỎ
• CHỈ THU NHỮNG 
QUẢ ĐÁNH DẤU
TÁCH HẠT 
THỦ CễNG
• KHễNG ĐỰNG 
QUẢ TRONG 
THÙNG KIM 
LOẠI
• LÀM VỠ QUẢ 
TRONG TÚI 
LƯỚI BẰNG 
CHÂN
• LấN MEN: TÁCH HẠT KHỎI CHẤT NHẦY
• THỜI GIAN: 250C 
 1 NGÀY)
• TÁCH HẠT VÀ THỊT QUẢ: RỬA BẰNG 
NƯỚC TRONG THÙNG TO
20.09.2010
22
• RỬA NHIỀU LẦN CHO SẠCH CHẤT NHẦY TÁCH HẠT BẰNG MÁY
XỬ Lí HẠT BẰNG HCl
• NỒNG ĐỘ: 
0.7%
• LIỀU LƯỢNG: 
7ML/KG
• THỜI GIAN: 
40 PHÚT
• KHOẮNG 
ĐỀU TRONG 
THỜI GIAN 
XỬ Lí
RỬA SẠCH HẠT
VẮT NƯỚC TÁCH RỜI HẠT DÍNH NHAU
20.09.2010
23
LÀM KHễ HẠT
• >300C 
HẠT 
NẢY 
MẦM
• ĐỘ ẨM: 
6-8%
• ĐẢO 
ĐỀU 2-3 
LẦN 
/NGÀY
• SẤY: 3-4 NGÀY Ở 28-300C
BẢO QUẢN NƠI KHễ MÁT
• GHI 
Rế 
NHÃN
• GIỮ 
ĐƯỢC 
3-5 
NĂM
• NHIỆT ĐỘ: 200C, ĐỘ ẨM: <30%
• TÚI NHễM, NILON, HỘP THIẾC KÍN...
MỌI VẤN ĐỀ XIN LIấN HỆ
BỘ MễN RAU – HOA – QUẢ
KHOA NễNG HỌC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NễNG NGHIỆP I HÀ 
NỘI
TEL: (04) 8766230 – 8768315
FAX: 04 8276473
E-MAIL: vuhaihau@yahoo.com
XIN CẢM ƠN
TÀI LIỆU CỦA CÁC ĐỒNG 
NGHIỆP CUNG CẤP CHO BÀI 
TRèNH DIỄN
HẾT