Bài giảng Sản xuất giống và công nghệ hạt giống - Chương 9: Kỹ thuật sản xuất giống đối với cây sinh sản vô tính

gian xử lý thích hợp. 
- Hiện có 2 phương pháp xử lý auxin cho hom: 
 + Xử lý nồng độ loãng hay xử lý chậm 
 + Xử lý nồng độ đặc hay xử lý nhanh. 
• Cắm hom 
- Sau xử lý, hom được cắm lên luống hoặc vào bầu nilon với 
giá thể thích hợp. 
- Độ sâu cắm bằng 2/3 chiều dài hom. 
- Tiếp tục phun mù trong 7-10 ngày đầu để tránh mất nước. 
• Chăm sóc hom giâm 
- Vườn giâm được điều chỉnh nhiệt độ, ánh sàng phù hợp, 
sau nảy mầm có thể phun bổ sung dinh dưỡng bằng 
phân qua lá hoặc tưới vào đất. 
- Khi chồi mọc 6-8 lá, rễ đủ dài phải ra ngôi vườn ươm kịp 
thời trên luống hoặc bầu nilon, kết hợp tỉa bớt cành, lá, 
tạo tán 
• Tiêu chuẩn cây xuất vườn: cao 40-60cm, đường kính gốc 
cành 0,5-0,6cm, được tạo tán, không bị sâu bệnh. 
Ưu điểm 
• Hệ số nhân cao, nhanh, chi phí thấp. 
• Cây giâm giữ nguyên đặc điểm di truyền cây mẹ; chin sớm, rút 
ngắn thời gian kiến thiết cơ bản, nhanh thu hoạch; bộ rễ nông 
thích hợp nơi đất có mực nước ngầm cao. 
• Lợi dụng giâm cành để rút ngắn thời gian nhân nhanh gốc ghép (ví 
dụ: cây có múi sau giâm 8 tháng có thể ghép so với 12 tháng nếu 
gieo từ hạt). 
Nhược điểm 
• Không áp dụng rộng rãi được cho nhiều loại cây do hạn chế khả 
năng ra rễ. 
• Thường mang theo mầm bệnh từ cây mẹ; có sức sống kém hơn và 
chóng già cỗi hơn cây trồng từ hạt; 
• Có thể mang đột biến mầm, chồi làm thay đổi đặc điểm di truyền so 
với cây mẹ. 
• Khái niệm: Ghép là phương pháp nhân giống vô tính nhân 
tạo sử dụng một đoạn thân, cành, mắt ngủ của cây này 
ghép lên một cây khác để hình thành nên một tổ hợp cây 
mới. Cây ghép có hai phần: cành ghép và gốc ghép 
• Đối tượng áp dụng: nhiều loại cây, chủ yếu là các cây thân 
gỗ, nhiều nhất là các cây ăn quả, cây công nghiệp, cây cảnh. 
• Cơ sở khoa học: Sự gắn liền, sinh trưởng và con đường vận 
chuyển bình thường nơi ghép giữa 2 bộ phận gốc và cành 
ghép nhờ khả năng tái sinh của tượng tầng. 
1.4. Nhân giống bằng phương pháp ghép cành 
Vườn vật 
liệu 
(Sản xuất, 
giống gốc, 
đầu dòng) 
Vườn 
ươm 
Vườn 
sản 
xuất 
Vườn 
nhân 
gốc 
ghép 
Chọn mắt, 
chồi, cành 
ghép Ghé
p 
Chọn 
gốc 
ghép 
Tổ hợp 
gốc/cành 
ghép 
Sơ đồ quá trình nhân giống bằng phương pháp ghép cành 
7 
• Thời vụ ghép: 
- Vụ xuân (tháng 3-4) 
- Vụ thu (tháng 8-9) 
- Lưu ý chọn thời vụ thích hợp nhất đối với từng loại cây ở từng điều 
kiện sinh thái cụ thể. 
• Yêu cầu về lựa chọn tổ hợp cành/gốc ghép: 
- Phải có quan hệ huyết thống gần nhau (cùng họ), phải có sức sinh 
trưởng tương đương (tránh hiện tượng bất tương hợp). 
- Mắt/cành ghép: chọn trên cây mẹ có năng suất cao, phẩm chất tốt, 
sản lượng ổn định 3 vụ trở lên; lấy từ cành giữa tán, nơi có nhiều 
ánh sáng, tuổi từ 4-6 tháng, đường kính gốc cành 4-10mm. 
- Gốc ghép: Có bộ rễ phát triển, cây sinh trưởng khỏe, dễ nhân giống 
(bằng hạt hoặc nhân giống vô tính bằng chồi, giâm cành), tiếp hợp 
được với cành ghép cho tổ hợp sinh trưởng bình thường, lâu dài. 
 Kỹ thuật 
• Thao tác ghép: phải nhanh, chính xác, hai bộ phận ghép phải gắn khít, 
dụng cụ ghép phải tốt. 
• Chăm sóc sau ghép 
- Xới xáo, bón phân, tưới nước: sau ghép 27-30 ngày, cắt dây buộc, 
tiến hành làm cỏ, tưới nước, bón phân như đối với cây gốc ghép. 
- Tỉa cành: đối với cành dại cần phải cắt bỏ triệt để, sớm và thường 
xuyên. 
- Phòng trừ sâu bệnh: không để sâu bệnh gây hại, làm mất hoặc ảnh 
hưởng đến bộ phận ghép; đặc biệt chú trọng các loại bệnh nơi mắt 
ghép, các loại sâu chích hút (nhện nhỏ, bọ trĩ). 
- Xuất vườn: lưu ý đúng tuổi, tùy theo loại cây trồng. 
Các phương pháp ghép 
Ghép mắt 
Ghép mắt nhỏ có gỗ Ghép nêm (Cleft Graft) 
8 
Ghép vỏ hay ghép luồn vỏ (Bark Graft) Ghép bên hay ghép áp (Side-Veneer Graft) 
• Ghép nối bên (Splice Graft) Ghép lưỡi (Whip and Tongue Graft) 
Ghép yên ngựa (Saddle Graft) Ghép bắc cầu (Bridge Graft) 
9 
Vi ghép 
Ưu điểm 
• Hệ số nhân giống cao, đặc biệt là ghép mắt. 
• Giữ nguyên đặc điểm di truyền, đặc tính tốt của giống ghép (giống cần 
nhân), kết hợp được đặc tính tốt của cả hai, thường là năng suất, chất 
lượng cao của giống ghép với bộ rễ khỏe (chịu stress, sâu bệnh) của 
gốc ghép. 
• Rút ngắn thời gian sinh trưởng, thời gian kiến thiết cơ bản, nhanh thu 
hoạch; tạo gốc ghép lùn, cây lùn nhằm tăng mật độ, dễ chăm sóc, thu 
hoạch; khả năng sinh trưởng tốt, tuổi thọ cao. 
• Lợi dụng kỹ thuật này để cải tạo vườn cũ; phục hồi lại các vườn cây 
già cỗi, phẩm chất kém, phục hồi bị suy yếu, hỏng phần gốc rễ; bổ 
khuyết cành để khôi phục dạng hình chuẩn của các loại cây cảnh. 
• Nhược điểm 
• Cây ghép dễ nhiễm bệnh nếu không chú ý chọn gốc, cành ghép sạch 
bệnh. 
• Đồi hỏi người làm phải có trình độ, tay nghề thành thạo. 
• Khái niệm 
 Vi nhân giống hay nhân giống in-vitro là quá trình tách mô tế 
bào cây từ một cơ quan vô tính của cây mẹ nuôi trong môi 
trường nhân tạo đặc thù về dinh dưỡng, hormones, và ánh 
sáng trong điều kiện vô trùng, tạo ra số lượng lớn cây lớn 
cây trong thời gian ngắn. 
• Cơ sở khoa học 
 - Sự phân bào nguyên nhiễm. 
 - Tính toàn năng của tế bào. 
 - Nhu cầu về các điều kiện sinh trưởng, phát triển của cây 
(nhiệt độ, ánh sáng, dinh dưỡng). 
1.5. Vi nhân giống (nhân giống in-vitro) 
Sơ đồ quá trình vi nhân giống bằng phương pháp tạo đa chồi 
Mẫu nuôi cấy (đỉnh phân sinh, phôi 
hạt, trụ dưới lá mầm, mầm lá non) 
Khử trùng 
Nhân, kéo dài 
chồi 
Cảm ứng tạo 
đa chồi 
Cảm ứng tạo 
protocorm 
Tạo rễ, cây 
hoàn chỉnh 
Tạo, nhân và 
kéo dài chồi 
Protocorm 
Vườn huấn 
luyện 
Vườn sản xuất 
Trực tiếp Gián tiếp 
1.5.1.Vi nhân giống bằng phương pháp tạo đa chồi 
10 
Tạo đa chồi ở khoai tây (A-mầm, B-kéo dài mầm và phát sinh chồi nách) 
A B 
Tạo protocorm ở lan (A-đỉnh sinh trưởng, B- protocorm) 
A B 1. Phôi cảm ứng trên môi trường; 2. Cụm chồi trên các môi trường; 3. Cụm chồi được kéo dài; 
4. Phát triển chồi đơn; 5. Cây tái sinh trồng trong nhà kính; và 6. Cây tái sinh trồng trong nhà lưới. 
Sơ đồ quá trình vi 
nhân giống bằng 
tạo chồi bất định 
Mẫu nuôi cấy (các đoạn, lát căt từ các bộ 
phân thân, lá, cuống lá, hoa, mầm) 
Khử trùng 
Nhân, kéo dài 
chồi 
Tạo đa chồi Tạo mô sẹo cơ sở 
trên bề mặt lát cắt 
Cảm ứng, 
tạo rễ 
Nhân và kéo 
dài chồi 
Tạo chồi từ ngoại vi 
mô sẹo, không liên 
quan đến mô có 
mạch dẫn 
Vườn huấn 
luyện 
Vườn sản xuất 
Hình thành chồi trực tiếp Hình thành chồi gián tiếp qua mô sẹo 
Cảm ứng 
1.5.2.Vi nhân giống bằng phương pháp tạo chồi bất định 
Tạo chồi bất định và hình thành cây hoàn chỉnh 
 (A-chồi bất định, B- cây hoàn chỉnh) 
Sơ đồ quá trình vi nhân giống bằng tạo mô sẹo 
Mẫu 
nuôi cấy 
Khử 
trùng 
Nhân 
mô 
sẹo 
Cảm 
ứng, tạo 
phôi 
Tạo rễ, cây 
hoàn chỉnh 
Vườn huấn 
luyện 
Vườn 
sản xuất 
Cảm ứng 
tạo mô 
sẹo 
Phôi nảy 
mầm 
1.5.3.Vi nhân giống bằng phương pháp tạo mô sẹo 
Mô sẹo (A) và tạo chồi từ mô sẹo (B) ở Lan 
A B 
11 
Quá trình tái sinh cây bông (Gossypium malvacearum L.) bằng tạo mô sẹo 
1.6. Nhân giống phôi vô tính – Công nghệ hạt nhân tạo 
• Hạt nhân tạo (artificial seed): là phôi vô tính bọc trong một lớp vỏ 
polymer như agar, agarose, alginate Trong cấu trúc lưới của các 
lớp vỏ đó, nước, chất dinh dưỡng và chất sinh trưởng được cung 
cấp thay cho nội nhũ, giúp cho phôi vô tính có thể nảy mầm trở 
thành cây hoàn chỉnh. 
• Hạt nhân tạo gồm có ba phần: 
 - Phôi vô tính 
 - Vỏ bọc polymer (alginate) 
 - Màng ngoài (calcium alginate) 
• Sơ đồ nhân: 
Tách, tạo 
phôi vô 
tính 
Nuôi cấy dịch lỏng trong nồi phản 
ứng sinh học (bioreactor) Nảy mầm, tạo 
cây hoàn chỉnh 
Hạt nhân tạo của giống táo M26 
2. S¶n xuÊt gièng khoai t©y 
• Khoai t©y lµ c©y sinh s¶n v« tÝnh b¶n chÊt di truyÒn cña c©y 
mÑ ®ưîc truyÒn ®¹t hoµn toµn cho thÕ hÖ sau. 
• Sù tho¸i ho¸ cña gièng khoai t©y chñ yÕu do nhiÔm bÖnh 
vµ giµ sinh lý. 
• Kü thuËt s¶n xuÊt vµ phôc tr¸ng gièng khoai t©y chñ yÕu ®Ó 
kh¾c phôc hai nguyªn nh©n trªn. 
• C¸c bưíc s¶n xuÊt gièng khoai t©y: 
 + Giai ®o¹n 1: S¶n xuÊt cñ siªu nguyªn chñng. 
 + Giai ®o¹n 2: S¶n xuÊt cñ nguyªn chñng 
 + Giai ®o¹n 3: S¶n xuÊt cñ thư¬ng phÈm. 
2.1. S¶n xuÊt gièng khoai t©y SNC vµ NC 
Hai phư¬ng thøc s¶n xuÊt ®ưîc ¸p dông: 
a. NhËp gièng khoai t©y s¹ch bÖnh vµ trÎ sinh lý tõ nưíc 
ngoµi vµo ViÖt Nam. 
• L« cñ nµy ®ưîc s¶n xuÊt trong khu vùc ®ưîc qu¶n lý 
tèt vµ phßng trõ s©u bÖnh t¹o ra cñ SNC. 
• Tõ cñ SNC nh©n tiÕp trong ®iÒu qu¶n lý tèt kh«ng ®Ó 
nhiÔm bÖnh t¹o ra l« cñ nguyªn chñng cung cÊp cho 
s¶n xuÊt. 
• Phư¬ng thøc nµy chÊt lưîng cñ gièng cao vµ cho 
n¨ng suÊt vưît h¼n ®èi víi gièng ®· trång nhiÒu n¨m 
trong ®iÒu kiÖn nưíc ta. 
Nh©n c¸ch ly, lo¹i bá 
c©y kh¸c d¹ng, t¹o 
lËp l« cñ NC 
§¸nh gi¸ chän dßng tèt, 
®óng gièng, hçn cñ t¹o l« 
cña SNC 
Vưên vËt liÖu (SNC) 
trång vµ chän ®Ó thu 
mét cñ/khãm 
12 
Chọn lọc trên mặt đất và dưới mặt đất 
b. Chän läc t¹i c¸c trung t©m nghiªn cøu 
• Cñ gièng thu ®ưîc ®em nh©n ë nh÷ng n¬i qu¶n lý tèt 
t¹o ra l« cñ SNC. 
• Chän läc c©y khoÎ, s¹ch bÖnh thu cñ gièng vô ®«ng 
xong ph¸ ngñ ®Ó trång vô xu©n t¹o ra l« cñ gièng 
nguyªn chñng võa s¹ch bÖnh võa trÎ sinh lý. 
• Víi phư¬ng ph¸p nµy thêi gian b¶o qu¶n cñ gièng 
còng ®ưîc rót ng¾n kho¶ng 2 th¸ng. 
2.2. Phư¬ng ph¸p s¶n xuÊt gièng khoai t©y b»ng øng 
dông c«ng nghÖ sinh häc 
• BiÖn ph¸p nµy gåm c¸c bưíc như sau: 
 + Nu«i cÊy ®Ønh sinh trưëng 
 + Nh©n nhanh trong èng nghiÖm 
 + Nh©n trong vưên ¬m cã c¸ch ly t¹o cñ nhá s¹ch bÖnh vµi 
thÕ hÖ ®Ó t¹o ra l« cñ SNC 
 + Nh©n l« cñ SNC t¹o l« h¹t nguyªn chñng 
• Phư¬ng ph¸p nµy t¹o ra cñ gièng s¹ch bÖnh vµ trÎ sinh lý. 
• B¶o tån nguån gen s¹ch bÖnh, Ýt tèn kÐm 
• HÖ sè nh©n gièng nhanh, kh«ng bÞ t¸i nhiÔm bÖnh. 
3. Nh©n gièng v« tÝnh ë mét sè c©y ¨n qu¶ 
3.1. C©y mÑ ®Çu dßng (c©y mÑ u tó) 
• Gièng c©y ¨n qu¶ hÇu hÕt ®ưîc nh©n v« tÝnh tõ mét 
c©y mÑ. 
• LÊy bé phËn dinh dưìng cña c©y mÑ ®Ó nh©n gièng. 
• C©y mÑ cã thÓ lµ mét gièng míi hoÆc gièng ®· cã 
trong s¶n xuÊt. 
• C©y mÑ kh«ng tèt sÏ cho c¸c c©y con kÐm chÊt lưîng 
¶nh hưëng ®Õn s¶n xuÊt vµ thu nhËp cña ngưêi trång 
c©y ¨n qu¶. 
13 
Tiªu chuÈn cña mét c©y ®Çu dßng 
• N¨ng suÊt cao 
• ChÊt lưîng tèt 
• Chèng s©u bÖnh, h¹n, óng 
• Kh¶ n¨ng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh tèt 
• C©y mÑ ®ang cho qu¶ ë vµo tuæi ®ang sung søc. 
• ChÞu vËn chuyÓn, b¶o qu¶n ®ưîc l©u 
• DÔ thu ho¹ch, dÔ ch¨m sãc b»ng m¸y. 
Tiªu chuÈn sinh trưëng ph¸t triÓn 
• C©y mÑ ®Çu dßng ph¶i lµ nh÷ng c©y ®· cho thu 
ho¹ch. 
• Trong thêi kú thu ho¹ch sung søc nhÊt. 
• Th«ng thưêng c©y thu ho¹ch vµo n¨m thø 3 thø 4. 
Tiªu chuÈn chèng chÞu 
• Chèng chÞu bÖnh virus, vi khuÈn vµ nÊm 
• Chèng chÞu h¹n, óng, l¹nh, nãng 
Tiªu chuÈn n¨ng suÊt 
C¨n cø vµo c¸c chØ tiªu sau ®Ó ®¸nh gi¸: 
• Sè cµnh qu¶ trªn c©y 
• Sè qu¶ trªn cµnh 
• KÝch thưíc qu¶ 
• Khèi lưîng qu¶ 
• §é ®ång ®Òu cña qu¶ 
• N¨ng suÊt thùc thu 
• N¨ng suÊt diÔn biÕn qua c¸c n¨m gÇn nhÊt. 
Tiªu chuÈn chÊt lưîng 
• KÝch thưíc qu¶ 
• Mµu s¾c vá qu¶ 
• Mµu s¾c thÞt qu¶ 
• §é ch¾c thÞt qu¶ 
• Mïi th¬m 
• ChÊt lưîng thö nÕm 
• ChÊt lưîng dinh dìng 
• Kh¶ n¨ng b¶o qu¶n 
• Kh¶ n¨ng vËn chuyÓn 
• Kh¶ n¨ng chÕ biÕn 
3.2. Phư¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tuyÓn chän c©y mÑ ®Çu dßng 
• Tæ chøc ®¸nh gi¸ b»ng thÝ nghiÖm hµng n¨m 
• Nghiªn cøu biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c 
• Tæ chøc héi thi tuyÓn chän 
3.3. Nh©n gièng c©y ¨n qu¶ b»ng phư¬ng ph¸p ghÐp 
• Ghép là một nghệ thuật chắp nối giữa 2 khối mô sống 
của cây trồng với nhau thành thể thống nhất và tiếp tục 
quá trình sinh trưởng phát triển như một cây bình 
thường. 
• Bất kỳ kỹ thuật nào hoàn thiện được quá trình này đều 
được xem là phương pháp ghép. 
• Trên thế giới có hai thuật ngữ khác nhau là ghép mắt 
(budding) và ghép (grafting). 
14 
• Ghép mắt (budding) tương tự như ghép chỉ khác 
là sử dụng một mắt ngủ có ưu thế. 
• Ghép sử dụng đoạn cành, đoạn chồi có một số 
mắt và đoạn này phát triển thành cây hoặc cành 
khi tiếp hợp thành công với gốc ghép. 
• Gốc ghép (rootstock) 
+ Là phần thấp hơn của mắt ghép và cành ghép, phát triển hệ 
thống rễ của cây ghép khi tiếp hợp thành công. Nó có thể là 
cây con, đoạn thân, rễ hoặc cành chiết. 
+ Đôi khi ghép thực hiện ngay trên cây lớn ở những cành hoặc 
chồi ngọn gọi là ghép ngọn (Topworking) 
• Gốc ghép trung gian (Interstock) 
+ Là một đoạn thân làm cầu nối cho sự tiếp hợp giữa đoạn cành 
ghép và gốc ghép. 
+ Nó được sử dụng khi mắt ghép và gốc ghép không tương hợp 
+ Tạo ra thân chắc hoặc điều khiển một số đặc điểm sinh trưởng. 
Gốc ghép được chia làm 2 nhóm là: 
Gốc ghép là cây con 
• Gốc ghép cây con hình thành và phát triển từ hạt nảy mầm 
• Sản xuất cây gốc ghép đơn giản, kinh tế và phù hợp với nhiều 
phương pháp ghép. 
• Tính di truyền chưa bảo thủ nên khả năng tiếp hợp dễ hơn 
với mắt ghép, bộ rễ cây gốc ghép tốt hơn ăn sâu hơn. 
• Biến dị di truyền lớn có thể ảnh hưởng xấu đến cây ghép. 
• Cây con sinh trưởng phát triển thường chậm dẫn đến thời 
gian nhân giống dài. 
Gốc ghép dòng vô tính 
• Gốc ghép vô tính là gốc ghép được tạo ra bằng chiết, giâm, 
tách chồi 
• Nhóm gốc ghép này rất đồng nhất về di truyền, nó còn có thể 
tạo sạch bệnh, thay đổi tập tính ra hoa của cây ghép. 
• Sử phối hợp giữa gốc ghép vô tính với mắt ghép của các 
giống khác nhau cần được ghép kiểm tra trước. 
• Cần phải sản xuất gốc ghép với kỹ thuật tốt để có gốc ghép 
sạch bệnh. 
Mục đích và lý do sử dụng phương pháp ghép 
• Khai thác ưu điểm của gốc ghép 
• Thay đổi cấu trúc cây 
• Ra quả sớm của cây con trong chương trình lai tạo giống 
• Khai thác đặc điểm sinh trưởng ưu thế của gốc ghép 
• Sửa lại những phân hư hỏng của cây 
• Nghiên cứu chống bệnh bệnh virus 
 Sự tiếp hợp của ghép nhân giống 
• Cắt mắt ghép có hoạt động của mô phân sinh, đưa vào phần 
cắt của gốc ghép trùng khít phần tượng tầng của mắt ghép và 
gốc ghép. 
• Lớp ngoài của các tế bào trong vùng của tượng tầng của cả 
mắt ghép và gốc ghép phải tạo ra các tế bào nhu mô sớm trộn 
lẫn và đan xen vào nhau tạo ra một khối gọi là mô sẹo 
• Các tế bào mới của khối callus hình thành theo lớp tượng 
tầng của mắt và gốc ghép bên trong các tế bào tượng tầng 
mới. 
• Các tế bào tượng tầng tạo ra mô mạch dẫn mới, xylem hướng 
vào bên trong và libe hướng ra ngoài. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
15 
 Ảnh hưởng của điều kiện môi trường đến ghép nhân giống 
• Nhiệt độ phù hợp cho sinh trưởng của tế bào nhanh từ 12,8 
đến 32oC. Do vậy khi ghép nên thực hiện vào mùa xuân hàng 
năm. 
• Độ ẩm không khí cao xung quanh vị trí ghép để khối mô này 
tạo ra các tế bào nhu mô. 
• Môi trường xung quan vị trí ghép cần sạch bệnh vi khuẩn, 
virus, nấm.. 
• Có thể sử dụng sáp để bảo vệ vết ghép. 
 Ảnh hưởng của gốc ghép đến mắt ghép 
• Kích thước và tập tính sinh trưởng của mắt ghép. 
• Thay đổi sức khỏe của giống cây mắt ghép. 
• Chiều cao cây: cây bình thường khi ghép lên gốc ghép tạo ra 
thấp cây hơn, có ưu thế lan rộng hơn thẳng đứng. 
• Ra hoa, đậu quả và năng suất 
4. Ph¬ng ph¸p nh©n v« tÝnh gièng hoa hång 
 Nh©n gièng v« tÝnh b»ng c¸ch chiÕt cµnh 
• Lµ phư¬ng ph¸p chiÕt cµnh c©y mÑ ra trång. 
• ¦u ®iÓm: DÔ lµm, c©y con gi÷ ®ưîc tÝnh di truyÒn cña 
c©y mÑ. 
• Nhưîc ®iÓm: HÖ sè nh©n gièng thÊp, c©y sím giµ cæi 
vµ tho¸i ho¸. 
 Nh©n gièng v« tÝnh b»ng ghÐp m¾t 
• Lµ phư¬ng ph¸p ghÐp m¾t cña c©y mÑ lªn gèc tÇm 
xu©n hay mét gièng hång kh¸c. 
• ¦u ®iÓm: HÖ sè nh©n gièng cao. C©y con gi÷ ®ưîc tÝnh 
di truyÒn cña c©y mÑ. 
• Nhưîc ®iÓm: Thêi gian nh©n gièng dµi (3 - 4 th¸ng), 
mÊt nhiÒu c«ng ®o¹n trong nh©n gièng. 
 Nh©n gièng v« tÝnh b»ng gi©m cµnh 
• Lµ phư¬ng ph¸p c¾t cµnh cña c©y mÑ gi©m thµnh c©y 
con. 
• ¦u ®iÓm: hÖ sè nh©n gièng cao, c©y con gi÷ ®ưîc ®Æc 
tÝnh di truyÒn cña c©y mÑ, c©y sinh trưëng ph¸t triÓn tèt, 
ph©n nhiÒu cµnh. 
• Nhîc ®iÓm: yªu cÇu kü thuËt nh©n gièng kh¾t khe h¬n. 
 Nh©n In vitro: Thưêng phư¬ng ph¸p In vitro ®Ó lưu gi÷ 
gièng 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
16 
Kü thuËt nh©n gièng Hång b»ng gi©m cµnh 
a. Thêi vô nh©n gièng 
• Nh©n gièng hång b»ng c¸ch gi©m cµnh cã thÓ ¸p dông ë 
mäi thêi vô trong n¨m (víi ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o ®óng qui tr×nh 
nh©n gièng). 
• Tèt nhÊt lµ ë vô xu©n (th¸ng 2- 4 ) vµ vô thu (th¸ng 8-10) 
• ë 2 thêi vô nµy c©y gièng nhanh ra rÔ vµ cho tû lÖ sèng cao 
nhÊt 
b. ChuÈn bÞ gi¸ thÓ gi©m 
• Gi¸ thÓ gi©m b»ng vËt liÖu ®¶m b¶o sù t¬i xèp, tho¸t nưíc 
tèt vµ gi÷ Èm cao. 
• Cã thÓ sö dông c¸c lo¹i gi¸ thÓ như c¸t vµng, trÊu hun 
• Lo¹i gi¸ thÓ tèt nhÊt cho nh©n gièng hång: 2/3 trÊu hun + 1/3 
®Êt ®åi hoÆc cã thÓ sö dông 2/3 trÊu hun + 1/3 c¸t vµng 
• Gi¸ thÓ ®ưîc sµng läc lo¹i bá t¹p chÊt, ph¬i kh« vµ khö 
trïng b»ng Viben, nång ®é 10%. 
• Gi¸ thÓ sau xö lý ®ùng vµo khay nhùa hoÆc bÇu ni l«ng, c©y 
®em trång ®¶m b¶o cã ®é sèng cao. 
c. Kü thuËt chän c¾t cµnh gi©m 
• Vưên hång dïng ®Ó c¾t cµnh cÇn cã chÕ ®é ch¨m sãc 
riªng trong ®ã bãn t¨ng liÒu lưîng N vµ P. 
• Cµnh hång dïng ®Ó nh©n gièng lµ cµnh b¸nh tÎ kh«ng qu¸ 
giµ hoÆc qu¸ non, tèt nhÊt lµ lo¹i cµnh mang hoa ®ang ë 
giai ®o¹n sö dông. 
• Chän m¾t gi©m ph¶i chän lo¹i m¾t ngñ b¾t ®Çu nh« lªn 
b»ng h¹t tÊm, như vËy trong thêi gian gi©m cµnh cã thÓ bËt 
léc ngay, ®Õn khi trång c©y cã søc sinh trưëng ph¸t triÓn tèt. 
• Kü thuËt c¾t cµnh: trªn 1 cµnh ®· chän ®Ó gi©m chØ nªn lÊy 
®o¹n gi÷a cña cµnh kh«ng nªn lÊy ®o¹n ngän vµ gèc. 
• Cµnh c¾t ®Ó gi©m cã chiÒu dµi tõ 8-10 cm trªn ®o¹n cµnh 
cã tõ 1-3 m¾t nhưng cã 2 m¾t lµ tèt nhÊt. 
• Khi c¾t cµnh nªn c¾t v¸t kho¶ng 30o, ph¶i dïng kÐo c¾t 
s¾c ngät, kh«ng ®Ó vÕt c¾t bÞ dËp n¸t. 
• Trªn ®o¹n cµnh c¾t nªn gi÷ l¹i tõ 2-3 l¸ chÐt ë cuèng l¸ m¾t 
trªn. 
d. Kü thuËt pha vµ nhóng thuèc 
• Hång lµ lo¹i c©y th©n gç tư¬ng ®èi khã ra rÔ khi gi©m, v× 
vËy muèn kÝch thÝch cµnh gi©m ra rÔ nhanh ta dïng 1 
trong 2 lo¹i thuèc ®iÒu tiÕt sinh trưëng lµ IAA vµ NAA nång 
®é tõ 1000-2500ppm. 
• Sau khi cµnh c¾t xong ®em nhóng nhanh vµo dung dÞch ®· 
pha s½n trong kho¶ng thêi gian tõ 3-5 gi©y råi c¾m vµo gi¸ 
thÓ. 
• Nªn pha dung dÞch b»ng dung m«i lµ cån 70o v× cån võa cã 
t¸c dông hoµ tan thuèc, võa cã t¸c dông diÖt khuÈn vÕt 
c¾t trưíc khi gi©m. 
e. Kü thuËt gi©m cµnh 
• Cµnh gi©m sau khi ®ưîc c¾t ta nhóng ngay vµo thuèc vµ 
®em gi©m ra gi¸ thÓ ®· ®îc ®ãng s½n trong bÇu ni l«ng 
hoÆc khay nhùa. 
• Chó ý c¾m cµnh ®øng th¼ng, c¾m s©u tõ 1-1,5 cm, c¾m 
ngay ng¾n kh«ng ®ưîc ®æ nghiªng ng¶. 
• Kho¶ng c¸ch gi©m tõ 4-5 cm kÓ c¶ trong khay ®ãng bÇu ni 
l«ng (như vËy nÕu lµm bÇu ni l«ng gi©m hång nªn lµm lo¹i 
cã ®ưêng kÝnh tõ 4- 5 cm). 
• Kh«ng nªn gi©m dµy qu¸ sÏ lµm kh¶ n¨ng quang hîp cña 
cµnh kÐm nhưng gi©m thưa qu¸ sÏ tèn diÖn tÝch. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/
17 
f. Kü thuËt phun tíi nưíc 
• Cµnh gi©m lu«n lu«n ph¶i ®¶m b¶o ®é Èm kh«ng khÝ vµ ®é 
Èm gi¸ thÓ trong 3 ngµy sau gi©m ®¹t ë møc 100% lµ tèt 
nhÊt. 
• Sau ®ã cã thÓ gi¶m ®é Èm gi¸ thÓ xuèng tõ 80 - 90 % . 
• Cã thÓ tíi Èm theo phư¬ng ph¸p thñ c«ng b»ng b×nh. 
• Phun nhÑ lªn bÒ mÆt luèng gi©m trong thêi gian 30 gi©y vµ 
cø 30-40 phót phun1 lÇn ë ®iÒu kiÖn mïa kh« vµ 50- 60 phót 
phun 1 lÇn ë ®iÒu kiÖn mïa Èm . 
g. Kü thuËt ch¨m sãc cµnh gi©m 
• Sau khi gi©m 5-10 ngµy phun lªn cµnh gi©m 1 sè lo¹i thuèc 
kÝch thÝch sinh trưëng vµ ph©n bãn qua l¸, 10 ngµy sau phun 
l¹i 1 lÇn (mçi løa gi©m phun kho¶ng 2 lÇn) ®Ó duy tr× ®ưîc 
dinh dưìng. 
• Cµnh gi©m cã th©n l¸ xanh tèt, kh¶ n¨ng bËt léc sím, khi 
trång håi c©y nhanh, c©y sinh trưëng khoÎ. 
• C¸c lo¹i chÕ phÈm thưêng sö dông cho c©y hång gi©m lµ 
Atonik 1,8% DD (10ml/b×nh 8 lÝt), ph©n bãn l¸ thiªn n«ng. 
• Trong thêi gian gi©m cµnh ph¶i theo dâi s©u bÖnh trªn cµnh 
gi©m, cã thÓ lµ tµn dư s©u bÖnh tõ c©y mÑ hoÆc cã thÓ lµ 
s©u bÖnh h¹i míi xuÊt hiÖn. 
 Lớp Học Phần VNUA ( Khoa Nông Học ) - Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
 https://sites.google.com/site/lophocphank57vnua/